ΜΑΝΟΛΗΣ ΜΠΕΧΡΑΚΗΣ
Ταξίδι μνήμης.
Πρόσωπα, γεγονότα, απόψεις.
εκδ. Αστάρτη σελ. 643
Μοιάζει με αποκατάσταση των δύσκολων, πληγωτικών χρόνων της γενιάς του το «Ταξίδι μνήμης» του Μανόλη Μπεχράκη. Μέσα σε περισσότερες από 600 σελίδες, ο διακεκριμένος οφθαλμολόγος –που συνέβαλε στην ίδρυση ιατρικών σχολών της περιφέρειας κατά τη διακυβέρνηση Καραμανλή, επί υπουργού Παιδείας Γεωργίου Ράλλη– διατρέχει την προσωπική του διαδρομή, από τρυφερή ηλικία, στον Πειραιά, τη δεκαετία του ’30, έως τα χρόνια της ύστερης νεανικότητας, τη δεκαετία του ’60, μέσα από ταξίδια εντός και εκτός συνόρων.
Το «Ταξίδι μνήμης», όπως εξάλλου αναφέρει ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, συμβάλλει στον διαρκώς αναπτυσσόμενο κλάδο της μικροϊστορίας.
Του κλάδου εκείνου, διά του οποίου διασώζεται η ιστορική μνήμη των πολιτών, από γενιά σε γενιά, διαφυλάσσοντας, παράλληλα με την «επισήμως καταγεγραμμένη» Ιστορία, την κληρονομιά όσων έζησαν εντός της «μεγάλης εικόνας» και ίσως τη διαμόρφωσαν.
Ο Μανόλης Μπεχράκης δεν διεκδικεί, ασφαλώς, δάφνες ιστορικού. Εξάλλου, η λογοτεχνική, πρωτοπρόσωπη αφήγησή του δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο. Ωστόσο, ο συγγραφέας φωτίζει προσωπικά και –κυρίως– ιστορικά γεγονότα από τη σκοπιά του πολίτη, εκείνου που δεχόταν τα ερεθίσματα της εποχής του – μιας εποχής γενναιόδωρης στις πάσης φύσεως εκπλήξεις, είτε εκείνες ήταν μία ακόμη διεθνής κόλαση είτε μία εθνική καταστροφή ή ένα προσωπικό γεγονός συναρτώμενο με το ιστορικό συγκείμενο.
Εχει πολύ ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίον ο Μανόλης Μπεχράκης εμπλέκει την προσωπική μνήμη, ως διασώστης αναμνήσεων, με την κοινωνικοπολιτική συγκυρία.
Σε σχετικώς πλήρη ισορροπία, το «Ταξίδι μνήμης» μεταφέρει το ασαφές και ασταθές του Μεσοπολέμου, την κόλαση του μικρασιατικού μετώπου και το μαύρο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, των Δεκεμβριανών, του Εμφυλίου και του επακολουθήσαντος εθνικού διχασμού μέσα από τις συναισθηματικά φορτισμένες αναφορές στον πατέρα του, στη μητέρα του (την οποία περιβάλλει με αναμνηστική και λογοτεχνική φροντίδα), στα αδέλφια του, στους συναδέλφους του. Μα, πάνω απ’ όλα, μεταφέρει την Ιστορία, όπως την έχουμε μάθει, μέσα από τα μάτια κάποιου που, ακόμη κι όταν δεν είχε πλήρη συνείδηση του κόσμου λόγω ηλικίας, κατέγραφε στη μνήμη του την αίσθηση του συμβάντος.
Ισως, βέβαια, αυτή η αίσθηση είναι εκείνη που μπορεί να μεταφερθεί μέσα από ένα βιβλίο όπως το «Ταξίδι μνήμης» του Μανόλη Μπεχράκη. Η αίσθηση όχι, προφανώς, υπό την έννοια της επιφανειακότητας, αλλά υπό την έννοια του πυρήνα της αλληλεπίδρασης μεταξύ ατόμου και ιστορικού/κοινωνικού περιβάλλοντος. Διότι, τελικά, η αδιαμφισβήτητη προσφορά της μικροϊστορίας είναι πως διατηρεί και μεταφέρει, καίτοι όχι εντελώς ανόθευτη, την υποδοχή της εποχής από τα άτομα που την απαρτίζουν. Ο Μανόλης Μπεχράκης σεβάστηκε και την Ιστορία και την προσωπική μνήμη· όπως, εξάλλου, σεβάστηκε και τον αναγνώστη.