«Η ονειροπόληση δύο μοναχικών ψυχών
προετοιμάζει τη γλύκα της αγάπης»
Gaston Bachelard
Τα μικρά παιδιά μέσα από το παιχνίδι τους ενσαρκώνουν τη μοναξιά, μιλούν για αυτή, τη διασκεδάζουν. Το πασίγνωστο πλέον παιχνίδι του εγγονού του Φρόιντ με την κουβαρίστρα ήταν μια διαλεκτική της μοναξιάς. Η απουσία και η παρουσία είναι το διακύβευμα της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτά που μας λείπουν και αυτά που θα θέλαμε. Το νόημα μιας σχέσης βαθαίνει από την παρουσία, αλλά με την απουσία γίνεται κατανοητό. Πλήθος τεχνών στοχάζεται κατά κύριο λόγο πάνω στο παράδοξο φαινόμενο.
Οι ποιητές πρώτοι και καλύτεροι εμπνέονται από τη μοναξιά και την επιθυμούν για να λυτρωθούν. Ποιητές όπως ο Καβάφης, η Ζωή Καρέλλη, η Σύλβια Πλαθ, η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, η Κική Δημουλά, η Εμιλι Ντίκινσον, και πολλοί άλλοι στοχάζονται συνολικά με το έργο τους αυτό το φαινόμενο. Ο Σαίξπηρ σε ένα σονέτο του γράφει: «… ας λείπεις ο ίδιος, πάντοτε μαζί μου είσαι…», ενώ το περίφημο τραγούδι των Beatles με τίτλο «Eleanor Rigby» δηλώνει «Ah look at all the lonely people» (κοίταξε όλους τους μοναχικούς ανθρώπους). Αλλά και τα εικαστικά αριστουργήματα εύγλωττα αποτυπώνουν το ανθρώπινο δράμα.
Η απέριττη φιγούρα του κυκλαδικού ειδωλίου, η απελπισμένη μορφή του πίνακα του Edvard Munch «Η κραυγή» ή ο πίνακας με τίτλο «Μόνη» του Konstantin Kacev που μιλά για τη μοναξιά του σύγχρονου παιδιού στον σύγχρονο κόσμο, είναι μερικά από αυτά. Ο Πλάτωνας, ο Απόστολος Παύλος, ο Ομηρος μιλούν για τη μοναξιά ο καθένας μέσα από τα έργα τους. Ο έρωτας, η λήθη, η μητρική αποστέρηση, η εγγύτητα, η αποξένωση, η θλίψη, η νοσταλγία, το ανικανοποίητο, ο κορεσμός, η φιλία, ο γάμος, η εγκυμοσύνη, η εκπαίδευση, ο στρατός, ο πόλεμος, η καριέρα, η εξουσία, ακόμα και το χιούμορ, η ονειροπόληση, η χαλάρωση, η απόλαυση, πολλώ δε μάλλον η γέννηση και ο θάνατος είναι τόποι και τρόποι του βιώματος της μοναξιάς.
Εναπόκειται στον άνθρωπο στο κατά πόσο θα συμφιλιωθεί με το αναπόφευκτο, πώς θα το βιώσει και πώς θα το μετουσιώσει. Αλλωστε, κατά καιρούς όλοι μας τρεπόμαστε σε μονισμούς –με τη μορφή ουτοπικής ενότητας με τον Αλλον– και σε δυϊσμούς και σχάσεις, αυταπάτες αλλά και νέες οδούς διαχείρισης του τραύματος. Η αποδοχή της μοναξιάς είναι μεγάλο επίτευγμα της ανθρώπινης ανάπτυξης.