Στα τέλη σχεδόν του περασμένου μήνα συμπλήρωσα αισίως την 50ή ομιλία μου στη διάρκεια της φετινής ακαδημαϊκής χρονιάς: πέντε ομιλίες κάθε μήνα, αν και υπήρξε κι ένας μήνας με 14 συνολικά ομιλίες! Και να σκεφτείτε ότι στις αρχές του έτους είχα αποφασίσει να περιορίσω τις ομιλίες αυτές στις δύο μόνο κάθε μήνα.
Δεν παραπονιέμαι, όμως, γιατί η επαφή με τους ακροατές μου στις διάφορες πόλεις, κωμοπόλεις και νησιά της χώρας μας είναι πράγματι αναζωογονητική! Ιδιαίτερα, μάλιστα, στη διάρκεια της περιόδου των ερωταπαντήσεων. Στη διάρκεια μιας τέτοιας περιόδου σε πρόσφατη ομιλία μου, τέθηκε (για πολλοστή φορά πρέπει να ομολογήσω) η ερώτηση που, όπως φαίνεται, «βασανίζει» πολλούς ακροατές μου: «ο Ηλιος μας, άραγε, θα έχει την ίδια τύχη με όλα τα άλλα άστρα τα οποία γεννιούνται, εξελίσσονται και κάποια στιγμή πεθαίνουν;». Και η απάντηση είναι, δυστυχώς ναι.
Ο Ηλιος, βλέπετε, είναι ένα μέτριο άστρο. Ενας κίτρινος νάνος όπως ονομάζεται. Οι υπολογισμοί που έχουμε κάνει, μας πληροφορούν ότι γεννήθηκε πριν από πέντε δισεκατομμύρια χρόνια, και προς το παρόν μετατρέπει κανονικά το υδρογόνο του σε ήλιο στο κεντρικό θερμοπυρηνικό του εργαστήριο. Η αρχή του τέλους, όμως, θα έρθει κάποτε και για τον Ηλιο. Σε πέντε δισεκατομμύρια χρόνια από τώρα, όταν το υδρογόνο στο κέντρο του θα έχει αρχίσει να λιγοστεύει, ο Ηλιος θα αρχίσει ν’ αλλάζει, να μεγαλώνει σε όγκο και να μετατρέπεται σιγά σιγά σε κόκκινο γίγαντα. Πάνω στον πλανήτη μας οι αλλαγές του Ηλιου θα κάνουν τους ωκεανούς να βράζουν γεμίζοντας τον ουρανό με βαριά ζεστά σύννεφα υδρατμών.
Οι βροχές που θα συγκλονίζουν τον πλανήτη μας δεν θα είναι αρκετές για να ξαναγεμίσουν τους ωκεανούς που σιγά σιγά θα εξαφανιστούν καταστρέφοντας συγχρόνως κάθε είδος ζωής. Κι όταν οι βροχές σταματήσουν, η Γη μας θα συνεχίσει να ζεσταίνεται όλο και πιο πολύ. Οι βράχοι θ’ αρχίσουν να λιώνουν, και τα άλλοτε μεγαλόπρεπα βουνά μας θα λυγίσουν και θα βυθιστούν σ’ έναν απέραντο ωκεανό καυτής λάβας. Τον ίδιο καιρό ο διογκωμένος Ηλιος μας θα κοιτάζει από ψηλά ατάραχος τη μετατροπή του αλλοτινού γαλαζοπράσινου πλανήτη μας σε μια καυτή κόλαση.
Η διαστολή, όμως, του Ηλιου θα συνεχιστεί ακάθεκτη, και όταν μετατραπεί σε κόκκινο γίγαντα θα φτάσει την τροχιά της Γης μας η οποία δεν θα προλάβει να εξαερωθεί. Η επιφάνειά της, φυσικά, θα έχει θερμανθεί στους 3.000 βαθμούς Κελσίου, επειδή όμως η πυκνότητα των εξωτερικών στρωμάτων ενός κόκκινου γίγαντα είναι μικρότερη ακόμη και από το καλύτερο τεχνητό κενό που μπορούμε να επιτύχουμε στη Γη μας, δεν θα έχει τον χρόνο να εξαερωθεί σιγά σιγά. Γιατί η ελκτική δύναμη της ηλιακής βαρύτητας θα «καταπιεί» κυριολεκτικά τον πλανήτη μας μέσα σε περίπου 200 χρόνια.
Χίλια, περίπου, χρόνια όμως πριν από την τελική της εξαφάνιση, η Γη μας θα αρχίσει να εκπέμπει στο Σύμπαν το «κύκνειο» άσμα της με τη μορφή ακτινοβολίας μικροκυμάτων μονοξειδίου του πυριτίου. Το τέλος όμως θα φτάσει κι εδώ αναπόφευκτα. Εκατό εκατομμύρια χρόνια αργότερα ο Ηλιος θ’ αρχίσει να χάνει σιγά σιγά τον γιγάντιο όγκο του και θα προσπαθεί να μετατραπεί σε άσπρο νάνο. Δυστυχώς όμως η μάζα του ίσως να είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι πρέπει. Για να κατορθώσει λοιπόν ο Ηλιος τη μετατροπή του σε άσπρο νάνο ίσως αναγκαστεί να εκσφενδονίσει τα εξωτερικά του αέρια στρώματα σε μία απελπισμένη προσπάθεια να χάσει αρκετή από τη μάζα του και να σταματήσει την καταστροφική μοίρα που τον περιμένει.
Τρισεκατομμύρια τόνοι από τη μάζα του θα εκσφενδονίζονται ολόγυρα, σχηματίζοντας ένα διαστελλόμενο κέλυφος αερίων και μετατρέποντας τον Ηλιο σε πλανητικό νεφέλωμα. Οι μικρές αυτές εκτοξεύσεις θα έχουν τελικά το περιπόθητο αποτέλεσμα. Επειδή η μάζα του Ηλιου δεν είναι πάρα πολύ μεγάλη, η μοίρα του θα τον οδηγήσει στην τελική ευθεία για τη μετατροπή του σε άσπρο νάνο. Ετσι καθώς το νεφέλωμα αερίων που εκτόξευσε θα απομακρύνεται, ο Ηλιος θα συνεχίσει να συρρικνώνεται. Και όταν τελικά η διάμετρός του φτάσει τα 12.000 χιλιόμετρα, το μέγεθος περίπου της Γης μας, ο Ηλιος θα έχει φτάσει στο τελευταίο στάδιο της ζωής του. Θα έχει μετατραπεί σε άσπρο νάνο. Το λευκό του φως θα φωτίζει αχνά τις «καμένες» επιφάνειες των πλανητών που διασώθηκαν από τον γιγαντισμό του, ενώ το τέλος του θα καραδοκεί αμείλικτο.
Ετσι αργά, αλλά σταθερά και μοιραία, οι τελευταίες σταγόνες θερμότητας θα τον εγκαταλείψουν. Δεκάδες δισεκατομμύρια χρόνια αργότερα ο Ηλιος θα φτάσει στο τέλος της ζωής του σαν ένας παγωμένος μαύρος νάνος, χαμένος μέσα στο απέραντο Σύμπαν, χωρίς ν’ αφήσει πίσω του τίποτα που να θυμίζει τη σημερινή του μεγαλοπρέπεια.