ΚAΡΙΛ ΦΕΡΕ
Κόνδωρ
μτφρ.: Αργυρώ Μακάρωφ
εκδ. ΑΓΡΑ, σελ. 454
Η 11η Σεπτεμβρίου δεν είναι μόνο «μαύρη» ημέρα για τις ΗΠΑ, αλλά και για τη Χιλή, καθώς το πρωί της 11/9 του 1973 εκδηλώθηκε το πραξικόπημα του στρατηγού Πινοσέτ, που έριξε την εκλεγμένη κυβέρνηση του σοσιαλιστή προέδρου Σαλβατόρε Αλιέντε και βύθισε τη χώρα, για πάνω από 17 χρόνια, στον ζόφο και τον τρόμο. Αν και η δημοκρατία σταδιακά αποκαταστάθηκε τη δεκαετία του ’90, εντούτοις οι πληγές που άφησε πίσω της η δικτατορία δεν έχουν κλείσει ακόμη και κάποιοι πρωταγωνιστές του στυγνού καθεστώς –πρώην πράκτορες, στρατιωτικοί, βασανιστές– εξακολουθούν να ρίχνουν τη βαριά σκιά τους στην πολιτική ζωή της Χιλής. Ο Γάλλος συγγραφέας Καρίλ Φερέ, που έχει ειδικευτεί στην αστυνομική λογοτεχνία με πολιτικές προεκτάσεις, μετά τη μεγάλη επιτυχία του μυθιστορήματός του «Μαπούτσε» (2012), που διαδραματίζεται στην Αργεντινή, επιστρέφει στα πάθη της Λατινικής Αμερικής και πιο συγκεκριμένα της Χιλής, με ένα βιβλίο που θα χαρακτηρίζαμε «συγγενές», όχι μόνο λόγω της ιστορικής και γεωγραφικής εγγύτητας των δύο χωρών, αλλά κυρίως για την «επανάληψη» του αφηγηματικού σκελετού.
Το μυθιστόρημα «Κόνδωρ» είναι και πάλι ένα πολιτικό νουάρ, που εκκινεί από τις μεγάλες διαδηλώσεις για την αναμόρφωση της χιλιανής Παιδείας το 2011 και μας ταξιδεύει πίσω, στο αποτρόπαιο φασιστικό παρελθόν. Η Γκαμπριέλα, μια νεαρή κινηματογραφίστρια που συμμετέχει στις εκδηλώσεις του φοιτητικού κινήματος, προβληματίζεται γύρω από τους αιφνίδιους θανάτους τεσσάρων ανηλίκων στο υποβαθμισμένο προάστιο του Σαντιάγο που διαμένει. Με την προτροπή μιας νεαρής πολιτικού, θα αναθέσει την υπόθεση της εξιχνίασης των υπόπτων αυτών θανάτων στον γοητευτικό δικηγόρο Εστεμπάν, γόνο πλούσιας οικογένειας, με ισχυρές διασυνδέσεις τόσο στη νόμιμη κυβέρνηση όσο και στη δικτατορική. Ακολουθεί το αναμενόμενο ειδύλλιο δικηγόρου και φοιτήτριας καθώς τα ετερώνυμα έλκονται, όμως το νέο αυτό «δίδυμο» θα βρεθεί σύντομα αντιμέτωπο με το οργανωμένο έγκλημα και τους βαρώνους των ναρκωτικών, ανακαλύπτοντας ότι οι περισσότεροι είναι παλαιά στελέχη της επάρατης στρατιωτικής χούντας, που κυκλοφορούν με ψεύτικα ονόματα στους κύκλους της «καλής» κοινωνίας.
Η κορύφωση της δράσης, όπως το συνηθίζει ο Φερέ, έχει αρκετό αίμα και πολλές σκηνές βίας, καμιά φορά υπερβαίνοντας τις αντοχές της αφήγησης. Ωστόσο, εκείνο που συγκρατεί κανείς από το έργο είναι τα δευτερεύοντα πρόσωπα και οι μικροϊστορίες τους, που με τη σμιλεμένη αληθοφάνεια των χαρακτήρων αγγίζουν την τραγική διάσταση της πρόσφατης χιλιανής Ιστορίας. Oπως, παραδείγματος χάριν, η ιστορία του κινηματογραφιστή Στέφανο, που, από άνδρας της προσωπικής ασφάλειας του προέδρου Αλιέντε, βρέθηκε αυτοεξόριστος στο Παρίσι κι επέστρεψε με την αποκατάσταση της δημοκρατίας σε μια χώρα πραγματικά αγνώριστη, όπου η επιβεβλημένη λήθη και οι ευκαιρίες πλουτισμού έχουν απονεκρώσει τον κοινωνικό ιστό. Οι προβληματισμοί του Στέφανο αντανακλούν τους γενικότερους προβληματισμούς της Αριστεράς, που διαμόρφωσε τότε, βάσει του «χιλιανού πειράματος», δύο στρατηγικές: του λεγόμενου «ιστορικού συμβιβασμού» από τους μετριοπαθείς, και του ένοπλου αγώνα (αντάρτικο, τρομοκρατία κ.λπ.) από τους ακραίους. Ο ασυμβίβαστος Στέφανο και η σύντροφός του Μανουέλα υιοθέτησαν στα νιάτα τους τη δεύτερη εκδοχή. Μετά τη συντριβή του κινήματος, ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους και στη ζωή και στην πολιτική. Η πρόσκαιρη επανένωσή τους προς το τέλος του μυθιστορήματος, για να βοηθήσουν το ερωτευμένο ζεύγος των πρωταγωνιστών (του δικηγόρου και της φοιτήτριας), δίνει μια έμμεση απάντηση στα πολιτικά διλήμματα των ταραγμένων ημερών τους, όμως κλείνοντας το βιβλίο δεν είμαι βέβαιος αν ο συγγραφέας Φερέ συνειδητοποιεί τον πραγματισμό που επιδεικνύουν οι ήρωές του.