Ενας κόσμος εδώ και αλλού

3' 6" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ

Κάτω από την ίδια στέγη

εκδ. Κίχλη, σελ. 482

Ο Αναστάσης Βιστωνίτης είναι «γραφιάς» – με την έννοια που δίναμε εμείς οι παλιοί στο δημοσιογραφικό επάγγελμα στη λέξη. Μπορεί να γράψει, με μεγάλη ευκολία, για οτιδήποτε· και μπορεί στον λίγο χρόνο που παρέχουν οι πιεστικοί ρυθμοί της εφημεριδογραφίας να αποδώσει το μέγιστο της γνώσης, της ευαισθησίας και της στοχαστικότητάς του. Στο τελευταίο βιβλίο του, «Κάτω από την ίδια στέγη», συγκεντρώνει κείμενα που γράφτηκαν με διάφορες αφορμές και δημοσιεύτηκαν, κυρίως στο «Βήμα», με το οποίο συνεργάζεται εδώ και δεκαετίες, ενώ στην ενότητα «Η κατοικία και η εξορία» –θάλαμο αντηχήσεων, πολλαπλασιαστή της φωνής του χρόνου «που επιμηκύνει τις αναμνήσεις και διογκώνει τις αφηγήσεις»– παραθέτει τέσσερα δοκίμια που γράφτηκαν κατά παραγγελία του ποιητή και μεταφραστή Κρίστοφερ Μέριλ, ο οποίος διευθύνει το International Writing Program του Πανεπιστημίου της Αϊόβας.

Δημοσιογραφικά κείμενα λοιπόν· αλλά τι κείμενα! Γραμμένα με την πένα ενός λογοτέχνη, πάντοτε όμως ριζωμένα στο συμβάν, στην αυτοψία, στο ρεπορτάζ. Κείμενα που συναντιούνται με τον αφορισμό του θεατρικού συγγραφέα και μυθιστοριογράφου Μάικλ Φρέιν, «Νομίζω ότι θα ήταν καλό, οι άνθρωποι που γράφουν πεζογραφία να κάνουν πότε πότε λίγο ρεπορτάζ, μόνο και μόνο για να θυμούνται ότι ο κόσμος είναι πολύ πιο παράξενος και πολύπλοκος απ’ όσο φαντάζονται», για να υπενθυμίσουν ότι τόσο η λογοτεχνική επινόηση όσο και ο δοκιμιακός στοχασμός ανθούν καλύτερα στο γόνιμο έδαφος της τεκμηρίωσης. Κάθε επιχείρημα, κάθε σκέψη πηγάζει εδώ από την εμπειρία και τη γνώση, από την ανήσυχη και ανυπόμονη παρόρμηση του αυτόπτη μάρτυρα να ψαύσει το αντικείμενο του ενδιαφέροντός του, να δοκιμάσει την υλικότητά του ή, άλλως, να αναζητήσει τις καταγωγικές του ρίζες μέσα στην ιστορία, τη μυθολογία και τη λογοτεχνία.

Ηδη από την εποχή του new journalism, του Τρούμαν Καπότε και του Νόρμαν Μέιλερ, το πραγματικό γεγονός πυροδοτεί συχνά το λογοτεχνικό συμβάν με τρόπους πραγματικά αναπάντεχους· έτσι και τα κείμενα του Αναστάση Βιστωνίτη, απαλλαγμένα από το στενό κοστούμι των ορισμών, καταργούν τα ασφυκτικά όρια των τακτοποιημένων κατηγοριών. Η γραφή του, αποτινάσσοντας τη δικτατορία των «ειδών», κινείται ελεύθερα ανάμεσα στο δοκίμιο, στην ταξιδιογραφία και στο ερευνητικό ρεπορτάζ, σφραγίζεται πάντα από το αυτοβιογραφικό ίχνος και μετατρέπει την εμπειρία σε εφαλτήριο βαθύτατου στοχασμού.

Γράφει, λοιπόν, ο Αναστάσης Βιστωνίτης για τις «εποχές της στάχτης», για τις σκοτεινές πλευρές του 20ού αιώνα, για τους ολοκληρωτισμούς που τον ταλάνισαν –ναζιστικής ή κομμουνιστικής κοπής– για τον πόλεμο των ιδεών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, για την αγκαθωτή ράβδο της εξουσίας. Γράφει για τα ταξίδια του σε εμβληματικές πόλεις, για τις ώρες της ρέμβης στα ιστορικά καφενεία της Ευρώπης, για το τραύμα της εξορίας και της ανεστιότητας, για τα τοπία της προσωπικής του ουτοπίας, για το φως της Μεσογείου, για το ελληνικό «αρχιπέλαγος των μύθων»· γράφει, τέλος, για το οξύ του χρόνου που διαβρώνει τις ζωές των ανθρώπων, γράφει, χωρίς στιγμή να γλιστράει στη νοσηρότητα της νοσταλγίας. Τα συναρπαστικά κείμενά του, πηγή μεγάλης αναγνωστικής απόλαυσης και κέντρισμα για αναστοχασμό, συντήκουν τα είδη και δημιουργούν ένα νέο υβρίδιο, στο πρότυπο συγγραφέων όπως ο Κλάουντιο Μάγκρις και ο Β. Γκ. Ζέμπαλντ, ανακαλώντας, ωστόσο, αδιάκοπα εκείνη την τυπικά αγγλοσαξονική επιταγή που επιμένει πως το καλό γράψιμο μάλλον αντανακλά την καθημερινή ομιλία, παρά είναι κάτι άλλο, κάτι τεχνητό, συνειδητά φιλολογικό. Τα κείμενα που στέγασε ο πολυγραφότατος Βιστωνίτης κάτω από τη φιλόξενη και αισθητικά ανεπίληπτη στέγη των εκδόσεων «Κίχλη», αναδεικνύουν έναν ελευθερόφρονα και βαθύ συγγραφέα που ξέρει να εκκαθολικεύει το ατομικό, να αποστάζει την ποίηση από το μικρό, το λησμονημένο, να αποψιμυθιώνει τον μύθο της «έμπνευσης», καθώς συσχετίζει το κείμενο με το κτίσμα και τον συγγραφέα με τον τεχνίτη· κι αυτήν την «πικρή και ακοινώνητη χαρά» που του προσφέρει η δημιουργία του, να τη μοιράζει, αφειδώλευτα, σε όποιον τον διαβάζει, σαν να του ανοίγει μια μυστική πόρτα σ’ έναν κόσμο που επεκτείνει και πολλαπλασιάζει όσα λανθάνουν, συχνά ανεπίγνωστα, στην αναγνωστική συνείδηση.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή