Είναι μάλλον δύσκολο να «παρουσιαστεί» δημοσιογραφικά ένα βιβλίο το περιεχόμενο του οποίου δεν έχει ξεκάθαρο στόχο. Την ίδια στιγμή, η ζωή του δημοσιογράφου διευκολύνεται και η «παρουσίαση» αποκτά ενδιαφέρον όταν ο συγγραφέας διαθέτει το αναμφισβήτητο ταλέντο του «γράφειν». Αν και αυτή η ικανότητα θα μπορούσε να έχει δώσει εξαιρετικά αποτελέσματα στο είδος του νουάρ μυθιστορήματος και της επιστημονικής φαντασίας, ο Γιουβάλ Νώε Χαράρι –γιατί γι’ αυτόν μιλάμε– επέλεξε να προσφέρει στην παγκόσμια κοινότητα των αναγνωστών ένα βιβλίο προφητείας: Homo Deus.
Δεν υπερβάλλουμε όταν αναφερόμαστε σε παγκόσμια κοινότητα, αφού το πρώτο («Sapiens, Μια Σύντομη Ιστορία του Ανθρώπου», Μιχάλης Λαλιώτης, εκδ. Αλεξάνδρεια, 2016) μεταφράστηκε σε 40 γλώσσες, ενώ ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ (Facebook) το επέλεξε για τη διαδικτυακή του βιβλιοθήκη, ο Μπιλ Γκέιτς (Microsoft κ.λπ.) είπε στους New York Times ότι θα ήταν ένα από τα 10 βιβλία που θα έπαιρνε μαζί του αν βρισκόταν μόνος για πάντα σ’ ένα έρημο νησί και ο Μπαράκ Ομπάμα το πρότεινε, από τηλεοράσεως, ως προσωπική του επιλογή.
«Οι μελλοντικοί αφέντες αυτού του κόσμου θα είναι, πιθανότατα, ακόμα πιο διαφορετικοί απ’ ό,τι είμαστε εμείς από τους Νεάντερταλ. Οι Νεάντερταλ κι εμείς είμαστε τουλάχιστον άνθρωποι – οι απόγονοί μας θα είναι κάτι σαν θεοί» έγραψε στο τέλος του «Sapiens», οπότε το «Homo Deus» φαίνεται μονόδρομος ως sequel συγγραφική επιλογή.
Εύπεπτο αφήγημα
Ο ιστορικός και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ Γιουβάλ Νώε Χαράρι έχει το χάρισμα της σύνθεσης ιδεών και γεγονότων από το ευρύτερο φάσμα της Ιστορίας που μπορεί κανείς να φανταστεί, και της απόδοσής τους στο μεγάλο κοινό ως ένα εύπεπτο αφήγημα που συχνά μπορεί να οδηγήσει τον αθώο αναγνώστη σε ένα, κομπλεξικής φύσης, ερώτημα: «Μα φυσικά! Πώς δεν το σκέφτηκα κι εγώ νωρίτερα»;
Την ίδια στιγμή μπορεί να οδηγήσει σε απόγνωση τους στοχαστές οι οποίοι έχουν αφιερώσει τη ζωή τους για να ασχοληθούν με το ένα εκατοστό ή και χιλιοστό ή και… εκατομμυριοστό από αυτά τα οποία ο Χαράρι συνδέει γοητευτικά σε ένα αφήγημα μερικών σελίδων. Η ιστορία της πείνας, ο ανθρωπισμός, ο διαφωτισμός, ο φιλελευθερισμός, οι παγκόσμιοι πόλεμοι, οι ανακαλύψεις της επιστήμης, η σχέση μας με τα ζώα και τον πλανήτη, συμπλέκονται προκειμένου να εκφράσουν την αγωνία και την απορία για το νόημα της ζωής αλλά και να προφητέψουν το μέλλον. Της ζωής γενικότερα και του ανθρώπου ειδικότερα.
Ισως το όλον της αφήγησης να εκκινεί και από την προσπάθεια του συγγραφέα να αντιμετωπίσει, μακροσκοπικά και με την εποπτεία που μπορεί να δώσει η πραγματολογική γνώση της Ιστορίας, με δημιουργικό τρόπο, τις δικές του αγωνίες, την αιώνια αναζήτηση εαυτού.
Εξάλλου, στις ευχαριστίες που παραθέτει ως είθισται για το βιβλίο, κρατά μια ξεχωριστή θέση για τον δάσκαλό του Satya Narayan Goenka (1924-2013) «που μου δίδαξε την τεχνική του διαλογισμού Βιπάσανα, η οποία με βοήθησε να παρατηρήσω την πραγματικότητα όπως αληθινά είναι και να γνωρίσω καλύτερα τον νου μου και τον κόσμο. Δεν θα μπορούσα να γράψω αυτό το βιβλίο χωρίς τη συγκέντρωση, τη γαλήνη και την ενόραση που απέκτησα εξασκώντας τη Βιπάσανα τα τελευταία 15 χρόνια».
Για μας, τους αναγνώστες, δεν απαιτείται διαλογισμός πριν διαβάσουμε το «Homo Deus». Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει σημείο μέσα στο βιβλίο που να μην προκαλεί το ενδιαφέρον μας, ανεξαρτήτως των λόγων αυτού. Μία σειρά «σεναρίων» για το μέλλον της ανθρωπότητας μέσα από τη θέαση της ιστορίας ιδεών και γεγονότων, αλλά και με την προφητική διάσταση της εξέλιξης του παρόντος.
Ερωτήματα
Πού θα φτάσει η τεχνολογία και πώς μπορεί να απειλήσει τον δημιουργό το ίδιο του το επίτευγμα; Ποια είναι τα όνειρα και οι εφιάλτες που προβλέπονται για τον 21ο αιώνα αλλά και μετά; Τι ρόλο θα παίξει ο/η/το… Dataism, δηλαδή η νέα «θρησκεία των Δεδομένων» στις επιλογές και στη συμπεριφορά μας αλλά και ανεξάρτητα –ή κυρίως ανεξάρτητα– από αυτές; Η πορεία προς την Αθανασία και τη θεϊκή φύση του ανθρώπου θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερες ανισότητες μεταξύ των πληθυσμών, δημιουργώντας μια κρίσιμη –άχρηστη– για την πορεία της ανθρωπότητας μάζα ανθρώπων;
Δεν έχουν τέλος τα ερωτήματα – προφητείες αλλά και οι πνευματικοί δρόμοι που μπορεί κάποιος να ακολουθήσει διαβάζοντας το βιβλίο του Χαράρι. Ή απλώς διαβάζοντας.
Το βιβλίο του Γιουβάλ Νώε Χαράρι «HOMO DEUS, μια σύντομη ιστορία του μέλλοντος», σε μετάφραση του Μιχάλη Λαλιώτη, θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια την 1η Δεκεμβρίου.