ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ (επιμ.)
Για την αγάπη
εκδ. Αρτος Ζωής, σελ. 383
«Για την αγάπη» τιτλοφορείται το συλλογικό έργο που κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα από τον Αρτο Ζωής. Πρόκειται για τα πρακτικά του ομότιτλου συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε πέρυσι (25-26 Νοεμβρίου 2016), τις εισηγήσεις καθώς και τις ζωντανές συζητήσεις που ακολούθησαν, σε επιμέλεια του Σταύρου Ζουμπουλάκη, ο οποίος χαιρέτισε την έναρξη του συνεδρίου, κλείνοντας με το καίριο θέμα «Αγάπη και Δημοκρατία».
Προσκεκλημένοι στο συνέδριο, όπως και σε κάθε συνέδριο που διοργανώνει ο Αρτος Ζωής (θεματικές ενότητες σε προηγούμενα: «Συγχώρεση», «Δικαιοσύνη» κ.ά.) ήταν θεολόγοι, φιλόσοφοι, συγγραφείς, πολιτικοί επιστήμονες, κριτικοί λογοτεχνίας προκειμένου να στοχαστούν μέσα από το δικό τους ερευνητικό αντικείμενο όψεις του βαθύτερου ανθρώπινου συναισθήματος, της δυνατότητας δηλαδή να αγαπάς είτε θεό είτε άνθρωπο.
Η προσέγγιση του θέματος από ομιλητές, όπως οι Καρακόλης, Ζάρρας, Μπαθρέλλος, Δημητρακόπουλος κ.ά. έχει ως αφετηρία τη βιβλική, ιουδαιοχριστιανική ιδέα. Πάνω στην ιδέα του μονογενούς θεού τοποθετούνται πολλοί στοχαστές που αναζητούν την αγάπη σε συνδυασμό με την πίστη. Αναρωτιούνται εάν αυτή διαφοροποιείται όταν εκφράζεται προς τον Θεό ή από άνθρωπο προς άνθρωπο.
Επειτα την παραλαμβάνει το Ισλάμ από τη Βίβλο, όπως αναζητεί ο Μαριόρας ένα άλλο Ισλάμ. Εκεί ανοίγονται ζητήματα αντιφάσεων, σε σχέση με την πράξη, την πρακτική εφαρμογή της αγάπης και ενδεχομένως και της βίας, ζήτημα που θίγει στην ομιλία της και η Ελισάβετ Κοτζιά, παρόλο που δεν μιλά για το Ισλάμ, αλλά για την πηγή έμπνευσης των βιβλίων της σημαντικής Αμερικανίδας συγγραφέως Μέριλιν Ρόμπινσον.
Eχουμε όμως και τους στοχαστές (Μιχαήλ, Σαμαρτζής, Τσακίρη κ.λπ.), οι οποίοι προσεγγίζουν την αγάπη σε συνδυασμό με τη δικαιοσύνη, την ηθική, την αλήθεια, την ακεραιότητα του χαρακτήρα καθώς και τις αδυναμίες. Αγάπη για τον όμοιο, για τον διαφορετικό, αγάπη στο στενό διαπροσωπικό πλαίσιο, αγάπη για την κοινότητα, για τον Θεό, τελικά αγάπη για τον εχθρό. Από τις ομιλίες δεν θα μπορούσε να λείπει το εβραϊκό ζήτημα (Ζάρρας) καθώς και η αναζήτηση της αγάπης στον ραβίνικο ιουδαϊσμό.
Καθώς διάβαζα τα κείμενα του ανά χείρας τόμου, παρακολούθησα το θεατρικό έργο του Γάλλου Ζοέλ Πομμερά που ανέβηκε για δεύτερη θεατρική σεζόν, στο Θέατρο Τέχνης, με τίτλο «Η Επανένωση της Βόρειας με τη Νότια Κορέα». Θέμα του έργου, και εδώ, η αγάπη. Eνα ζευγάρι χωρίζει ενώ αγαπιέται και η γυναίκα με οδύνη παραδέχεται, «η αγάπη δεν φτάνει, δεν αρκεί». Μια άλλη γυναίκα ύστερα από 30 χρόνια γάμου επιθυμεί να χωρίσει από τον σύζυγό της, γιατί δεν υπήρξε ποτέ αγάπη στη σχέση τους, ούτε μία μέρα. Ομολογεί πως δεν ξέρει καν πώς νιώθει κάποιος που αγαπά. Η αγάπη έχει τα παράδοξά της, γράφει στην ομώνυμη εισήγησή του στον τόμο του Αρτου Ζωής ο Αντώνης Χατζημωυσής. Οταν αυτή συμβαίνει, «αφοπλίζει τις άμυνές μας, μας καθιστά ευάλωτους».
Η αγάπη είναι, όμως, αυτονόητο συναίσθημα; Το βιώνουν όλοι; Είναι κάτι τόσο σημαντικό για τη ζωή μας; Και αν ναι, στο όνομα ποιας αγάπης συμβαίνουν οι δυστυχίες αυτού του κόσμου;
«Η άνοιξη της όρασης»
Το σίγουρο για όποιον ευλογηθεί με τη διέξοδο της αγάπης είναι ότι ο κόσμος γίνεται λιγότερο θολός. Η αγάπη φέρει μια σημαντική ιδιότητα, «τη θραύση των οχυρών, που επιφέρει την άνοιξη της όρασης», πρεσβεύει ο Χατζημωυσής. Οσοι αγαπάμε γινόμαστε λιγότερο τυφλοί, λοιπόν, αν και παραμένουμε εκτεθειμένοι. Οπότε το να αγαπάς πώς σχετίζεται με την ηθική; Ισως η βαθιά αγάπη είναι η μοναδική ηθική. Διότι μόλις αγαπήσει κάποιος ανέρχεται στο βάθρο του υποκειμένου και διαλύεται το ιδεοληπτικό νέφος που εμποδίζει να δει αυτόν που έχει απέναντί του. Και έτσι εξερευνά την περιοχή του ελέους, της συμπόνιας, της ενσυναίσθησης.
Ο Πομμερά στο έργο του, σε μία από τις πιο απολαυστικές σκηνές του, αποτυπώνει έναν γάμο που διαλύεται γιατί ο γαμπρός έχει συνάψει σχέσεις με όλες τις αδερφές της οικογένειας. Εκεί η αγάπη πού βρίσκεται; Δυστυχώς, μερικές φορές αυτό που ονομάζουμε εμείς αγάπη είναι απλώς μια μεγαλύτερη τύφλωση.
Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, Ζοέλ Πομμερά, «Η Επανένωση της Βόρειας με τη Νότια Κορέα (ΙΙ)», Υπόγειο, Πεσμαζόγλου 5. Σκηνοθεσία Νίκος Μαστοράκης. Παραστάσεις έως 21 Ιανουαρίου 2018.