Ενα γοητευτικό ταξίδι πάθους στην Ιστορία

Ενα γοητευτικό ταξίδι πάθους στην Ιστορία

3' 34" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΜΑΡΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ, ΜΑΚΗΣ ΠΡΟΒΑΤΑΣ

Μόνο λίγα χιλιόμετρα

Ιστορίες για την Ιστορία

εκδ. Πατάκης, 2017, σελ. 283

Η Μαρία Ευθυμίου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας στο ΕΚΠΑ, δεν μετράει μόνον κάποια λίγα χιλιόμετρα ιστορίας. Μετράει ήδη μία δεκαετή σταυροφορία και περίπου 2.300 ώρες δωρεάν διδασκαλίας για τη διάδοση της ιστορικής γνώσης, σε κάθε άκρη της πατρίδας μας. Με ανιδιοτέλεια συμβάλλει στην προσπάθεια για την πνευματική ενηλικίωση ενός λαού που συχνά δείχνει αδύναμος να σταθεί στα πόδια του και να αναλάβει τις ευθύνες του για το παρόν και το μέλλον του. Η διακονία αυτή της Ευθυμίου είναι, σήμερα, μία πράξη βαθιά πολιτική. Η ίδια, άλλωστε, πιστεύει ότι «η Ιστορία μπορεί να βοηθήσει μια κοινωνία στις βαριές συζητήσεις που πρέπει να κάνει με τον εαυτό της όταν βρίσκεται σε αδιέξοδο» (σ. 277).

Η Ευθυμίου είναι ακάματη φιλίστωρ. Με πάθος κι ενθουσιασμό μεταδίδει την αγάπη της για την ιστορία, την ανθρωπολογία, τη γεωγραφία, τη φύση (ιδίως την ελληνική). Μέσα από τα μαθήματα ιστορίας της ξεδιπλώνεται όλη η ιστορία της ανθρωπότητας, από την κομβική γεωργική επανάσταση (προ 13.000 ετών περίπου) μέχρι τη βιομηχανική (19ος αι.), από τον homo sapiens και τους περιπλανώμενους ανθρώπους των στεπών μέχρι τον επερχόμενο «homo deus» (κατά τον χαρακτηρισμό του Χαράρι), ο οποίος, καθώς φαίνεται, ακόμη και τον θάνατο προώρισται να εξαλείψει.

Παράλληλα, συνεχείς είναι οι αναφορές της στην ιστορία των θρησκειών και ιδίως των αιματηρών θρησκευτικών πολέμων – που κορυφώθηκαν στην Ευρώπη με τον τριακονταετή πόλεμο (1618-1648). Και ασφαλώς δεν λείπει από τον καμβά αυτόν και η εξιστόρηση της πορείας του ελληνισμού και του σύγχρονου ελληνικού κράτους· μία αποτίμηση τίμια, με γνώμονα σολωμικό (εθνικόν το αληθές), αλλά και βαθιά αγάπη για την πατρίδα και αληθινό έρωτα για την ελληνική γλώσσα.

Η Ευθυμίου δεν επιθυμεί να επιβάλει τις απόψεις της. Ακόμη και στα βέβαια ιστορικά γεγονότα θα ενσπείρει αμφιβολίες, θα διερωτηθεί για την ακρίβεια της υποκειμενικής θέασης του ιστορικού παρατηρητή, θα τονίσει τη σημασία τής –όχι σπάνια αμφιλεγόμενης– ερμηνείας ενός ιστορικού γεγονότος. Αυτά δεν σημαίνουν, όμως, ηθικό σχετικισμό απέναντι στην αξιολόγηση προσώπων και γεγονότων. Η ιστορικός δεν θα χαριστεί σε συμπεριφορές που παραβιάζουν βασικές ηθικές αρχές ή βιοτικές αξίες, οι οποίες μας έχουν παραδοθεί από τα αρχαία χρόνια (οι συχνές αναφορές εδώ, μεταξύ άλλων, στη διδασκαλία του Κομφούκιου είναι χαρακτηριστικές).

Θλίβεται, ασφαλώς, για όσα συμβαίνουν στη σύγχρονη Ελλάδα. Η αμάθεια μαζί με την ημιμάθεια, η έντονη ροπή προς τη συνωμοσιολογία και τη βία, ιδίως δε η αδυναμία ενός σημαντικού τμήματος της νεολαίας να επαναστατήσει δημιουργικά –και όχι με πράξεις κανιβαλισμού του δημόσιου χώρου– είναι φαινόμενα που την πληγώνουν βαθιά. Αναζητεί ακόμη, χιμαιρικά ίσως, εκείνη την αξιοπρέπεια του ελληνότροπου ρυθμού που αποπνέει ο ασβεστωμένος τοίχος μιας παλιάς αθηναϊκής γειτονιάς, μ’ ένα περήφανο γιασεμί να ακουμπά πάνω του.

Επειτα, δεν μπορεί να μη στηλιτεύσει την, από αιώνων πλέον, «σχιζοφρενική σχέση μας με τη Δύση, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα: […] τη θαυμάζουμε και θέλουμε να ανήκουμε σε αυτήν […], χωρίς όμως να της μοιάζουμε και, μάλιστα, χωρίς να της μοιάζουμε ακριβώς στα στοιχεία εκείνα χάρις στα οποία αυτή έγινε υπέρτερη» (σ. 188). Στο «πρότυπο βασίλειό» μας (Σκοπετέα), μολονότι συχνά επιζητούμε την εύνοια και προστασία των δυτικών συμμάχων, εξίσου συχνά εχθρευόμαστε τον δυτικό τρόπο. Θέλουμε μεν το Ναυαρίνο, αρνούμαστε όμως πεισματικά να εκσυγχρονίσουμε τις δομές του κράτους (δημόσια διοίκηση, φοροεισπρακτικό μηχανισμό κ.ο.κ.) και να προσεγγίσουμε έτσι τα δυτικά πρότυπα.

Διαρκής διαπάλη

Διαρκώς σοβούσα, εξάλλου, η διαπάλη ανάμεσα σ’ ένα ανατολίτικο πελατειακό σύστημα νομής πλούτου και εξουσίας και σε μία εκδοχή δυτικού κράτους δικαίου, βασιζόμενου στην ισονομία, τη διαφάνεια και το προβάδισμα του συλλογικού συμφέροντος – έναντι του ατομικού, του οικογενειακού, του συντεχνιακού ή του τοπικ (ιστικ)ού.

Στο πρόσωπο του καλού και έμπειρου δημοσιογράφου Μάκη Προβατά βρήκε η Ευθυμίου έναν απόλυτα ταιριαστό συνομιλητή. Το βιβλίο μάς ταξιδεύει ελάχιστα μόνον χιλιόμετρα ιστορίας από αυτά που έχει διανύσει η Ευθυμίου στις αμέτρητες διαλέξεις της, οι οποίες όμως βρίσκονται διαθέσιμες στο Διαδίκτυο. Τίποτε, ωστόσο, δεν υποκαθιστά τη μοναδική μυσταγωγία που προσφέρει η εκ του σύνεγγυς παρακολούθηση μιας διάλεξης, λ.χ. στο Τρένο στο Ρουφ, από μία αισθαντική, χαρισματική Ελληνίδα πανεπιστημιακό, που έχει γνήσια ερωτική σχέση με τη διδασκαλία, που δεν λησμονεί συγχρόνως ότι σε κάθε μας εγχείρημα θα πρέπει να δείχνουμε ταπεινοφροσύνη, καθώς, όπως γράφει η αγαπημένη της ποιήτρια Angel-Nagler, δεν είμαστε παρά «επαίτες φεγγαριών», ακόμη κι όταν βάζουμε πλώρη για το μεγαλεπήβολο, το μεγαλόπνοο.

* Ο κ. Αντώνης Καραμπατζός είναι αναπλ. καθηγητής στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή