ΝΙΚΟΛΑΟΣ-ΛΕΑΝΔΡΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ
Ευτάκτως ερριμμένα: Συλλογισμοί απέναντι στη θολούρα των καιρών
Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις
Δεν είναι η ποικιλία των θεμάτων με τα οποία ασχολείται o Νίκος Λιναρδάτος στη συλλογή των άρθρων του με τίτλο «Ευτάκτως ερριμμένα. Συλλογισμοί απέναντι στη θολούρα των καιρών» (Μεταμεσονύκτιες εκδόσεις). Είναι κυρίως η τεκμηρίωση των επιχειρημάτων του: βιβλία, εκθέσεις διεθνών οργανισμών, αναφορές σε χιλιάδες άρθρα, ομιλίες πολιτικών και στη Wikipedia.
Το τελευταίο πρέπει να το προσέξουμε, διότι η Wikipedia δεν είναι απλώς ηλεκτρονική, είναι εντελώς νέο φρούτο στη γνώση. Είναι συλλογική εγκυκλοπαίδεια που, παρά την εγκυρότητά της (η οποία έχει μετρηθεί από πολλές έρευνες), οι παλιότεροι τη βλέπουν με καχυποψία. Κι όμως ο ενενηντάχρονος κ. Λιναρδάτος τη χρησιμοποιεί χωρίς αναστολές, κάτι που δείχνει πόσο ζωντανό είναι το μυαλό του, πόσο ανοιχτός είναι στα καινούργια ρεύματα, στη νέα εποχή.
«Δεν είμαι ειδικός», γράφει, «περί τα ανθρώπινα και κοινωνικά θέματα επιστήμων· ούτε, δηλαδή, ανθρωπολόγος ούτε κοινωνιολόγος ούτε ψυχολόγος. Απλώς ως συνταξιούχος έχω πολύν ελεύθερο χρόνο· έτσι, υποχρεωτικά σκέφτομαι. Δεν είμαι, κοντολογίς, επαγγελματίας στοχαστής. Ούτε δημοσιογράφος είμαι. Αν ανήκα σε αυτό το είδος, θα μου ήταν εύκολο: μια δόση Κέινς· λίγη (ή και περισσότερη) κακία· και απέραντη αυτοπεποίθηση· θα μου (μας) έδιναν την εξήγηση της σημερινής καχεξίας της ελληνικής κοινωνίας και την ενδεδειγμένη γιατρειά».
Ομως δεν είναι απλώς «συνταξιούχος» που έχει «πολύν ελεύθερο χρόνο». Διαβάζει, και διαβάζει πολύ: στις σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν αρχαίοι κλασικοί, Ρολς, Μαζάουερ, Χάγιεκ, Αλντους Χάξλεϊ, Τζορτζ Οργουελ κ.ά. Τέλος, ανάμεσα στις πηγές υπάρχει και κάποιος Νίκανδρος Γ., «προσωπικό δεδομένο το επώνυμο· καλού φίλου από πολύ παλιά».
Βίος και ανάγνωση
Μπορεί ο κ. Λιναρδάτος να ακολουθεί τον χρυσό κανόνα, ο οποίος είναι «πρώτα διαβάζουμε και μετά γράφουμε», αλλά τα κείμενα του βιβλίου δεν είναι αποστειρωμένα, δεν είναι προϊόντα ενός λόγιου που κάθεται στο γραφείο του και θεωρεί τον κόσμο. Ο κ. Λιναρδάτος δεν διαβάζει απλώς. Ζει και την ελληνική πραγματικότητα και μετά γράφει.
Γράφει στις 5 Απριλίου 2008, την εποχή της δανεικής ευημερίας που νομίζαμε ότι δεν θα τελειώσει ποτέ: «Καταχείμωνο στο Ληξούρι. Ολημερίς. Δευτέρα έως Σάββατο· και μερικές ώρες την Κυριακή. Ουρές στα ταμεία του σούπερ μάρκετ. Μόνο οι ντόπιοι. Ο,τι επιθυμήσει η καρδιά σου. Εφτά μάρκες malt ουίσκι. Η τοπική οικονομική παραγωγή ασήμαντη. Μυστήριο. Τα καφενεία ανοιχτά από το πρωί. Η χώρα μας πρέπει να έχει τον μεγαλύτερο κατά κεφαλήν αριθμό δημόσιων καρεκλών, πολυθρονών κ.ο.κ.».
Να θυμηθούμε ότι τότε ήταν η εποχή όπου όλοι και δη οι αριστεροί μιλούσαν για την εκτεταμένη φτώχεια στη χώρα. Που γίνονταν διαδηλώσεις με ένα κουλούρι στο χέρι και μιλούσαμε για αυξήσεις ίσες με μια τυρόπιτα ημερησίως. Τότε που τα κανάλια έκλαιγαν για τη σύνταξη του παππούλη και το κομπόδεμα της γιαγιάκας. Συνεχίζει ο κ. Λιναρδάτος: «Λίγοι είναι αναίσθητοι μπροστά στη φτώχεια. Αλλο όμως η εκμετάλλευσή της· πολιτική ή οποιαδήποτε. Δεν υπάρχει στη χώρα μας η κατάσταση δραματικής φτώχειας που υπάρχει αλλού. Ας μην υπερβάλλουμε λοιπόν. Ας προσπαθήσουμε να συνεννοηθούμε με νηφάλια γλώσσα. Ας χαρούμε αυτά που έχουμε. Αυτά που μας δίνει το καπιταλιστικό μισοφιλελεύθερο σύστημά μας. Η ελλιπής δημοκρατία μας. Από την ίδια αφετηρία εξεκινήσαμε εδώ και 50-60 χρόνια με όλους τους γείτονες. Πού είναι σήμερα Αλβανοί, Βούλγαροι, Ρουμάνοι; Πού είμαστε εμείς! (…) Εκεί σήμερα το μέσο μηνιαίο εισόδημα του εργάτη είναι ισότιμο με 11,50 ευρώ. Εδώ το κατώτατο αντίστοιχο ποσό είναι πάνω από 600 ευρώ. Ας αφήσουμε λοιπόν τις υποκρισίες. Αλλο ένα πρόβλημά μας. Ως πότε; Αν θέλουμε να διατηρήσουμε αυτά που έχουμε (…και τη σύνταξη), πρέπει να μάθουμε από την αρχή τι σημαίνει δουλειά. Να ξαναρχίσουμε να δουλεύουμε. Οχι σκληρά όπως οι πατεράδες μας στα χωράφια και στις φάμπρικες. Δεν νοείται όμως να είσαι εικοσάρης και να ρυθμίζεις τη ζωή σου με το τι σύνταξη θα πάρεις σε σαράντα χρόνια. Να αποβάλουμε τη νοοτροπία του “έδεσα τον γάιδαρό μου”. Να βάλουμε το μυαλό μας να δουλέψει. Να δημιουργήσει. Να αναζητήσει. Να τολμήσει. Να κυνηγήσει ιδέες που μας ξεγλιστρούν. Να δούμε τη ζωή λίγο σαν περιπέτεια».
Δήθεν θωράκιση
Το 2008 σκάει η Lehman Brothers και αρχίζει να καλπάζει η παγκόσμια κρίση. Ηταν τότε που πιστεύαμε ότι αυτά είναι προβλήματα των κουτόφραγκων κι εμείς δεν κινδυνεύαμε επειδή η οικονομία μας ήταν θωρακισμένη. Ο κ. Λιναρδάτος όμως στις 6 Δεκεμβρίου 2008 γράφει: «Μήπως η παρούσα κρίση αποτελεί, παράλληλα με την αγωνιώδη αναζήτηση τρόπων αντιμετωπίσεώς της, και μία ευκαιρία; Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι θα πλήξει επώδυνα πολλούς συμπολίτες μας. Κύρια ασφαλώς προσπάθεια της κυβερνήσεως πρέπει να είναι να κάμει την αγωνία τους όσο γίνεται πιο ελαφρά· υποφερτή. Μήπως αποτελεί και ευκαιρία; Να αρχίσει η χώρα να παράγει κάτι; Να δημιουργηθεί πραγματικά οικονομική δραστηριότητα; Εθνική οικονομία. Οπως το 1929-1932 (κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου) να βγούμε από την κρίση με κάποιο όφελος. Να αποκτήσουμε μια διαφορετική αντίληψη του ρόλου της κυβερνήσεως. Να καταργηθούν τα πολλά προνόμια πολλών ομάδων λίγων ατόμων προς όφελος των πολλών πολιτών. Για μια πιο δίκαιη κοινωνία».
Δυστυχώς, όμως, γράφει ο κ. Λιναρδάτος, «αποτελούμε ένα σύνολο ατόμων, κανένα από τα οποία δεν είναι πρόθυμο, δεν είναι διατεθειμένο να δώσει, να συνεισφέρει· για το κοινό καλό. Ούτε αυτό που επιβάλλουν οι ανάγκες της κοινής διαβιώσεως. Να ενεργήσει μέσα στο πλαίσιο συμφωνημένων κανόνων συμπεριφοράς. Ολοι προσπαθούν και έχουν καταφέρει να απομυζούν μεγάλο κομμάτι του οικονομικού προϊόντος της χώρας. Ο ένας από τον άλλον. Ολα τα κοινωνικά στρώματα· όλες οι επαγγελματικές ομάδες· τα άτομα. Χωρίς ηθικές αναστολές. Αλληλοτρωγόμαστε. Στην κυριολεξία» (6 Σεπτεμβρίου 2008).