MICHEL KAPLAN
Γιατί το Βυζάντιο;
Μια αυτοκρατορία έντεκα αιώνων
μτφρ. Κατιάννα Μίχα – Μαρίζα Ντεκάστρο
εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 484
Ο Γάλλος βυζαντινολόγος Μισέλ Καπλάν (Michel Kaplan) μελετά ελληνικά από πολύ μικρός, επειδή ήξερε από παιδί ότι θα ασχοληθεί με την Ιστορία. Το καλοκαίρι του 1965 με τους συμμαθητές του από το λύκειο έκανε ένα μεγάλο ταξίδι στην Ελλάδα, που ενίσχυσε την απόφασή του. Στη συνέχεια πήρε μαθήματα ελληνικών στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη (1979), και αφού πια έγινε καθηγητής στη Σορβόννη επισκέφθηκε πολλές φορές την Ελλάδα. Πολλοί Ελληνες που παρακολουθούσαν τα σεμινάρια της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ έγιναν φίλοι του και συνάδελφοι. «Είχα», μας είπε ο ίδιος, «πολλές παθιασμένες συζητήσεις με τον Νίκο Οικονομίδη και με συνέδεε βαθιά φιλία και επιστημονική συνάφεια με τον Νικόλαο Σβορώνο. Ως βυζαντινολόγος, λοιπόν, έχω τρεις ελληνικές καταβολές», σχολιάζει αναφερόμενους στους διαπρεπείς Ελληνες βυζαντινολόγους και ιστορικούς με τους οποίους συνδιαλέχθηκε και συνεργάστηκε.
«Γιατί το Βυζάντιο; Μια αυτοκρατορία έντεκα αιώνων», είναι ο τίτλος της ιστορικής μελέτης του Μισέλ Καπλάν, ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Paris I (Σορβόννη), που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Η ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας έχει αποδείξει ήδη ότι μπορεί να κάνει εκδοτική επιτυχία, χάρη στο βιβλίο «Γιατί το Βυζάντιο», της βυζαντινολόγου Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ που αποτελεί ένα long seller.
Ο διακεκριμένος Γάλλος ιστορικός και πανεπιστημιακός δάσκαλος Μισέλ Καπλάν ξεκίνησε τις μεταπτυχιακές του σπουδές υπό την καθοδήγηση αρχικά του καθηγητή βυζαντινής ιστορίας Πολ Λεμέρλ, και στη συνέχεια της Γλύκατζη-Αρβελέρ και του ιστορικού Νίκου Σβορώνου. Η μελέτη του και οι δύο διαλέξεις, που πρόκειται να δώσει στη χώρα μας, απαντούν στο ερώτημα του τίτλου του έργου του: εξηγούν τους λόγους για τους οποίους η Βυζαντινή Αυτοκρατορία άντεξε 11 αιώνες –από την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης από τον Κωνσταντίνο το 330 μέχρι την κατάληψη της από τους Οθωμανούς το 1453–, λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες και τις αναγκαιότητες (πολιτικές, θρησκευτικές, γεωγραφικές, πολιτισμικές) που χαρακτήρισαν την πορεία της. Ταυτόχρονα, αποτιμά την κληρονομιά του Βυζαντίου στη διαμόρφωση της σύγχρονης Ευρώπης: στον πολιτισμό, στην τέχνη, στην κρατική οργάνωση.
Το βιβλίο είναι γραμμένο σε γλώσσα εύληπτη, χωρίς να χάνει την αξιοπιστία του. Αλλωστε, ο συγγραφέας του διαθέτει τον πλούτο και το βάθος της γνώσης που του επιτρέπουν να μιλήσει απλώς στο ευρύ κοινό για το Βυζάντιο, που εκτός από επιστημονικό πεδίο του αποτελεί αντικείμενο έρευνας και αγάπης.
«Το βυζαντινό παρελθόν επιβάλλεται από μόνο του», σχολιάζει ο συγγραφέας στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου. Και αναφέρεται σε ένα πραγματικό γεγονός, στη διακοπή των οικοδομικών εργασιών που επρόκειτο να γίνουν στην Κωνσταντινούπολη, στον χώρο του θεοδοσιανού λιμένα, το 2000, και λόγω των ευρημάτων των ανασκαφών – «όταν οι εκσκαφείς ανακάλυψαν τα πρώτα κουφάρια των πλοίων». «Εκτός από τα υπολείμματα κτισμάτων στα δυτικά του πρώτου λιμένα που κατασκευάστηκε την εποχή του Κωνσταντίνου, η αρχαιολογία επέτρεψε να διασωθούν πολλές δεκάδες πλοίων μαζί με το περιεχόμενό τους· πλεούμενα που το πιο πρόσφατο ανάγεται στον 12ο αιώνα, σε ένα λιμάνι που για καιρό πιστεύαμε ότι είχε πάψει να χρησιμοποιείται πέντε αιώνες πριν. Μερικά από αυτά τα πλοία μπορούμε σήμερα να τα δούμε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ιστανμπούλ, όπου για τα παιδιά των σχολείων υπάρχει ακόμα και ειδικό οπτικοακουστικό πρόγραμμα», γράφει.
Διάλεξη του Μισέλ Καπλάν στο Μέγαρο Μουσικής σήμερα στις 7 μ.μ. και αύριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης στις 7 μ.μ.