Στα μάτια ενός ανυποψίαστου παρατηρητή, ο Ιλκε και η Βάπου Τάιπαλε θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι θεωρητικοί που απαριθμούν τα χαρακτηριστικά μιας ουτοπικής κοινωνίας – μόνο που η δική τους «ουτοπία» υπάρχει στον παγκόσμιο χάρτη. Εδώ και πάνω από μία δεκαετία, το ζεύγος Tάιπαλε (και οι δύο είναι ψυχίατροι, πολιτικοί και ακτιβιστές) έχει αναλάβει εθελοντικά την αποστολή να μεταδώσει σε όλον τον κόσμο τις αξίες και τα επιτεύγματα των Φινλανδών μέσα από τον συλλογικό τόμο «100 Φινλανδικές Καινοτομίες», που έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 50 γλώσσες. Εξίσου αποτελεσματικό «όπλο» στην προσπάθειά τους να «εκφινλανδίσουν» την ανθρωπότητα είναι η συμπάθεια που εμπνέουν στους συνομιλητές τους, χάρη σε έναν συνδυασμό ενθουσιασμού, ειλικρίνειας και συχνά αυτοσαρκαστικού χιούμορ.
«Στη Φινλανδία όλοι πίστευαν ότι στη βάση της κοινωνίας μας είναι οι τεχνολογικές καινοτομίες», με πληροφορεί ο Ιλκε Τάιπαλε, επιμελητής της έκδοσης, καθηγητής ιατρικής με ειδίκευση στην κοινωνική ψυχιατρική και τέως βουλευτής. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν «η Βάπου ήταν επικεφαλής του Εθνικού Κέντρου Ερευνας και Ανάπτυξης, σκεφτήκαμε ότι έπρεπε να συμβάλουμε στην αναθεώρηση αυτής της άποψης».
Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 2006 και αρχικά κανένας Φινλανδός δεν έδειξε ενδιαφέρον: «Δεν καταλάβαιναν γιατί θέλαμε να γράψουμε για τη δωρεάν Παιδεία, τα γεύματα στα σχολεία, τους παιδικούς σταθμούς ή τον εθελοντισμό – για εκείνους όλα αυτά ήταν δεδομένα». Η αγγλική μετάφραση είχε μεγαλύτερη επιτυχία, και σταδιακά ο καθηγητής Τάιπαλε και η σύζυγός του άρχισαν να δέχονται προσκλήσεις από όλον τον κόσμο. «Στην Ταϊβάν το βιβλίο έγινε μπεστ σέλερ, στην Κορέα όλοι οι πολιτικοί και επιχειρηματικοί ηγέτες έλαβαν από ένα αντίτυπο, στη Μογγολία τον πρόλογο έγραψε ο πρόεδρος της χώρας. Η Ελλάδα είναι η έβδομη χώρα που επισκεπτόμαστε φέτος».
Ορισμένες από τις καινοτομίες είναι γνωστές στο διεθνές κοινό, όπως τα κοινωνικά επιδόματα, η διαφάνεια στην πολιτική, το κουτί που λαμβάνουν οι μέλλουσες μητέρες και περιλαμβάνει όλα τα πρώτα απαραίτητα για το μωρό τους ή η σάουνα. Αλλες χαίρουν λιγότερης αναγνώρισης, όπως το γεγονός ότι η πρώτη γυναίκα υπουργός της χώρας ανέλαβε καθήκοντα το 1926 ή ότι οι θάνατοι από τροχαία μειώθηκαν από 1.200 ετησίως το 1972 σε μόλις 240 το 2016 χάρη στη συντονισμένη προσπάθεια όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Στην πραγματικότητα, βέβαια, το βιβλίο θα μπορούσε να έχει τον εναλλακτικό τίτλο «100 όψεις της φινλανδικής κουλτούρας», διότι όσο καινοτόμα κι αν είναι μία πολιτική, η πραγματική πρόκληση είναι να εφαρμοστεί στην πράξη. Αν η Φινλανδία, η φτωχότερη από όλες τις Βόρειες Χώρες, κατάφερε να παραμείνει αντάξιά τους σε επίπεδο κοινωνικών παροχών, αυτό οφείλεται κυρίως στα χαρακτηριστικά των Φινλανδών, που είναι εργατικοί και νομοταγείς, ενώ εξακολουθούν να εμπιστεύονται τους θεσμούς και τους κρατικούς λειτουργούς. Ετσι, η φινλανδική κοινωνία έχει καταφέρει να αποφύγει ορισμένα από τα φαινόμενα που πλήττουν τη σύγχρονη Ευρώπη. «Οταν το κόμμα των λαϊκιστών άρχισε να κερδίζει έδαφος, η προσέγγισή μας ήταν να του επιτρέψουμε να μπει στην κυβέρνηση, ώστε να αποδειχθεί πως ήταν ανίκανο να κυβερνήσει», εξηγεί η Βάπου Τάιπαλε. Οσο για τα αίτια ανόδου του λαϊκισμού, το ζεύγος Τάιπαλε με πληροφορεί ότι σχετίζονται κυρίως με τη μετανάστευση, την Ευρωπαϊκή Ενωση και… την Ελλάδα, καθώς η Φινλανδία ήταν μεταξύ των χωρών που κλήθηκαν να στηρίξουν τη διάσωσή της.
Το βιβλίο «100 Φινλανδικές Καινοτομίες» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Το μέλλον».