Στην έρημο του Μαρόκου, οι μικροί Βέρβεροι ξυπνούν με το πρώτο φως και προετοιμάζονται για την εξαντλητική πεζοπορία 4 χλμ. έως το σχολείο, όμως, σε αντίθεση με τους γονείς και τους παππούδες τους, τουλάχιστον έχουν την τύχη να διδάσκονται τη μητρική τους γλώσσα. Στα παγωμένα τοπία της Φινλανδίας, μια γυναίκα αναπολεί τα μοναχικά εφηβικά της χρόνια, τα οποία πέρασε εσώκλειστη σε σχολείο όπου κανένας δεν μιλούσε τη γλώσσα των Σάμι. Στο Ελ Σαλβαδόρ, ηλικιωμένες γυναίκες πασχίζουν να ανασύρουν από τη μνήμη τους θραύσματα μιας γλώσσας η χρήση της οποίας ισοδυναμούσε με θάνατο στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν. Και στο Παρίσι, ένας δάσκαλος και η νεαρή μαθήτριά του είναι πια ελεύθεροι να γράφουν στη γλώσσα τους, που έχει αντικατασταθεί από τα κινεζικά σε όλα τα επίσημα έγγραφα στο Θιβέτ (πρόσφατα, μάλιστα, η διδασκαλία της γλώσσας στα θιβετιανά μοναστήρια απαγορεύθηκε, παρότι τα ποσοστά αναλφαβητισμού παραμένουν εξαιρετικά υψηλά ακόμα και μεταξύ των νεότερων γενεών).
Στον αγώνα τους να κατακτήσουν αυτό που για τους περισσότερους ανθρώπους είναι απλώς αυτονόητο, οι υπέρμαχοι των μειονοτικών γλωσσών ανά τον κόσμο έχουν έναν απρόσμενο σύμμαχο: τον Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί, ή μάλλον τον πιο διάσημο ήρωά του. Ενα από τα πλέον αναγνωσμένα βιβλία στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ο «Μικρός Πρίγκιπας» έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 300 γλώσσες και διαλέκτους. «Ακόμα και στις μέρες μας, κάθε μήνα ή κάθε εβδομάδα εκδίδεται μια καινούργια εκδοχή», λέει στην «Κ» η καταξιωμένη Ολλανδή κινηματογραφίστρια Marjoleine Boonstra, δημιουργός του ντοκιμαντέρ «Το θαύμα του Μικρού Πρίγκιπα», που θα προβληθεί στον κινηματογράφο Δαναό. Αρχικά, η σκηνοθέτις και η ομάδα της σχεδίαζαν να γυρίσουν μια ταινία για τη μετάφραση, στην πορεία όμως ανακάλυψαν ότι η ίδια η τέχνη της μετάφρασης «δεν είναι τόσο σημαντική όσο η δύναμη της γλώσσας – το να μην έχεις το δικαίωμα να μιλήσεις τη μητρική σου γλώσσα σε καθιστά ανίσχυρο». Με τη βοήθεια ενός Ελβετού συλλέκτη που συγκεντρώνει όλες τις εκδόσεις του βιβλίου, η Marjoleine Boonstra κατάφερε να εντοπίσει μεταφραστές του «Μικρού Πρίγκιπα» και τους ζήτησε να της μιλήσουν για τις εμπειρίες τους.
Οπως ήταν φυσικό, το ταξίδι ξεκίνησε από την έρημο, εκεί όπου προσγειώνεται ο γεμάτος απορίες μικρός ήρωας της ιστορίας και προβληματίζεται από την απουσία ζωής. Οι απέραντες αμμώδεις εκτάσεις και οι άνθρωποι που τις κατοικούν πρωταγωνιστούν στις υπέροχες εικόνες του πρώτου, και πιο ποιητικού, από τα τέσσερα κεφάλαια της ταινίας. Ο μεταφραστής του «Μικρού Πρίγκιπα» στη γλώσσα των Βερβέρων, Lahbib Fouad, δεν ξέχασε ποτέ την ημέρα που ο πατέρας του τον πήγε για πρώτη φορά στο σχολείο και ο δάσκαλος τους μιλούσε «σε μια παράξενη γλώσσα». Δεκαετίες αργότερα, εκπαιδευτικός πλέον και ο ίδιος, ανακάλυψε πως τα σχολικά βιβλία στα βερβερικά δεν επαρκούσαν για τις ανάγκες των παιδιών του δημοτικού, έτσι αποφάσισε να μεταφράσει μία από τις αγαπημένες του ιστορίες.
«Ο “Μικρός Πρίγκιπας” δεν μιλάει για πολιτική ούτε για θρησκεία», υπογραμμίζει η σκηνοθέτις. «Είναι ένα βιβλίο ανοικτό προς ερμηνεία, καθόλου διδακτικό, θέτει ερωτήματα αντί να δίνει έτοιμες απαντήσεις. Ο ήρωας ταξιδεύει στον κόσμο, αναρωτιέται τι κάνουν οι άνθρωποι και γιατί, επιδιώκει την επικοινωνία». Ετσι, απηχεί σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως ηλικίας και καταγωγής, παρότι, αναπόφευκτα, σε κάθε μετάφραση το κείμενο τροποποιείται για να είναι κατανοητό από τους αναγνώστες του· τα παιδιά των Βερβέρων δεν έχουν δει ποτέ πηγάδι, γνωρίζουν όμως τους νερόλακκους, ενώ η απειλούμενη με εξαφάνιση γλώσσα nawat του Ελ Σαλβαδόρ δεν διαθέτει λέξη για το «τριαντάφυλλο», όλοι όμως έχουν δει ένα κόκκινο λουλούδι. Ενας βασικός λόγος που η Marjoleine Boonstra επέλεξε να εστιάσει στη συγκεκριμένη μετάφραση του βιβλίου, την οποία επεξεργάζεται ένας γλωσσολόγος με τη βοήθεια ηλικιωμένων γυναικών, είναι πως η σύζυγος του Σεντ-Εξιπερί καταγόταν από το Ελ Σαλβαδόρ και, σύμφωνα με τους μελετητές του έργου του, το ματαιόδοξο, απαιτητικό τριαντάφυλλο στην πραγματικότητα συμβολίζει εκείνη.
Στο επίκεντρο του φωτογραφικού και κινηματογραφικού έργου της πολυβραβευμένης Marjoleine Boonstra βρίσκονται πάντοτε η ανθρώπινη ζωή και η ικανότητά μας να βρίσκουμε εσωτερική γαλήνη και νόημα στις πιο αντίξοες συνθήκες. «Για μένα τα ντοκιμαντέρ είναι κάτι που μοιράζεσαι. Δεν θέλω να πάρω κάτι από τους ανθρώπους που γνωρίζω, αλλά να μοιραστώ κάτι μαζί τους», εξηγεί. «Δουλειά μου είναι να παρατηρώ, να θέτω μικρές ερωτήσεις και να περιμένω πότε θα είναι έτοιμοι να μου αφηγηθούν τις ιστορίες τους».
Η ταινία θα προβληθεί στον κινηματογράφος «Δαναός» στις 24 Μαρτίου (4 μ.μ.).