Με την έξοδο μιας ταινίας στις αίθουσες πληθαίνουν, κατά κανόνα, οι συνεντεύξεις με τους συντελεστές της. Με την τελευταία ταινία του Κώστα Γαβρά, όμως, συνέβη κάτι πραγματικά εντυπωσιακό: δεν έμεινε κανένα έντυπο ή ηλεκτρονικό μέσο αδιάφορο. Το βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη, η περίοδος στην οποία αναφέρεται (οι κρίσιμοι μήνες του 2015, τα δραματικά Eurogroup), όσα ήδη έχουν δημοσιευτεί δημιούργησαν ένα εκρηκτικό πλαίσιο δημοσιότητας.
Το θέμα της ταινίας «Ενήλικοι στην αίθουσα», που θα προβάλλεται από την ερχόμενη Πέμπτη (και από αύριο στο Odeon Οπερα) δεν είναι ούτε ανώδυνο ούτε αδιάφορο στο ελληνικό κοινό. Και αυτό το γνωρίζει ο Κ. Γαβράς. Το βράδυ του Σαββάτου στο Μέγαρο Μουσικής, στην τελετή λήξης των «Νυχτών Πρεμιέρας» και βράβευσης για την προσφορά του στο σινεμά με το «βραβείο Γιώργος Τζιώτζιος», μίλησε για το «παράδοξο της βραδιάς»: «Καθένας από εσάς έχει δει το φιλμ το δικό του, το έχει σκεφτεί. Και το καταλαβαίνω. Πάνε δέκα χρόνια που ζείτε σε αυτή την κατάσταση και με όλους αυτούς τους χαρακτήρες και τα ξέρετε σχεδόν όλα. Γι’ αυτό ήθελα απόψε να σας παρακαλέσω να δείτε το δικό μου φιλμ, την ιδέα μου πάνω σε αυτή την κατάσταση που ξέρετε πολύ καλά, αφήνοντας το δικό σας για λίγο στην άκρη».
Λίγες ώρες νωρίτερα σε ένα ασφυκτικό πρόγραμμα συνεχόμενων, περίπου 10λεπτων συναντήσεων με δημοσιογράφους, απάντησε με υπομονή, επιμονή στις θέσεις του αλλά και με τη χαρακτηριστική, αυθεντική, ευγένεια που τον διακρίνει:
– Ο κ. Τσίπρας είπε πρόσφατα ότι το βιβλίο του κ. Βαρουφάκη έχει μια «εγωκεντρική προσέγγιση». «Το 30% όσων παρουσιάζει είναι πραγματικά γεγονότα, ένα άλλο 30% είναι η δική του στρεβλή εκτίμηση πάνω σε γεγονότα και ένα άλλο 30% είναι η μυθοπλασία, φανταστικά γεγονότα». Πώς το σχολιάζετε;
– Δεν θα ήθελα να κάνω πολεμική ούτε να απαντήσω στον κ. Τσίπρα. Ο καθένας έχει, και είναι ελεύθερος να έχει, την ιδέα του. Το βιβλίο ανταποκρίνεται σε εκείνο που ήθελα να κάνω: μια ταινία πάνω στην Ευρώπη που βρίσκεται σε μια κατάσταση καταστροφική σε σχέση με την ιδέα την οποία είχαμε στην αρχή. Συνάντησα τον κ. Βαρουφάκη γιατί μου κίνησαν το ενδιαφέρον όσα έλεγε, μου είπε ότι ετοιμάζει βιβλίο, δήλωσα ότι με ενδιαφέρει, άρχισε να μου στέλνει κεφάλαιο κεφάλαιο αυτό που έγραφε.
– Δεν θεωρήσατε την προσέγγιση «εγωκεντρική»;
– Καθόλου. Κάποιοι μου είπαν ότι κάνω μια βιογραφία του Βαρουφάκη. Καθόλου δεν με ενδιέφερε η βιογραφία. Ηθελα να δω πώς συμπεριφέρθηκε κάθε «πρωταγωνιστής» τότε της υπόθεσης της Ελλάδας σε σχέση με την Ευρώπη. Γι’ αυτό και καμιά στιγμή δεν μπαίνουμε στην προσωπική ζωή του, είναι μόνο η πολιτική έκφραση της καθημερινότητας εκείνης της περιόδου, όχι η προσωπική.
– Ο λαός πού παρεμβαίνει; Εχει ή όχι ευθύνη για τη «χρεοκοπία»;
– Οι ευθύνες δεν είναι στον λαό αλλά στους αρχηγούς του, που άφησαν το χρέος της χώρας να φτάσει εκεί που έφτασε. Ο λαός δεν μπορούσε να πει όχι στα φτηνά δάνεια, για κατανάλωση, για να πάει διακοπές, κ.ο.κ. Ο λαός πιστεύει στους πολιτικούς του, αλλιώς δεν υπάρχει δημοκρατία. Η ευθύνη βρίσκεται και στην Ευρώπη που έβλεπε το χρέος να μεγαλώνει και συνέχιζε χωρίς έλεγχο γιατί τη συνέφερε, έτσι δούλευαν και οι δικές της βιομηχανίες. Στην κατάσταση που δημιουργήθηκε βρέθηκε μια κυρία, η Κριστίν Λαγκάρντ, που είπε ότι αυτό το χρέος δεν μπορεί να πληρωθεί, πρέπει να βρούμε μια λύση, αλλά κανείς δεν ασχολήθηκε με τη λύση.
– Από το βιβλίο τι σας ξάφνιασε περισσότερο;
– Η αδιαφορία του Eurogroup σε σχέση με αυτό που γινόταν στην Ελλάδα. Ο Ντάισελμπλουμ, κυρίως, και η φράση του ότι «δεν μπορώ να βοηθήσω ένα λαό που χάλασε τα λεφτά του σε γυναίκες και σε ποτά». Οταν ο πρόεδρος του Eurogroup, που θεωρείται η οικονομική κυβέρνηση της Ευρώπης, λέει αυτό, δεν είναι μόνο κάτι αρνητικό για τους Ελληνες, αλλά ρατσιστικό. Τρομερά υποτιμητικό.
– Σας πιέζουν ψυχολογικά οι αντιδράσεις που έχει προκαλέσει η ταινία σας;
– Ναι, ειδικά όταν αντιδρούν χωρίς να έχουν δει την ταινία. Καταλαβαίνω πως μπορεί πολλοί να είναι εναντίον. Μιλώ για πράγματα που όλοι οι Ελληνες έχουν ζήσει. Αλλά να αντιδρούν πριν δουν την ταινία το βρίσκω λίγο… επιπόλαιο. Τίποτα περισσότερο.
– Οι αντιδράσεις είχαν ξεκινήσει από το cash rebate (σ.σ. την ελληνική χρηματοδότηση της ταινίας). Νιώσατε «αφιλόξενα»;
– Οχι. Το ίδιο με την αποδόμηση με ενοχλεί και η ηρωοποίηση. Δεν πιστεύω καθόλου στους ήρωες. Είμαστε άνθρωποι, με καλές και κακές πλευρές, θετικές και αρνητικές.
– Στην ταινία σας όμως υπάρχει «ηρωοποίηση» του κ. Βαρουφάκη.
– Είμαι δεμένος και δεν το αρνούμαι καθόλου με τον Βαρουφάκη που είναι κάποιος ο οποίος δεν είναι καθόλου αγαπητός στην Ελλάδα. Εγώ πιστεύω σε αυτό που έκανε, για τους λόγους που έχω πει πολλές φορές. Δεν είναι τυχαίο ότι το βιβλίο του θεωρείται ανάμεσα στα 100 καλύτερα του 21ου αιώνα, σύμφωνα με τον «Guardian». Ακουσα και τις ηχογραφημένες συζητήσεις από τα Eurogroup και αυτό με βοήθησε να γράψω τους διαλόγους της ταινίας. Εχω εμπιστοσύνη στο βιβλίο.
– Τι θα θέλατε να «δει» ο θεατής στην ταινία;
– Ποιος είναι ο θεατής; Είμαστε χιλιάδες, ενδεχομένως και εκατομμύρια… Ισως, αν μπορεί, βλέποντας την ταινία να καταλάβει ότι έγινε κάτι με την Ευρώπη που δεν έπρεπε να γίνει. Μας θεώρησαν «μικρό λαό», δευτερεύουσας ποιότητας. Αυτό με πείραξε βαθιά. Το γεγονός που με πληγώνει, όμως, περισσότερο από όλα είναι ότι 500.000 Ελληνες έφυγαν την περίοδο της κρίσης. Αυτή είναι η πτώχευση της χώρας. Είναι όλοι παιδιά με πτυχία. Στη δική μου γενιά, όσοι έφυγαν, έγιναν εργάτες στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στην Αυστραλία. Αυτοί που έφυγαν τώρα, με την κρίση, είναι ο ελληνικός πλούτος. Πλήρωσαν οι Ελληνες για τις σπουδές τους και θα ωφεληθούν τώρα άλλα κράτη.