Τα ξημερώματα της Δευτέρας, όταν θα ανοίξει ο τελευταίος φάκελος της 94ης τελετής απονομής των Οσκαρ, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα γραφτεί κινηματογραφική ιστορία: για πρώτη φορά στην σχεδόν εκατόχρονη πορεία του θεσμού νικήτρια θα είναι μια ταινία, η οποία πέρασε ελάχιστο ή και καθόλου (ανάλογα για ποια χώρα μιλάμε) χρόνο στις κινηματογραφικές αίθουσες. Το ζευγάρι των μεγάλων φαβορί για το Οσκαρ καλύτερης ταινίας είναι φέτος «Η Εξουσία του Σκύλου» και το «CODA», του Netflix και της Apple TV αντίστοιχα, δύο από τις διαδικτυακές πλατφόρμες, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζεται, υλοποιείται και κυρίως διανέμεται το κινηματογραφικό προϊόν. Λέμε «προϊόν» και όχι «τέχνη», διότι αν δει κανείς έστω μερικά λεπτά από την «Εξουσία του Σκύλου» της Τζέιν Κάμπιον, καταλαβαίνει πως αυτή είναι φτιαγμένη απευθείας για τη μεγάλη οθόνη. Τα κάδρα, τα χρώματα, το βάθος πεδίου, ολόκληρο το σκηνοθετικό όραμα της Αυστραλέζας δημιουργού «φωνάζουν» σινεμά· κι όμως σχεδόν κανείς δεν την έχει δει εκεί. Το οξύμωρο είναι ότι η Κάμπιον, όπως έχει παραδεχθεί η ίδια, κατάφερε να κάνει αυτή την ταινία έχοντας πλήρη δημιουργική ελευθερία, ακριβώς επειδή το Netflix δεν της έθεσε κανέναν περιορισμό. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με το «CODA» της Σάιαν Χέντερ. Ενα φιλμ ενηλικίωσης, που έχει στο επίκεντρο μια οικογένεια κωφών, δύσκολα θα δημιουργούνταν εν μέσω πανδημίας και «σφιχτής» οικονομικής πολιτικής, πόσο μάλλον να φτάσει μέχρι τα Οσκαρ. Μέσω της Apple TV ωστόσο το «CODA» έγινε viral στην Αμερική και σάρωσε τα βραβεία στο Φεστιβάλ του Σάντανς, μπαίνοντας τελικά και στη δεκάδα για το πολυπόθητο χρυσό αγαλματίδιο της καλύτερης ταινίας. Εκεί, μαζί με τα δύο παραπάνω, βρίσκονται φέτος συνολικά τέσσερα φιλμ που ανήκουν σε διαδικτυακές πλατφόρμες, αριθμός που αποτελεί επίσης ρεκόρ για τον θεσμό. Αλλο ένα από αυτά ανήκει φυσικά στο Netflix.
Το «Don’t Look Up» του Ανταμ Μακέι είναι από τις πιο πολυσυζητημένες ταινίες της χρονιάς, με το λαμπερό καστ και τον πολιτικό-κοινωνικό σχολιασμό του, τον οποίο άλλοι βρήκαν εξαιρετικά εύστοχο και ιδιοφυή ενώ άλλοι καταδίκασαν ως επιφανειακό και αφ’ υψηλού. Σε κάθε περίπτωση κατάφερε να συγκεντρώσει τέσσερις οσκαρικές υποψηφιότητες και παρόλο που πιθανότατα θα φύγει με άδεια χέρια από την τελετή, αποτελεί τρανή απόδειξη ότι αστέρες του βεληνεκούς του Λεονάρντο ντι Κάπριο, της Μέριλ Στριπ ή της Κέιτ Μπλάνσετ αντιμετωπίζουν πια με τον ίδιο ακριβώς τρόπο παραδοσιακά στούντιο και πλατφόρμες.
Για πρώτη φορά το χρυσό αγαλματίδιο θα πάει σε ταινία η οποία πέρασε ελάχιστο ή και καθόλου χρόνο στις κινηματογραφικές αίθουσες.
Η τελευταία streaming ταινία της δεκάδας είναι «Η Μέθοδος των Γουίλιαμς», όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά το «King Richard» του Ρεϊνάλντο Μάρκους Γκριν και της Warner Bros. Η τελευταία ανήκει βέβαια στα παλιά στούντιο, ωστόσο επέλεξε να στείλει την ταινία απευθείας στην πλατφόρμα του HBO Max, ταυτόχρονα με τις αίθουσες. Αυτό πάντως δεν εμπόδισε την τενιστική ιστορία της οικογένειας Γουίλιαμς να μαζέψει έξι υποψηφιότητες για Οσκαρ· παράλληλα έγινε και μία από τις περισσότερο παράνομα «κατεβασμένες» ταινίες της χρονιάς, αφού εκτός Αμερικής, η πρόσβαση στην πλατφόρμα είναι πολύ περιορισμένη.
To φαινόμενο Netflix, που συμμετέχει με πέντε ταινίες
Ξεχωριστό κεφάλαιο στο οσκαρικό μας αφιέρωμα στις πλατφόρμες αποτελεί, αναπόφευκτα, το Netflix. Μετρώντας πλέον πάνω από 250 εκατομμύρια συνδρομητές παγκοσμίως –υπολογίζεται πως ο αριθμός των ανθρώπων που παρακολουθούν μέσω κοινών λογαριασμών είναι τουλάχιστον πενταπλάσιος– το Netflix επιδίωξε με… πάθος τα τελευταία χρόνια να κατακτήσει την κορυφή των Οσκαρ και φέτος είναι πιο κοντά από ποτέ στο να το πετύχει. Πέρα από τον «Σκύλο» και το «Don’t Look Up», για πρώτη φορά φτάνει στην τελετή με πέντε διαφορετικές ταινίες, οι οποίες συγκεντρώνουν συνολικά 22 οσκαρικές υποψηφιότητες.
Μπορεί το μιούζικαλ της χρονιάς να είναι τυπικά το υποψήφιο για 7 Οσκαρ «West Side Story» του Στίβεν Σπίλμπεργκ, ωστόσο είναι βέβαιο πως πολλοί περισσότεροι θεατές είδαν το «Tick, Tick… Boom!» του Λιν-Μανουέλ Μιράντα. Ο Αμερικανός ηθοποιός και παραγωγός ενορχήστρωσε εδώ ένα γλυκόπικρο αλλά γενικώς εξαιρετικά feelgood σύνολο, με όμορφες μουσικές, φροντίζοντας παράλληλα να αναδείξει και το ταλέντο του Αντριου Γκάρφιλντ. Η επόμενη οσκαρική ταινία του Netflix είναι μία την οποία έχει δει όλος ο κόσμος πλην των… Ελλήνων. Κι αυτό διότι η γυρισμένη στις Σπέτσες «Χαμένη κόρη» της Μάγκι Τζίλενχαλ δεν έχει εμφανιστεί ακόμα στην ελληνική βερσιόν της πλατφόρμας, αναμένοντας προφανώς μια πρώτη διανομή στις αίθουσες. Υποψήφιο για τρία Οσκαρ, το φιλμ που είδαμε στο περασμένο Φεστιβάλ Βενετίας, αξίζει κάθε έπαινο, ειδικά αν σκεφτεί κανείς πως πρόκειται για το σκηνοθετικό ντεμπούτο της δημοφιλούς ηθοποιού. Η τελευταία εκμεταλλεύεται φυσικά στο έπακρο την (ξανά) εκπληκτική πρωταγωνίστρια Ολίβια Κόλμαν, η οποία μοιάζει περίπου δεδομένο πια πως θα είναι υποψήφια με κάθε της ρόλο.
Το «Χέρι του Θεού» το είδαμε επίσης στις αρχές του φθινοπώρου στη Μόστρα και ήταν αναμφισβήτητα μια από τις καλύτερες ταινίες που έκαναν πρεμιέρα εκεί. Ο Πάολο Σορεντίνο έγινε ένας από τους πρώτους σπουδαίους Ευρωπαίους κινηματογραφιστές που συνεργάζονται με την πλατφόρμα. Μάλλον δεν το μετάνιωσε, αφού αυτή του έδωσε τα απαραίτητα, ώστε να υλοποιήσει ένα όνειρο ζωής, με αυτό το εν πολλοίς αυτοβιογραφικό φιλμ που μας πήγε πίσω στη Νάπολη της δεκαετίας του 1980 και του «θεού» Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα.
Οι πρώτοι ρόλοι
Μια άλλη πρωτιά που αφορά τις πλατφόρμες στη φετινή τελετή απονομής των Οσκαρ είναι αυτή του Α΄ ανδρικού ρόλου. Εκεί και οι πέντε υποψήφιοι προέρχονται από ταινίες που κυρίως είδαμε στη μικρή οθόνη. Ο Μπένεντικτ Κάμπερμπατς στην κορυφαία ερμηνεία της χρονιάς ως οργίλος καουμπόι στην «Εξουσία του Σκύλου»· ο Αντριου Γκάρφιλντ που, όπως είπαμε, τραγούδησε, χόρεψε και ενηλικιώθηκε ερμηνευτικά στο «Tick, Tick… Boom!»· ο Χαβιέ Μπαρδέμ που ξεχώρισε ξανά στο «Βeing the Ricardos» του Ααρον Σόρκιν και του Amazon· ο Ντένζελ Ουάσιγκτον που ερμήνευσε με το χαρακτηριστικό του στυλ έναν κατά τα άλλα «κλασικό» Μάκβεθ, στην κατά Τζόελ Κοέν εκδοχή του σαιξπηρικού μύθου, για λογαριασμό της Apple TV· τέλος ο Γουίλ Σμιθ, ο οποίος θα κερδίσει πιθανότατα το πρώτο Οσκαρ της καριέρας του ως παθιασμένος μπαμπάς και μέντορας των αδελφών Βίνους και Σερίνα Γουίλιαμς. Εν κατακλείδι, αυτό που αξίζει να κρατήσουμε από τη φετινή οσκαρική σεζόν είναι πως στο ριζικά αλλαγμένο κινηματογραφικό τοπίο μετά (και) την πανδημία, οι πλατφόρμες και το streaming δεν αποτελούν απλώς συμπλήρωμα, αλλά πρωταγωνιστικό κομμάτι του παιχνιδιού. Το κάνουν δε προς το παρόν με τρόπο που, κατά κανόνα, δεν θίγει την καλλιτεχνική αξία του αποτελέσματος. Αντιθέτως σε αρκετές περιπτώσεις οι παραγωγές τους δίνουν πεδίο έκφρασης (πάει να πει πολλά χρήματα) σε δημιουργούς που δύσκολα θα τα έβρισκαν στους καιρούς που διανύουμε. Η εξίσωση βέβαια διαβάζεται και αντίστροφα. Για πόσο άραγε ακόμα αυτοί οι ίδιοι δημιουργοί θα συνεχίσουν να κάνουν ταινίες κινηματογραφικών προδιαγραφών, όταν γνωρίζουν πως αυτές προβάλλονται βασικά σε τηλεοράσεις, τάμπλετ και… κινητά;