Δύσκολα κούλουμα φέτος για «οσκαρολόγους» και φανατικούς σινεφίλ. Κοντά στα ξημερώματα της Καθαρής Δευτέρας για εμάς εδώ στην Ελλάδα, στο Χόλιγουντ αρχίζει η λαμπρότερη τηλεοπτική υπερπαραγωγή της χρονιάς: η τελετή απονομής των Οσκαρ, που αναμεταδίδεται ζωντανά σε όλο τον πλανήτη.
Τα Οσκαρ εμφανίστηκαν μαζί με τον ομιλούντα κινηματογράφο. Οταν απονεμήθηκαν για πρώτη φορά, στις 16 Μαΐου του 1929, φάνταζαν σαν επιστέγασμα ενός new deal της κινηματογραφικής βιομηχανίας, που είχε ήδη μπει σε νέα εποχή λόγω τεχνολογίας. Ο ήχος τότε προκαλούσε τεκτονικές αλλαγές και συνοδευόταν από σφοδρές αντιδράσεις των εργαζομένων στο Χόλιγουντ. Το 1927, ο Λούις Μπ. Μάγερ, αφεντικό της MGM, έκανε μια κίνηση τακτικής: πρωτοστάτησε στη δημιουργία της Ακαδημίας Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών (Academy of Motion Pictures and Sciences) για να συμβιβάσει τα πράγματα. Από τη μήτρα της AMPAS βγήκε το Οσκαρ, το επίχρυσο αγαλματίδιο – σύμβολο ισορροπίας στις σχέσεις στούντιο και επαγγελματικών ενώσεων. Λίγο μετά έγινε το απόλυτο φετίχ της βιομηχανίας του θεάματος.
Ολα αυτά τα χρόνια, τα Οσκαρ απέφυγαν συστηματικά το καλλιτεχνικά παράδοξο ή πρωτοπόρο. Τρανό παράδειγμα οι μεγαλύτερες παρασπονδίες του αμερικανικού σινεμά, ο Ορσον Ουέλς και ο Τζον Κασσαβέτης, ήταν έξω από το οπτικό τους πεδίο. Το ίδιο έκαναν και με τον Χίτσκοκ, που η κοντόφθαλμη ελίτ της αμερικανικής κινηματογραφικής κριτικής θεωρούσε παρακατιανό και άνευ καλλιτεχνικής αξίας. Πρόθυμα, όμως, τα Οσκαρ έγιναν εφαλτήριο για τον ανεξάρτητο αμερικανικό κινηματογράφο (για παράδειγμα, ανακάλυψαν εγκαίρως τους αδελφούς Κοέν) όταν η ψηφιακή τεχνολογία ενέσκηψε ως υπέρτατη απειλή για σεναριογράφους, σκηνοθέτες και ηθοποιούς.
Οκτώμισι δεκαετίες, τα Οσκαρ ανακάλυπταν και επιβράβευαν, ενίοτε με τόλμη, ανανεωτικές δυνάμεις και νέα πρόσωπα που κράτησαν ζωντανή την κινηματογραφική βιομηχανία. Αυτό μάλλον πρυτάνευσε και για το… καστ της αυριανής 86ης οσκαρικής υπερπαραγωγής. Τα φαβορί για τα μεγάλα βραβεία, τρεις ταινίες που συγκεντρώνουν συνολικά 29 υποψηφιότητες, εκφράζουν μια κυρίαρχη πολιτική τάση στο σημερινό Χόλιγουντ γύρω από την επανεξέταση πλευρών της αμερικανικής ιστορίας (το «12 χρόνια σκλάβος» των 9 υποψηφιοτήτων), αλλά και τις δυνάμεις της ανανέωσής του (το «Gravity» και ο «Οδηγός διαπλοκής», που έχουν από 10 υποψηφιότητες).
Υπό αυτή τη λογική, δεν προξενούν εντύπωση οι απουσίες της «Θλιμμένης Τζάσμιν» του Γούντι Αλεν και του «Inside Llewyn Davis» των Τζόελ και Ιθαν Κοέν από τη διευρυμένη λίστα για το Οσκαρ καλύτερης ταινίας. Αν και κατά την εκτίμησή μας, ήταν τα κορυφαία αμερικανικά φιλμ του 2013.
10 + 1 πλευρές των φετινών βραβείων
Η αμερικανική ιστορία. Η επιστροφή στο μακρινό παρελθόν, στη μελανή περίοδο της δουλείας και των σκλαβοπάζαρων του Νότου, στα οποία αναφέρεται το «12 χρόνια σκλάβος», δικαιώνει πανηγυρικά τον παροιμιώδη μπαρμπα-Θωμά στη συνείδηση του φιλελεύθερου μέσου Αμερικανού. Επίσης, θυμίζει εμμέσως πόσο δύσκολη ήταν η διαδρομή από τον Λίνκολν μέχρι τον Ομπάμα. Αυτή την καθαρά αμερικανική υπόθεση ανέλαβαν να φέρουν σε πέρας δύο έγχρωμοι Βρετανοί, ο σκηνοθέτης Στιβ ΜακΚουίν και ο πρωταγωνιστής της ταινίας, Τσιουέτελ Ιτζίοφορ.
Οι ανανεωτές σκηνοθέτες. Τα δύο φαβορί που πλαισιώνουν το «12 χρόνια σκλάβος», ο «Οδηγός διαπλοκής» και το «Gravity», εκ πρώτης όψεως φαντάζουν σαν απολαυστικός κινηματογραφικός αφρός. Στη δεύτερη ματιά ανακαλύπτεις δύο φιλμ που υποστηρίζουν με τον καλύτερο τρόπο την έννοια της κινηματογραφικής σκηνοθεσίας. Στο «Gravity», σε συνθήκες απόλυτης εξάρτησης από την ψηφιακή τεχνολογία και το 3D, ο Μεξικανός Αλφόνσο Κουαρόν κατάφερε να υπερασπίσει τον ρόλο του σκηνοθέτη ακολουθώντας σταθερά τη δομή της κλασικής αφήγησης. Η τεχνολογία και τα εφέ έγιναν μια «ρεαλιστική» πλατφόρμα – τόπος συνάντησης για το θρίλερ, την περιπέτεια και το ψυχολογικό δράμα. Στον παλιομοδίτικο «Οδηγό διαπλοκής», στον οποίο αναβιώνει η ατμόσφαιρα της Νέας Υόρκης στα χρόνια της disco, ο Ντέιβιντ Ο’ Ράσελ κάνει θαύματα. Ο αυτοσχεδιασμός του ανασαίνει χάρη στους ηθοποιούς, ενώ κινείται σαν εκκρεμές ανάμεσα σε έναν παροξυσμό τύπου Σκορσέζε και σε μια ένταση που συναντάς σε ταινίες του Κασσαβέτη.
Το αουτσάιντερ. Η γνήσια βρετανική «Φιλομίνα» του Στίβεν Φρίαρς είναι το πιο συγκροτημένο και πολυεπίπεδο φιλμ από αυτά που φλερτάρουν με το Οσκαρ καλύτερης ταινίας. Δράμα, χωρίς μελό, θα μπορούσε με ένα άγγιγμα να γίνει χιτσκοκικό θρίλερ.
Τα ζευγάρια των ερμηνευτών. Σπάνια τυχαίνει τόσο πολλές ταινίες να έχουν τόσο καλές ερμηνείες, αλλά και να συγκεντρώνουν η κάθε μία υποψηφιότητες για βραβεία Α΄ και Β΄ ρόλου. Ο «Οδηγός διαπλοκής» κρατάει τα σκήπτρα: η Εϊμι Ανταμς και η Τζένιφερ Λόρενς αγωνιούν για τα Οσκαρ Α΄ και Β΄ γυναικείου ρόλου, αντίστοιχα, το ίδιο και οι Κρίστιαν Μπέιλ και Μπράντλεϊ Κούπερ στην κατηγορία του αντρικού ρόλου.
Ο λύκος και η Τζάσμιν. Ολα δείχνουν ότι η βραδιά θα μείνει αξέχαστη στον Λεονάρντο ντι Κάπριο, ο οποίος περιμένει το Οσκαρ για τον «Λύκο της Wall Street», και στην Κέιτ Μπλάνσετ, που ήταν συγκλονιστική στη «Θλιμμένη Τζάσμιν». Δίπλα στον «Λύκο», ο συμπρωταγωνιστής του, ο Τζόνα Χιλ, αναγνωρίσιμος στο κοινό της νεανικής κωμωδίας, ελπίζει για Οσκαρ Β΄ ανδρικού ρόλου. Παρόμοιες ελπίδες έχει και η Βρετανίδα Σάλι Χόκινς, συμπρωταγωνίστρια της Αυστραλής Μπλάνσετ.
Η ανακάλυψη. Ο Μάθιου Μακόναχι (υποψήφιος στην κατηγορία του Α΄ ανδρικού ρόλου), που ταίριαξε άριστα με τον Τζάρεντ Λέτο (Β΄ ανδρικός ρόλος) στο «Dallas Buyers Club»
Η κοινοτοπία. Η υποψηφιότητα της Μέριλ Στριπ, αυτή τη φορά για τον «Αύγουστο». Δίπλα της η Τζούλια Ρόμπερτς (υποψήφια για Οσκαρ Β΄ ρόλου)
Η τρίτη ηλικία. Οι βετεράνοι του «Nebraska», οι Μπρους Ντερν και Τζουν Σκουίμπ, είναι υποψήφιοι για Α΄ ανδρικό και Β΄ γυναικείο ρόλο.
Ο Γιαπωνέζος… Ντίσνεϊ. Ο Χαγιάο Μιγιαζάκι, βραβευμένος το 2003 με Οσκαρ καλύτερου animation για το «Ταξίδι στη χώρα των θαυμάτων», είναι και πάλι υποψήφιος για το «Τhe Wind Rises». Ενα κομψοτέχνημα κινουμένων σχεδίων εμπνευσμένο από την αληθινή ιστορία του Γίρο Χορικόσι, μηχανικού και σχεδιαστή μαχητικών αεροσκαφών στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Κάτι από Ελλάδα. Φευγαλέες εικόνες από τη Μεσσηνία θα προβληθούν στην οθόνη του Dolby Theatre την ώρα του Οσκαρ προσαρμοσμένου σεναρίου, το οποίο διεκδικεί το «Πριν τα μεσάνυχτα», που είναι συμπαραγωγή και της ελληνικής Faliro House. Επίσης, ο ελληνικής καταγωγής Φαίδων Παπαμιχαήλ, από τους κορυφαίους διευθυντές φωτογραφίας στο Χόλιγουντ, διεκδικεί βραβείο για το ασπρόμαυρο «Nebraska».
Το βάρος του box office. Οι εννέα ταινίες που διεκδικούν τα σημαντικότερα βραβεία έχουν αποφέρει συνολικά στο αμερικανικό box office περίπου 745 εκατομμύρια δολάρια. Οι τρεις από τις πέντε ταινίες κινουμένων σχεδίων, που διεκδικούν το αντίστοιχο Οσκαρ, έχουν αποφέρει περίπου 922 εκατ. δολάρια. Εμπορικότερη μυθοπλασία ήταν το «Gravity» (264 εκατ.), εμπορικότερο animation το «Ψυχρά και ανάποδα» (368 εκατ.)