Η κωμωδία του Φιλίπ ντε Σοβερόν «Θεέ μου τι σου κάναμε;», που προβάλλεται από προχθές, έχει ήδη γίνει εμπορική επιτυχία στη Γαλλία. Ευχάριστη ταινία, βασισμένη στη σπιρτάδα του ηθοποιού, όπως στην εποχή του Λουί ντε Φινές, και στην πένα του ευθυμογράφου.
Ο μεσοαστός Κλοντ Βερνέιγ, πιστός καθολικός, μεγαλωμένος με τις ιδέες του γκολισμού, ζει τη μεγαλύτερη ψυχρολουσία της ζωής του σε δόσεις όταν έρχεται η ώρα να αποκατασταθούν οι τέσσερις θυγατέρες του. Οι γαμπροί είναι σπουδαγμένοι και με καλές δουλειές στο Παρίσι, έχουν όμως από ένα κουσούρι ο καθένας τους. Ο πρώτος είναι μουσουλμάνος, ο δεύτερος Εβραίος, ο τρίτος Κινέζος και ο τέταρτος είναι μεν καθολικός αλλά μαύρος σαν κατράμι. Ο ιππότης για τη στερνή θυγατέρα του Κλοντ είναι γιος απόστρατου στρατηγού από την Ακτή του Ελεφαντοστού. Ο ξεροκέφαλος Αφρικανός στρατηγός, εξαγριωμένος ήδη με τον γιο του που εγκατέλειψε το πανεπιστήμιο για να γίνει «θεατρίνος», δεν θέλει να ακούσει για συμπεθεριό με απογόνους Γάλλων αποικιοκρατών.
Νέα μεσαία τάξη
Υπάρχει μια φευγαλέα σκηνή στην οποία περιγράφεται με αμεσότητα γελοιογραφίας η στιγμή που ο Κλοντ έχει πιάσει πάτο: ένα παλιό γαλλικό τραγούδι, που ακούγεται από το τρανζίστορ-αντίκα που κουβαλάει μαζί του ο Κλοντ στο ψάρεμα, ηχεί σαν απόηχος μιας χαμένης Γαλλίας. Η ιλαροτραγωδία του Κλοντ απλώνεται στον αφρό μιας φαινομενικά αφελούς εμπορικής ταινίας. Προσέξτε όμως τους έξυπνους διαλόγους, τον γρήγορο ρυθμό που συμπαρασύρει στις τρελές καταστάσεις και τις παρεξηγήσεις που ζουν οι ήρωες, αλλά και την αίσθηση του μέτρου που δεν επιτρέπει στην καρικατούρα και τη σχηματοποίηση να προκαλέσουν βαρεμάρα στον θεατή. Προσέξτε και άλλες λεπτομέρειες. Τον συντηρητικό Κλοντ, φουντωμένο από θυμό, να φεύγει με το παμπάλαιο τζιπάκι του από το λιτό αρχοντικό του στη γαλλική εξοχή και να πηγαίνει για ψάρεμα σε μια λίμνη. Καθώς ξεφουσκώνει ο θυμός, ο Κλοντ φαίνεται έτοιμος για ένα σαφάρι σε πιο εξωτικά μέρη του κόσμου.
Το «Θεέ μου τι σου κάναμε;» δεν επιδέχεται βασανιστικές «ιδεολογικές» ερμηνείες. Επίσης θα ήταν ανόητο να μην αποδεχτούμε τη σύμβαση που τίθεται εξ αρχής για να οριστούν το πλαίσιο και ο ζωτικός χώρος της κωμωδίας: ο ρατσισμός και η ξενοφοβία αποσπώνται από την πραγματικότητα, από τις κοινωνικές τους αιτίες, για να μπουν στο κάδρο της ηθογραφίας.
Αν το καλοσκεφτούμε, το «Θεέ μου τι σου κάναμε;» βρίσκει τεχνητά ένα πρόσχημα στον ρατσισμό για να επιχειρήσει μια τοιχογραφία της νέας πολύχρωμης μεσοαστικής γαλλικής τάξης. Κάτι παρόμοιο συνέβη πριν από πολλά χρόνια στο Χόλιγουντ στο «Μάντεψε ποιος θα έρθει το βράδυ», στην εμβληματική αντιρατσιστική ταινία που έγχρωμος δεν είναι πια ο υπηρέτης του λευκού, αλλά ένας λαμπρός εκπρόσωπος μιας νέας και δυναμικής μεσαίας τάξης.
Γιατί όχι και εδώ;
Αναπόφευκτα, οι πρώτες σκέψεις βγαίνοντας από τη δημοσιογραφική προβολή της ταινίας ήταν για τη σημερινή ελληνική κωμωδία. Για την αδυναμία της να προκαλέσει αβίαστα το γέλιο ανακαλύπτοντας ένα νέο ευρύ κοινό. Γιατί όχι και εδώ τέτοιοι ήρωες, έστω βγαλμένοι από τη σύγχρονη ηθογραφία, και όχι από τα καλιαρντά του λάιφ στάιλ και της trash τιβί. Γιατί δεν γυρίζονται και εδώ σπαρταριστές κωμωδίες μεγεθύνοντας τα στερεότυπα που καλλιεργούν η ξενοφοβία, ο πάσης φύσεως ρατσισμός και η γενικευμένη ανασφάλεια; Οσονούπω ήρθε στο μυαλό και το ριμέικ της κωμωδίας του Ψαθά, «Ο Ηλίας του 16ου» πριν από μερικά χρόνια, που ήταν τόσο αμήχανο και politically correct, απέναντι στην εποχή μας. Δεν τόλμησαν ούτε να φρεσκάρουν τους ρόλους, αντικαθιστώντας την επαρχιωτοπούλα υπηρέτρια που κατηγορείται για κλοπή με μια Αλβανίδα ή Βουλγάρα, όπως εύστοχα επισημάνθηκε τότε από την κριτική.
Η γαλλική κωμωδία που μόλις είχαμε δει δεν επιζητούσε περγαμηνές καλλιτεχνικής καταξίωσης. Είχε σεβαστεί όμως τη νοημοσύνη του θεατή και τον είχε κάνει να γελάσει με φόβους και προκαταλήψεις των Γάλλων που έσπρωξαν το κόμμα της κ. Λεπέν στην κορυφή στις ευρωεκλογές της προπερασμένης Κυριακής.
Δείτε
«Θεέ μου τι σου κάναμε;» (Qu’ est-ce qu’ on a faite, au Bon Dieu!, 2014)
Μια έθνικ κωμωδία, εύπεπτη αλλά διόλου σαχλή, γύρω από μια νέα πολυσυλλεκτική γαλλική μεσαία τάξη. Το χιούμορ της ηχεί σαν αφορισμός του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Ενας Γάλλος μεσοαστός, γκρινιάρης αλλά και ανεκτικός γιατί λατρεύει τις τέσσερις θυγατέρες του, έρχεται στα πρόθυρα του νευρικού κλονισμού κάθε φορά που του παρουσιάζουν τους γαμπρούς του. Η σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι είναι κατάμαυρη. Γυρίστηκε από τον Φιλίπ ντε Σοβερόν. Παίζουν: Κριστιάν Κλαβιέ, Σαντάλ Λομπί, Φρεντερίκ Μπελ, Ελοντί Φοντάν. (Προβάλλεται στις αίθουσες)
«Μάντεψε ποιος θα ’ρθει το βράδυ» (Guess Who’s Coming to Dinner, 1967)
Μελόδραμα διανθισμένο με χιούμορ από τον Στάνλεϊ Κρέιμερ, με Σίντνεϊ Πουατιέ, Κάθριν Χέπμπορν, Σπένσερ Τρέισι (φωτ.). Ενας έγχρωμος γιατρός κερδίζει την καρδιά μιας νεαρής λευκής και στη συνέχεια την εκτίμηση της φιλελεύθερης οικογένειάς της, που μετά την αρχική αμηχανία τον αποδέχεται για γαμπρό της. (Σε πρόσφατη ελληνική έκδοση blu-ray)