Από τους μελαγχολικούς λογοτεχνικούς ήρωες του Τζον Λε Καρέ δύο κατάφεραν να γίνουν σπουδαίοι και στο σινεμά. Ο Αλεκ Λίμας του Ρίτσαρντ Μπάρτον στον «Κατάσκοπο που γύρισε από το κρύο» (Μάρτιν Ριτ, 1965) και ο Γκίντερ Μπάχμαν του Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν στον σημερινό «Νο 1 καταζητούμενο» του Αντον Κορμπάιν, που έλαχε να γίνει το κύκνειο άσμα του Αμερικανού ηθοποιού. Ο πρώτος, κατάσκοπος της βρετανικής ΜΙ6 τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, είναι άλλοτε κυνικός και άλλοτε σαν καζάνι που βράζει με συμπιεσμένο μέσα του τον θυμό ενός τσακισμένου αλκοολικού Ιρλανδού. Ο δεύτερος, μεσήλικας Γερμανός πράκτορας στο σύγχρονο Αμβούργο, που βρίσκεται σε αναβρασμό μετά την 11η Σεπτεμβρίου, έχει ήδη χρεωθεί μία ήττα στη Βηρυτό. Πίνει και καπνίζει και αντιμετωπίζει τη δουλειά του σαν παρτίδα σκάκι. Οπλα του είναι η λογική, η υπομονή και η ψυχραιμία και ασπίδα του η βεβαιότητα πως ο «εχθρός» και ο «φίλος» δεν είναι ποτέ δεδομένοι.
Ενας Γερμανός φίλος
Ο Χόφμαν ταίριαξε αρμονικά στον ρόλο του, κλείνοντας τον κύκλο των μεγάλων ρόλων της καριέρας του λίγο πριν από το τραγικό του τέλος. Το φιζίκ του, που απείχε από τα πρότυπα των μάτσο ηρώων της σύγχρονης δράσης, τον βοήθησε να δημιουργήσει έναν ψυχολογικά περίπλοκο κατάσκοπο με παρουσιαστικό καθημερινού ανθρώπου. Ο δικός του Μπάχμαν, ζεστός και ανθρώπινος, ζει στην ψύχρα της μπερδεμένης εποχής των ασύμμετρων απειλών, που μπερδεύτηκε ακόμη πιο πολύ από την πολιτική του Μπους του νεότερου και του Τσένι. Με τον «Νο 1 καταζητούμενο», από το ομότιτλο μυθιστόρημα του Λε Καρέ (εκδόσεις Bell), ήρθε διακριτικά, αλλά και συναρπαστικά, ο κινηματογραφικός μας Σεπτέμβρης.
Ο Γκίντερ Μπάχμαν είναι βαρύς και κουρασμένος, ίσως και σε προσωπικό αδιέξοδο, σαν ένας ντετέκτιβ του φιλμ νουάρ που δεν έχει ηθικές αυταπάτες. Φαντάζει είδος προς εξαφάνιση σε καιρούς που οι κατάσκοποι προγραμματίζονται να ενεργούν σαν ψυχρές πολεμικές μηχανές χωρίς να σκέπτονται ή να αισθάνονται. Στο Αμβούργο (που έχει μπει στο μικροσκόπιο της CIA μετά το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους, καθώς η CIA το θεωρεί βάση των τρομοκρατών που έπληξαν το Μανχάταν) θα ζήσει μια περιπέτεια, που για τις υπηρεσίες θα έχει επιτυχημένη έκβαση, έτσι νομίζουν, γι’ αυτόν όμως θα πάρει διαστάσεις προσωπικής συντριβής.
Το κατασκοπικό θρίλερ αρχίζει όταν ένας νεαρός ισλαμιστής, ο Ισα, φτάνει λάθρα στο λιμάνι του Αμβούργου. Μισός Ρώσος (γιος στρατιωτικού, που είχε διασυνδέσεις με τον υπόκοσμο και με το ξέπλυμα «βρώμικου» χρήματος) και μισός Τσετσένος, θεωρείται από τη CIA επικίνδυνος τζιχαντιστής. Ο ερχομός του στην πόλη σημαίνει συναγερμό στις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες, αλλά και στο κλιμάκιο της CIA που θέλει να κατευθύνει την επιχείρηση. Ο Μπάχμαν κρατάει αποστάσεις από τους Αμερικανούς και παρακολουθεί τις κινήσεις του Ισα ξέροντας ότι το μικρό ψάρι κάποια στιγμή θα τους οδηγήσει στο μεγάλο. Εργάζεται μεθοδικά δημιουργώντας ένα δίκτυο πληροφοριοδοτών και υπόπτων, που ίσως τον οδηγήσει στην καρδιά της τρομοκρατίας. Οι ανώτεροί του, όμως, βιάζονται να τελειώσουν την υπόθεση πιεζόμενοι από τους Αμερικανούς, που θέλουν να μαντρώσουν τον ύποπτο στο Γκουαντάναμο.
Η CIA στην Ευρώπη
Οι ιστορίες του Λε Καρέ έχουν δαιδαλώδη πλοκή, υποβλητική ατμόσφαιρα και ήρωες που βιώνουν προσωπικές ήττες την ώρα που οι επιχειρήσεις τους έχουν αίσιο τέλος. Ο κατάσκοπος (που η μοίρα του εξαρτάται από σκοτεινά παιχνίδια των υπηρεσιών, κατά αναλογία με τη μοίρα των ηρώων της ελληνικής τραγωδίας, που κρέμεται από τις διαθέσεις των θεών) είναι η ορατή παράπλευρη απώλεια ενός αόρατου πολέμου. Ο Μπάχμαν είναι χαρακτηριστικός ήρωας του Λε Καρέ, όπως και ο Λίμας, που «αυτομολεί» με τραγικό τρόπο στο «παραπέτασμα».
Στον «Νο 1 καταζητούμενο» ο Λε Καρέ και ο Κορμπάιν περιγράφουν τον σύγχρονο κόσμο των κατασκόπων σχολιάζοντας τη νέα διείσδυση της CIA στην Ευρώπη. Οι πρόσφατες τηλεπαρακολουθήσεις και αποκαλύψεις για τη διείσδυση Αμερικανών πρακτόρων στον γερμανικό κρατικό μηχανισμό, που προκάλεσαν σκάνδαλο και δημιούργησαν ένταση στις γερμανο-αμερικανικές σχέσεις, τους δικαιώνουν.
Δείτε
«Ο Νο 1 καταζητούμενος» (A Most Wanted Man, 2014)
Ο Αντον Κορμπάιν, γνωστός φωτογράφος αστέρων του ροκ και σκηνοθέτης, μεταφέρει υποδειγματικά στην οθόνη το ομότιτλο μυθιστόρημα του Τζον Λε Καρέ. Στο Αμβούργο, που μετά τους Δίδυμους Πύργους έχει γίνει καυτή ζώνη για τις μυστικές υπηρεσίες, φτάνει λάθρα ένας Τσετσένος, που οι Αμερικανοί τον θεωρούν τρομοκράτη. Ο Γκίντερ Μπάχμαν, πράκτορας της γερμανικής αντικατασκοπείας, παρακολουθεί στενά τις συναντήσεις του με μια Γερμανίδα ακτιβίστρια και με έναν Βρετανό τραπεζίτη. (Στις αίθουσες)
«Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο» (The Spy Who Came in from the Cold, 1965).
Ασπρόμαυρη κλασική κατασκοπική ταινία του Μάρτιν Ριτ από το βιβλίο του Τζον Λε Καρέ. Ενας πράκτορας της ΜΙ6 εμπλέκεται σε έναν λαβύρινθο ύστερα από μια αποτυχημένη επιχείρηση στο Checkpoint Charlie στο Βερολίνο του Ψυχρού Πολέμου. Με Ρίτσαρντ Μπάρτον, Κλερ Μπλουμ, Οσκαρ Βέρνερ. (Σε εξαιρετική έκδοση blu-ray από την αγγλική Criterion, χωρίς ελληνικούς υποτίτλους. Αναζητήστε τη στο Διαδίκτυο.)