Είναι αλήθεια πως έχουμε λιγάκι κουραστεί ανακυκλώνοντας ειδήσεις για εκδηλώσεις ή αφιερώματα με άξονά τους την οικονομική κρίση. Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος μπαίνει στη δίνη του επίκαιρου, ξεκινώντας από αυτή την κοινότοπη αφετηρία, με το πρόγραμμα «Εικόνες της κρίσης», από σήμερα μέχρι τις 27/5. Φιλοδοξεί, όμως, να κάνει την υπέρβαση. Η ματιά της είναι λοξή (στραμμένη προς το μέσο αναπαράστασης της πραγματικότητας, προς τον κινηματογράφο), ενώ το ερώτημα που διατυπώνεται αναδεικνύει το θέμα: «Μπορεί η τέχνη να αναπαραστήσει την κρίση;».
Αναφερόμαστε σε έναν ολόκληρο αιώνα κινηματογράφου (από τη βωβή περίοδο του σελιλόιντ μέχρι τη σημερινή εποχή της ψηφιακής εικόνας, που τείνει να κυριαρχήσει ως παγκόσμια γλώσσα, ξαναθέτοντας το ζήτημα της γνησιότητας και της αντιγραφής στην τέχνη), αλλά και σε εποχές εξαιρετικά ρευστές και σύνθετες, όπως αυτή της δεκαετίας του ’20 ή τη σύγχρονη εποχή της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής «φούσκας».
Στο σημερινό και αυριανό πρόγραμμα δεσπόζει η διημερίδα με τίτλο το παραπάνω ερώτημα, στην οποία θα πάρουν μέρος Ελληνες και ξένοι προσκεκλημένοι. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό, με ώρες προσέλευσης σήμερα στις 18.30 και αύριο στις 18.00.
Ολα αυτά, όμως, δεν συνεπάγονται ένα δεκαήμερο στεγνό από τη συγκίνηση που μπορεί να προσφέρει το σινεμά. Ακόμη και αυτό που είναι αφοσιωμένο στη σκληρή υφή της καθημερινής ζωής. Πάνω από 30 ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ θα προβληθούν στις δύο αίθουσες της Ταινιοθήκης.
Ο Κεν Λόουτς…
Γιος ηλεκτρολόγου σε εργοστάσιο, γεννήθηκε σε μια κωμόπολη της Αγγλίας από την οποία περνούν τα τρένα με κατεύθυνση προς τον Βορρά χωρίς να αφήνουν στον σταθμό άγνωστους επισκέπτες. Τα νομικά, που σπούδασε στην Οξφόρδη, τον βοήθησαν για να κατανοήσει σε βάθος τον κόσμο. Το σινεμά και η τηλεόραση ήρθαν λίγο μετά στη ζωή του και έγιναν η αφορμή για τα μεγαλύτερα ταξίδια του στη Βρετανία αλλά και στον κόσμο. Οι ταινίες του έκρυβαν πάντα μια αντίθεση: ο παροιμιώδης αγγλικός ρεαλισμός τους, που προκαλεί κατάθλιψη, έχει απέναντί του μια αισιοδοξία σαν κι αυτή των χολιγουντιανών παραμυθιών. Θα το ξαναδιαπιστώσουμε στο σχετικά πρόσφατο «Μερίδιο των αγγέλων», τη μοναδική μυθοπλασία του τρίπτυχου αφιερώματος της Ταινιοθήκης σε αυτόν.
Μεγαλύτερο ενδιαφέρον, όμως, έχουν τα δύο ντοκιμαντέρ του, το «Εσύ με ποιους είσαι;», 1985, και το «Πνεύμα του ’45», 2013. Το πρώτο είναι μια διεισδυτική ματιά στη Βρετανία της θατσερικής περιόδου, με αφορμή την απεργία των ανθρακωρύχων. Στο δεύτερο, ο Λόουτς επιστρέφει στο παρελθόν, στα χρόνια εδραίωσης του κοινωνικού κράτους στη Βρετανία, σχολιάζοντας εμμέσως τα ρήγματα που δημιουργεί σήμερα στη χώρα του και αλλού η μονεταριστική νεοορθοδοξία.
…και οι άλλοι
Υπάρχει και ένα αφιέρωμα στον Αλγερινό φωτογράφο, video artist και σκηνοθέτη Τερίκ Τεγκιά, που ζει στη Θεσσαλονίκη. Το έργο του, άγνωστο στην Ελλάδα, τιμήθηκε πρόσφατα στο Centre Pompidou στο Παρίσι.
Κλασικές ταινίες, που δεν προβάλλονται πια, όπως το «Η μάνα Κράουζεν ταξιδεύει στην ευτυχία» και το «Για το καθημερινό μας ψωμί» του Γερμανού σκηνοθέτη Φιλ Γιούτζι μάς μεταφέρουν μια αίσθηση της Γερμανίας κατά την εποχή του Μεσοπολέμου.
Τα αμερικανικά φιλμ «Τον άρτον ημών τον επιούσιον» του Κινγκ Βίντορ και τα εξαιρετικής αντοχής στο πέρασμα του χρόνου «Σταφύλια της οργής» του Τζον Φορντ εικονογραφούν με τον τρόπο τους το Κραχ του ’29.
Η δεκαετία του ’30 στην Ευρώπη προβάλλει μέσα από τρεις ακόμη, σπάνιες ταινίες. Την «Κωμωδία του χρήματος» του Μαξ Οφίλς που έχει ως φόντο το Αμστερνταμ. Το γαλλικό «Εγκλημα του κυρίου Λανζ» του Ζαν Ρενουάρ και το βρετανικό ντοκιμαντέρ «Προβλήματα στέγασης» των Εντγκαρ Ανστεϊ και σερ Αρθουρ Ελτον.
Παραμένοντας στο παρελθόν, αξίζει η αναφορά στις δύο ελληνικές ταινίες του προγράμματος, στην «Κοινωνική σαπίλα», 1932, και τη «Μαύρη γη», 1952. Πρόκειται για απόπειρες νεορεαλισμού από τον Στέλιο Τατασόπουλο.
Επιστρέφουμε στο παρόν με ταινίες μυθοπλασίας, όπως «Το τσεκούρι» του Κώστα Γαβρά και «Στο σπίτι» του Αθανάσιου Καρανικόλα, αλλά και με ντοκιμαντέρ όπως «Πρώτη ύλη» του Χρήστου Καρακέπελη, «Acropolis» της Εύας Στεφανή ή το «Οχι: μια πράξη αντίστασης» του Κεν ΜακΜάλεν.
Το αφιέρωμα συνδιοργανώνεται από το Goethe, το Γαλλικό Ινστιτούτο, το Ιδρυμα «Ρόζα Λούξεμπουργκ» και το Cine Doc. Πληροφορίες στο http://imagesofcrisis.tainiothiki.gr/