Ο πάντα απρόβλεπτος Αλ Πατσίνο ανήκει στη γενιά του ’70, η οποία ανανέωσε ριζικά το αμερικανικό σινεμά και παράλληλα του προσέδωσε καλλιτεχνική αίγλη. Ο ίδιος έγινε πολύτιμη οργανική ύλη σπουδαίων ταινιών, που σημάδεψαν την ιστορία του κινηματογράφου. Η καριέρα του βρίθει από μεγάλα «ναι», αλλά και από μεγάλα «όχι». Αυτός, ο «αυτοκαταστροφικός μπάσταρδος», όπως τον είχε αποκαλέσει χαριτολογώντας ο Φράνσις Κόπολα, το 1978 αρνήθηκε την πρότασή του να παίξει στο «Αποκάλυψη τώρα!» λέγοντας ειρωνικά: «Δεν έχω πάει στον στρατό. Κι αν ήταν να πάω τώρα, δεν θα ’θελα να πάω στον πόλεμο μαζί με τον Φράνσις». Την τελευταία 15ετία, όμως, δέχτηκε να παίξει στο σινεμά ρόλους επιεικώς αδιάφορους, προφανώς για βιοπορισμό, που τον κράτησαν ενεργό στη βιομηχανία του θεάματος.
Σήμερα, στα 75 του χρόνια, επανακάμπτει με τη συναρπαστική ερμηνεία του στην «Ταπείνωση» του βετεράνου σκηνοθέτη Μπάρι Λέβινσον, από το ομότιτλο βιβλίο του Φίλιπ Ροθ (εκδ. Πόλις). Λες και θέλει να μας υπενθυμίσει πως η γενιά του δεν ξόφλησε ακόμη. Ενσαρκώνει έναν γερασμένο ηθοποιό του θεάτρου, που εξομολογείται για τελευταία φορά στον δισυπόστατο «θεό» του: στις μάσκες της κωμωδίας και της τραγωδίας. «Πες τα λόγια σου και άσε στον Σαίξπηρ τα υπόλοιπα», μονολογεί βγαίνοντας στη σκηνή. Αμέσως μετά αρχίζει η ταινία.
Ο μικρός «Σάνι»
«Εχει μέσα του τη φωτιά των μεγάλων ηθοποιών», είπε μια φορά ο δάσκαλος του μικρού Αλφρεντ Τζέιμς «Σάνι» Πατσίνο στη μητέρα του. Την ενθάρρυνε μάλιστα να αφήσει τον μικροκαμωμένο μαθητή του να ασχοληθεί πιο σοβαρά με το θέατρο. Ο «Σάνι» από τριών ετών αποστήθιζε διαλόγους από ταινίες. Ξεσήκωνε ολόκληρες σκηνές και τις επαναλάμβανε ακόμη και όταν δεν είχε κοινό μπροστά του. Είχε πάρει στα σοβαρά ό,τι έκανε, σε σημείο που τσαντιζόταν όταν οι άλλοι τον περιγελούσαν.
Ο μικρός «Σάνι», που δεν του ήταν εύκολο, λόγω σωματικής διάπλασης, να αμυνθεί με τα χέρια όταν οι συνομήλικοί του ήθελαν καβγά, είχε βρει ασφαλές καταφύγιο στην υποκριτική και στη φαντασία. Εκεί μπορούσε πιο εύκολα να ελέγξει τον κόσμο γύρω του, αλλά και τον εαυτό του. Ηταν υπερβολικά ευαίσθητος, αλλά εκρηκτικός όπως τα παιδιά στους δρόμους του Μπρονξ.
Λίγα χρόνια μετά, νεαρός πια, μετακόμισε στο Γκρίνουιτς Βίλατζ και άρχισε μαθήματα θεάτρου με δάσκαλο τον σπουδαίο Χέρμπερτ Μπέργκοφ. Παράλληλα, καθόταν με τις ώρες στα καφέ, παρακολουθώντας αληθινές κωμωδίες και δράματα που συνέβαιναν γύρω του. Μερικούς από τους πιο ενδιαφέροντες ήρωες που ενσάρκωσε στην καριέρα του τούς ξεσήκωσε χαζεύοντας το πλήθος.
Αποκαλυπτικό για τη «μέθοδο» του Πατσίνο είναι ένα σχόλιο, ίσως το μοναδικό, που έχει κάνει γι’ αυτόν ο Μάρλον Μπράντο κατά τη συνεργασία τους στον «Νονό». Σε μια λήψη, όπου ο Πατσίνο βαδίζει στον δρόμο, ένα δυνατό ξαφνικό φύσημα του αέρα φέρνει στο πρόσωπό του ένα φύλλο από τα δέντρα. Ο Πατσίνο, όμως, δεν διακόπτει το γύρισμα. Απομακρύνει το φύλλο, με μια φυσική κίνηση του χεριού του σαν νεύμα, εμπλουτίζοντας τη σκηνή με το δραματουργικό βάρος που απέκτησε ανέλπιστα το απρόβλεπτο φύσημα του αέρα. Μετά τη λήψη, ο ιδιόρρυθμος Μπράντο τον πλησίασε και του ’πε λακωνικά: «Μου άρεσε αυτό που έκανες με το φύλλο».
Ο Ροθ και ο Σαίξπηρ
Η σημερινή «Ταπείνωση» εμπεριέχει τη μόνιμη αγάπη του Πατσίνο από παιδί για το θέατρο, αλλά και τον σαρκασμό του Φίλιπ Ροθ για το πολιτικώς ορθό. Είναι μια σύντομη ιστορία, σαν μοιραίος κύκλος, για τον Σάιμον Αξλερ – ηθοποιό που έζησε δόξες στο θέατρο και το σινεμά και τώρα, γερασμένος πια, καταρρέει.
Ο κύκλος ανοίγει στη σκηνή, την ώρα της παράστασης, με έναν αυτοσχεδιασμό του Αξλερ: με την κωμικοτραγική πτώση του που τον ρίχνει στην αληθινή ζωή και στην αγκαλιά μιας νεαρής γυναίκας. Κλείνει με την επεισοδιακή επιστροφή του στο σανίδι, τη νύχτα πρεμιέρας ενός δικού του «Βασιλιά Ληρ, με ένα «τρικ» με το οποίο ο Αξλερ κερδίζει το θερμό χειροκρότημα του κοινού. Πριν από αυτόν τον δεύτερο, αληθινά τραγικό, αυτοσχεδιασμό του έχουν μεσολαβήσει, σαν κακό όνειρο καλοκαιρινής νύχτας, το υπαρξιακό του δράμα και οι ερωτικές του περιπέτειες.
Δείτε
«Η ταπείνωση» (The Humbling, 2014)
O Αλ Πατσίνο επιστρέφει δυναμικά στο κινηματογραφικό μας προσκήνιο με ένα δράμα βασισμένο στο ομότιτλο βιβλίο του Φίλιπ Ροθ. Ενας πάλαι ποτέ διάσημος ηθοποιός του θεάτρου πέφτει σε υπαρξιακή κρίση. Μπαίνει στο ψυχιατρείο και όταν βγαίνει ενδίδει στον έρωτα μιας νεαρής… λεσβίας. Γι’ αυτήν αποτελεί το απωθημένο της τραυματικής (;) παιδικής της ηλικίας: τον πρώτο μεγάλο πλατωνικό έρωτά της. Μια διαφορετική, πιο νευρική, σκηνοθετική προσέγγιση από τον Μπάρι Λέβινσον, που έχει πια κουραστεί, θα έφερνε την «Ταπείνωση» κοντά στην «Persona» του Μπέργκμαν και στο «Μανχάταν» του Γούντι Αλεν. (Προβάλλεται στις αίθουσες)
«Σκυλίσια μέρα» (Dog Day Afternoon, 1975)
O Πατσίνο σφύζει από νιάτα σε έναν από τους πιο εμβληματικούς ρόλους της καριέρας του. Ενας απελπισμένος καθημερινός άνθρωπος εισβάλλει σε μια τράπεζα με σκοπό τη ληστεία. Η επιχείρηση αποτυγχάνει και εγκλωβίζεται στο κτίριο. Ο Σίντνεϊ Λιούμετ μετατρέπει ένα κοινότοπο θρίλερ σε ψυχολογικό δράμα. (Σε dvd)