«Το εγώ δεν είναι κύριος του εαυτού», συνήθιζε να λέει ο Φρόιντ. Το εγώ, η κεντρική λειτουργία του συνειδητού, το τιμόνι του ανθρώπινου ψυχισμού πολύ συχνά στρίβει ανάλογα με τις επιθυμίες του ασυνειδήτου και άλλες φορές κοκαλώνει το όχημα, εάν το υπερεγώ το απαιτεί. Αυτό πραγματεύεται με πολύ διασκεδαστικό τρόπο, εστιάζοντας στα συναισθήματα, η ταινία που προβάλλεται αυτές τις μέρες στους κινηματογράφους, με τίτλο «Τα μυαλά που κουβαλάς». Η ταινία απευθύνεται στα παιδιά και τους εφήβους, αλλά όπως πολύ συχνά συμβαίνει με τις ταινίες της Pixar και της Disney, οι ενήλικες τις απολαμβάνουν εξίσου, ίσως και περισσότερο.
«Είναι δύσκολο να μεγαλώνεις» λένε οι σεναριογράφοι και με αφορμή την ιστορία της 11χρονης Ράιλι δείχνουν τα συναισθήματα που επηρεάζουν τη ζωή μας, τη σκέψη μας, καθορίζουν το παρελθόν μας ανάλογα με το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώσαμε και ορίζουν τις αποφάσεις μας. Θυμός, ντροπή, αηδία, λύπη και χαρά έχουν εγκατασταθεί μέσα στο κεφάλι μας ή στο ψυχικό μας όργανο και δίνουν μάχη για να κατευθύνουν τη Ράιλι. Η χαρά είναι αυτή που έχει τη μεγαλύτερη αγωνία. Διότι στον δυτικό πολιτισμό και στην ομοιογένεια της καταναλωτικής κοινωνίας που ζούμε το να είναι κάποιος χαρούμενος είναι σημαντικό.
Η χαρά είναι επιβεβλημένη από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, όχι μόνο διότι όλοι επιθυμούμε στο μέτρο του δυνατού να είμαστε ικανοποιημένοι από τη ζωή μας, αλλά σε βαθύτερο επίπεδο η χαρά γίνεται μια ψυχαναγκαστικά επιβεβλημένη συνθήκη, συνώνυμη της υγείας και της κατανάλωσης.
Αυτό σκεφτόμουν το βράδυ των εκλογών, βλέποντας μερικούς από τους παρευρισκόμενους έξω από τα μεγάλα εκλογικά κέντρα, οπαδούς του πρώτου κόμματος, νικητή των εκλογών. Ηταν άνθρωποι επιβεβλημένα χαρούμενοι, χόρευαν, πανηγύριζαν, σήκωναν σημαίες, αγκαλιάζονταν, χτύπαγαν ο ένας την πλάτη του άλλου. Τίποτα, όμως, δεν ήταν χαρούμενο. Ο υπόγειος ήχος των εκλογών ήταν ένα δραματικό μούδιασμα. Μια απελπισία. Ολα σε αυτό συνηγορούσαν. Στην αποχή. Στο καλοκαίρι που προηγήθηκε. Στο τρίτο μνημόνιο που υπογράφηκε, στο τρίτο κόμμα της Βουλής, στα μικρά κόμματα που εισήλθαν σε αυτή κάπως ετεροχρονισμένα, ξεπερασμένα, ανοργάνωτα. Στη σύγχυση και την αποδιοργάνωση των μεγάλων κομμάτων. Στην έλλειψη προοπτικής σε αυτό τον τόπο, στην επανάληψη μιας κακής κυβέρνησης ανάμεσα σε άλλες κακές κυβερνήσεις. Στις εκλογές που δεν έπρεπε να γίνουν και εάν έπρεπε, είναι σαν να μην έγιναν. Στη μέρα της μαρμότας που ζούμε, καθημερινά, αντιμετωπίζοντας σισύφεια τα ίδια προβλήματα, τα ίδια πρόσωπα, τις ίδιες αγκυλώσεις, αδυνατώντας να πάμε ένα βήμα πραγματικά μπροστά. Προς κάπου αλλού εκτός από τη στασιμότητα.
«Είναι δύσκολο να μεγαλώνεις» και αυτό δεν ισχύει μόνο για τη Ράιλι. Ούτε μόνον για τα 11χρονα. Διότι άλλοι είναι αιωνίως θυμωμένοι, κάποιοι ζουν με ενοχές, άλλοι ρέπουν προς την αηδία, και άλλοι μεταλλάσσουν τη χαρά, κάνοντάς την αφέλεια, ωφελιμισμό, ιδιοτέλεια, οπορτουνισμό. Και έρχεται η σειρά της λύπης. Μιας λύπης όχι με τα χαρακτηριστικά της κατάθλιψης, της αδράνειας, της παραίτησης. Γιατί σε αυτά είμαστε ικανοί. Αλλά σε μια γόνιμη λύπη, σε μια θλίψη που παράγει σκέψη. Σε μια συνειδητοποίηση.
«Το εγώ δεν είναι κύριος του εαυτού». Για να γίνει όμως πρέπει να αντέξουμε την απώλεια. Να αντέξουμε την απελπισία μας. Οι τελευταίες εκλογές, το καλοκαίρι που προηγήθηκε, τα πέντε χρόνια του μνημονίου, τα σαράντα χρόνια της Μεταπολίτευσης κινήθηκαν χοντρικά ανάμεσα στη χαρά, την ενοχή, τον θυμό και την αηδία. Από το ένα σημείο στο άλλο. Και εκεί όλοι εμείς παίγνια του ψυχισμού μας, της κληρονομιάς μας, της μέτριας νοημοσύνης και της κακής εκπαίδευσης που λάβαμε. Αγόμαστε και φερόμαστε, αδυνατώντας να κάνουμε λίγο χώρο σε κάτι γόνιμο. Στην απώλεια. Εχουμε χάσει. Ολοι. Και έχουμε χαθεί. Γι’ αυτό δεν χωρά αμφιβολία. Και είμαστε μικροί σε μια χώρα επίσης μικρή, η οποία αδυνατεί να ισορροπήσει. Οι πρόσφατες εκλογές είναι η απόδειξη ότι έχουμε ακόμα πολύ δρόμο για να γίνουμε κύριοι του εαυτού μας, όποιο και εάν είναι το αποτέλεσμα. Διότι για την ανασυγκρότηση μιας χώρας ή μιας προσωπικότητας δεν αρκεί το βόλεμα ή η εξιδανίκευση του παρελθόντος. Χρειάζεται οπωσδήποτε ανάληψη ευθύνης.