Η πιο ηθικοπλαστική ταινία για το γκρέμισμα της πραγματικής οικονομίας από άπληστους κερδοσκόπους, αναμφίβολα, είναι το «Γουόλ Στριτ» του Ολιβερ Στόουν. Η πιο προβοκατόρικη γύρω από το ίδιο θέμα, αλλά και γύρω από τη διάψευση του αμερικανικού ονείρου που ζει η Αμερική από την εποχή διακυβέρνησης Ρέιγκαν έως σήμερα, αναμφισβήτητα είναι το ντοκιμαντέρ «Καπιταλισμός: ιστορία ενός έρωτα» του Μάικλ Μουρ.
Ανάμεσά τους θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε το σημερινό «αστικό γουέστερν» του Ραμίν Μπαχρανί «99 σπίτια». Σκόπιμα επιλέχθηκε αυτός ο τίτλος, μας επισημαίνει ο σκηνοθέτης, επειδή οδηγεί συνειρμικά σε ένα ζοφερό συμπέρασμα του νομπελίστα Τζόζεφ Στίγκλιτζ για το αμερικανικό όνειρο: το 1%, το οποίο ελέγχει τον πλούτο της Γης, καταστρέφει την Αμερική ως γη της ευκαιρίας, οδηγώντας σε απόγνωση μεγάλα τμήματα του υπόλοιπου 99% του πληθυσμού της.
Το θέμα της ταινίας είναι επίκαιρο, αφορά τη χρηματοπιστωτική κρίση και τη «φούσκα» του real estate, που αφήνει άστεγους εκατοντάδες χιλιάδες Αμερικανούς. Το ενδιαφέρον της, όμως, δεν βρίσκεται εκεί, αλλά στον τρόπο με τον οποίο πραγματεύεται το θέμα του ο Μπαχρανί, ιρανικής καταγωγής Αμερικανός σκηνοθέτης και σεναριογράφος με αξιόλογη καριέρα στις παρυφές της χολιγουντιανής βιομηχανίας.
Το 2010 στη Φλόριντα, ο νεαρός Ντένις Νας, μικροεργολάβος οικοδομών, χάνει το υποθηκευμένο πατρικό του σπίτι. Πατέρας, ο οποίος μεγαλώνει μόνος τον γιο του, μετακομίζει άρον άρον με το παιδί και τη χήρα μάνα του σε ένα άθλιο μοτέλ-καταυλισμό ομοιοπαθών. Ο Νας είναι αποφασισμένος να κάνει τα πάντα για να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Ακόμη και να πουλήσει την ψυχή του στον διάβολο: στον μεσίτη Ρικ Κάρβερ, αδίστακτο τύπο, εκτελεστικό βραχίονα μιας επιθετικής επενδυτικής τράπεζας που αγοράζει «κόκκινα» δάνεια.
Τελευταίο οχυρό
Η ιστορία των Νας και Κάρβερ κλιμακώνεται σαν σύγχρονο γουέστερν, καμουφλαρισμένο πίσω από το κοινωνικό δράμα. Ο καλός, ο κακός και το σπίτι (ως θεμελιώδης αξία συνδεδεμένη με την οικογένεια και το αμερικανικό όνειρο, και όχι ως ντουβάρια που μεταφράζονται σε πλούτο) είναι οι βασικοί πυλώνες της ταινίας. Θα την αδικούσαμε εάν μέναμε στον αφρό των «κόκκινων» δανείων.
Ο Μπαχρανί δεν δημαγωγεί. Αφαιρεί βίαια από το Αmerican dream την αξία που εμπεριέχεται στη φράση «home, sweet home» (αξία που επικράτησε μετά την κατάκτηση της Αγριας Δύσης και τον εκπολιτισμό της από τον λευκό άποικο), θεμελιώνοντας τα «99 σπίτια» πάνω στις παραδόσεις του κλασικού αμερικανικού σινεμά. Ο Μπαχρανί μάς παραπλανεί, όταν φλερτάρει με την ένταση και τον ρυθμό του Ολιβερ Στόουν. Είναι δοσμένος στο γουέστερν. Το σπίτι στην ταινία του φαντάζει σαν το τελευταίο οχυρό του ελεύθερου Αμερικανού, που πολιορκείται από κερδοσκόπους.
Αυτοδημιούργητος σατανάς
Ο Κάρβερ ωθείται από τη σκηνοθεσία στα όρια της καρικατούρας. Επιτηδευμένα σχηματικός, για να φανεί το καρκίνωμα που καταστρέφει την Αμερική, φαντάζει σαν αυτοδημιούργητος σατανάς, ψυχρή και εφιαλτική μετάλλαξη του Γκόρντον Γκέκο (ο κακός του «Γουόλ Στριτ»). Αλλοτριωμένος (δεν αισθάνεται, ούτε απολαμβάνει), τριγυρίζει σαν βαμπίρ στους δρόμους αναζητώντας τις «ευκαιρίες» που θα τον κρατήσουν ζωντανό. Ο Νας είναι ιδεαλιστής, βλέπει γύρω του κεραμίδια που στεγάζουν όνειρα. Ο Κάρβερ, ο οποίος βλέπει «μικρά και μεγάλα κουτιά», του λέει να μη γίνεται «συναισθηματικός με τα σπίτια».
Στο «Γουόλ Στριτ» το κέντρο βάρους δεν βρισκόταν στον Γκέκο και στο δόγμα του: «Greed is good» (που θα μπορούσε να αποδοθεί ως «η απληστία είναι σέξι»), αλλά στον νεαρό βοηθό του, μαθητευόμενο γιάπη, ο οποίος φτάνει στα σύννεφα της ακολασίας για να μάθει στη συνέχεια τι σημαίνει πτώση στο κενό. Στα σημερινά «99 σπίτια», όπου το σκηνοθετικό βλέμμα είναι πιο διεισδυτικό, το κέντρο βάρους δεν βρίσκεται στον Νας (ο καλός Αμερικανός που παρεκτράπηκε), αλλά στον «σατανά» και στο δόγμα του: «Η Αμερική δεν χτίστηκε, σώζοντας αυτούς που χάνουν. Χτίστηκε σώζοντας νικητές». Ο ηθοποιός Μάικλ Σάνον ήρθε κουτί στον ρόλο του Κάρβερ.
Δείτε
99 σπίτια (99 Homes, 2014)
Το 2010 στη Φλόριντα, ο Ντένις Νας χάνει το υποθηκευμένο πατρικό του σπίτι. Μετά το πρώτο σοκ, πιάνει δουλειά στο γραφείο του μεσίτη Ρικ Κάρβερ, ο οποίος κερδοσκοπεί, κάνοντας τη βρώμικη δουλειά των τραπεζών, και γίνεται το δεξί του χέρι. Γυρίστηκε από τον Ραμίν Μπαχρανί. Παίζουν: Αντριου Γκάρφιλντ (φωτ.), Μάικλ Σάνον. (Προβάλλεται στις αίθουσες)
Γουόλ Στριτ (Wall Street, 1987)
Σε μια από τις πιο δημοφιλείς ταινίες του, ο Ολιβερ Στόουν περιέγραψε το φαινόμενο των γιάπις. Ενας κυνικός Μεφιστοφελής της Γουόλ Στριτ βοηθάει έναν νεαρό φιλόδοξο χρηματιστή να αγγίξει το αμερικανικό όνειρό του. Οσονούπω, ο νεαρός γκρεμίζεται. Παίζουν: Μάικλ Ντάγκλας, Τσάρλι Σιν. (Σε dvd)
O μεγάλος Γκάτσμπι (The Gatsby, 1974)
Η πιο ρομαντική αποτύπωση του αμερικανικού ονείρου σε μια από τις πιο σκοτεινές ταινίες που γυρίστηκαν γι’ αυτό. Πρωταγωνιστής είναι ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ, σεναριογράφος ο Φράνσις Κοπολα (από το βιβλίο του Σκοτ Φιτζέραλντ), σκηνοθέτης ο Τζακ Κλέιτον. (Σε dvd).