Η πρώτη κινηματογραφική εμφάνιση της Λήδας Πρωτοψάλτη διήρκεσε λιγότερο από ένα λεπτό. Ηταν το 1950, στην ταινία του Νίκου Τσιφόρου «Ελα στον θείο», δίπλα στη Σμαρούλα Γιούλη, στον Νίκο Σταυρίδη και τον Μίμη Φωτόπουλο. «Σύμφωνα με το σενάριο, έπρεπε να μπω σε ένα μπακάλικο και να δώσω κάποια χρήματα στον ιδιοκτήτη. Εκείνος θα μου απαντούσε πως δεν είχε ψιλά και θα μου έδινε για ρέστα καραμέλες. Η ατάκα μου ήταν: “Μα εγώ δεν θέλω καραμέλες. Θέλω λεφτά!”. Ομως την ώρα που πήρα τις καραμέλες -και ενώ το γύρισμα ήταν σε εξέλιξη-, μου έπεσαν από τα χέρια. Ούτε δέκα ετών δεν ήμουν, ένα σαμιαμίδι. Κανονικά θα έπρεπε να σαστίσω, μην ξέροντας τι να κάνω. Αλλά εγώ συνέχισα. Βούτηξα από το πάτωμα τις καραμέλες, έριξα ένα φαρμακερό βλέμμα στον μπακάλη και βγήκα από το μαγαζί. Τι έγινε στο πλατό δεν μπορώ να σας περιγράψω. Οι ηθοποιοί με πήραν στην αγκαλιά τους, ο Τσιφόρος ήταν ενθουσιασμένος…».
Εξήντα έξι χρόνια -και εκατοντάδες ρόλους, κυρίως θεατρικούς- μετά, η σπουδαία ηθοποιός βρίσκεται και πάλι σε ένα πλατό, αφού πρωταγωνιστεί στην ταινία «Η Ρόζα της Σμύρνης», σε σκηνοθεσία Γιώργου Κορδέλλα. Το σενάριο, της Χριστίνας Λαζαρίδη, είναι βασισμένο στο μυθιστόρημα του Γιάννη Γιαννέλη-Θεοδοσιάδη «Ισμαήλ και Ρόζα» (εκδόσεις Πατάκη). Η Ρόζα, μια αινιγματική Σμυρνιά αρχόντισσα, ζει επί δεκαετίες με το βάρος ενός μυστικού, το οποίο δεν έχει αποκαλύψει ούτε στην 28χρονη εγγονή της Μαριάννα, τον μοναδικό άνθρωπο που έχει στον κόσμο. Αφορμή να έρθει αυτό στο φως γίνεται το πάθος του ∆ημήτρη (Τάσος Νούσιας), ενός αρχιτέκτονα και παθιασμένου συλλέκτη, που αναζητεί στα παράλια της Μικράς Ασίας ίχνη από τις χαμένες πατρίδες για μια έκθεση που ετοιμάζει και βρίσκει μια παλιά φωτογραφία και ένα νυφικό λερωμένο με αίμα, με ένα γράμμα ραμμένο στη φόδρα του. Ετσι, μια ερωτική ιστορία από τη Σμύρνη του 1922 «ξαναζωντανεύει», αλλάζοντας για πάντα τις ζωές της Μαριάννας και του ∆ημήτρη και αποδεικνύοντας πως οι μικρές ιστορίες των ανθρώπων είναι αυτές που σφραγίζουν τη μεγάλη Ιστορία.
«Είναι η πρώτη φορά που παίζω τον πρωταγωνιστικό, τον ομώνυμο ρόλο σε μια ταινία», λέει η κυρία Πρωτοψάλτη. «Και είμαι πολύ χαρούμενη, γιατί τη Ρόζα… την πάω, της βγάζω το καπέλο. Είναι μια γυναίκα που έχει ζήσει την κόλαση. Τα βιώματά της την έχουν σφραγίσει και έχουν διαμορφώσει το χαρακτήρα της. Για να επιβιώσει, έχει μάθει να είναι συγκεντρωμένη, να μη σκορπίζεται δεξιά κι αριστερά. Η σκέψη της πάει σε βάθος, στο μεδούλι των πραγμάτων, όπως συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους που έχουν περάσει διά πυρός και σιδήρου». Της μοιάζει καθόλου; «Κάθε χαρακτήρας που υποδύομαι αντιπροσωπεύει ένα κομμάτι από τον εαυτό μου – μικρό ή μεγάλο δεν έχει σημασία. Εγώ κάθε ρόλο τον παίζω ακόμα και όταν κοιμάμαι! Είναι μια εσωτερική διαδικασία που γίνεται σχεδόν αυτόματα. Είναι αυτό που είπε κάποτε ο Ινοκέντι Σμοκτουνόφσκι: “Το δύσκολο δεν είναι να παίξεις τον Αμλετ, αλλά να είσαι ο Αμλετ” – η ταύτιση με το ρόλο. Και μετά, μόλις τελειώσεις, είσαι ξανά ο εαυτός σου».
Η Ευγενία στη… χρονοκάψουλα
Η πλοκή διαδραματίζεται και στις δύο πλευρές του Αιγαίου. Γι’ αυτό και τα γυρίσματα πραγματοποιούνται στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, τη Μυτιλήνη και την Αθήνα. «Είναι “Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα” των ελληνοτουρκικών σχέσεων», σχολιάζει γελώντας η «Ρόζα», επιβεβαιώνοντας ότι η αναδρομή στο παρελθόν που γίνεται επί της οθόνης δεν αφορά μόνο στον έρωτα των δύο ηρώων, αλλά και στις πολυκύμαντες σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας τον 20ό αιώνα.
«Πράγματι, είναι μια πολύ ρομαντική ιστορία», συμφωνεί η Ευγενία ∆ημητροπούλου, η «Μαριάννα» της ταινίας, που έχει έναν επιπλέον λόγο να συγκινείται: Ο παππούς της είχε πολεμήσει στη Σμύρνη, είχε τραυματιστεί σοβαρά και, αν δεν τον είχε περιθάλψει μια Τουρκάλα, δεν θα ζούσε. «Βρίσκω συναρπαστικό το να μπαίνω στη… χρονοκάψουλα. Μου αρέσουν τα έργα εποχής. Ισως γι’ αυτό έχω κάνει τόσο πολλά», λέει η ταλαντούχα ηθοποιός. «Με βάζει στη λογική να σκέφτομαι και να φαντάζομαι πράγματα τόσο διαφορετικά υπό τις σημερινές συνθήκες. Αν η ιστορία εκτυλισσόταν σήμερα, για παράδειγμα, η Μαριάννα και ο ∆ημήτρης θα μιλούσαν ή θα αντήλλασσαν μηνύματα στα κινητά τους και κανείς δεν θα έπαιρνε χαμπάρι. Αν όμως ζεις σε ένα σπίτι όπου υπάρχει μόνο ένα σταθερό τηλέφωνο, και μάλιστα σε κεντρικό σημείο, όπως συνέβαινε τη δεκαετία του ’80, όλα γίνονται πιο δύσκολα αλλά και πιο όμορφα. Γιατί, αν ζοριστείς για κάτι, το εκτιμάς περισσότερο…».
Η ηρωίδα την οποία υποδύεται είναι εικαστικός. «Αλλά η τέχνη της δεν είναι αυτή που θα χαρακτηρίζαμε mainstream. Πρώτη ύλη για τα έργα της είναι πράγματα που οι άλλοι θεωρούν σκουπίδια. Αυτό με γοήτευσε πολύ», λέει η Ευγενία. «Ηταν ένα επιπλέον κίνητρο ώστε να προσπαθήσω να την προσεγγίσω περισσότερο, να την καταλάβω. Να σκεφτώ ποια χρώματα θα της άρεσαν, τι μουσική θα άκουγε, ποια βιβλία θα διάβαζε – αν ήταν αληθινή…» Υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στην ηθοποιό και το χαρακτήρα; «Αν της μπει κάτι στο μυαλό, κανείς δεν μπορεί να της αλλάξει γνώμη. Θα το κάνει πάση θυσία. Ετσι είμαι κι εγώ. Αν και αυτό δεν είναι πάντα καλό…» (Γέλια)
H «Ρόζα της Σμύρνης», σε σκηνοθεσία Γιώργου Κορδέλλα, είναι η νέα μεγάλη παραγωγή των Αργοναυτών του Πάνου Παπαχατζή («Straight Story», «Η κληρονόμος», «Το μικρό ψάρι») σε συμπαραγωγή με την τουρκική εταιρεία Sarmasik Sanatlar, τον OTE TV, τη Feelgood Entertainment, με την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου και διανομή της Feelgood Entertainment. Τη μουσική και τα τραγούδια της ταινίας (σε στίχους του σκηνοθέτη) υπογράφει ο ∆ημήτρης Παπαδημητρίου. Την έκβαση της ιστορίας θα τη μάθουμε λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, αφού η «Ρόζα» θα βγει στις αίθουσες στις 22 Δεκεμβρίου.
INFO
«Η Ρόζα της Σμύρνης», προσεχώς από τη Feelgood Entertainment. Παίζουν: Τάσος Νούσιας, Ευγενία ∆ημητροπούλου, Λήδα Πρωτοψάλτη, Γιλμάζ Γκρουντά, Γιούλικα Σκαφιδά, Πέτρος Λαγούτης, Τζεμ Ακσακάλ, Χάρης Εμμανουήλ, Κώστας Καζανάς, Αϊσάν Σουμερτζάν, Γιάννης Θωμάς, Σήφης Πολυζωίδης.