Λέμε πολλές φορές πως η τέχνη πρέπει να είναι ανεξάρτητη από πολιτικές σκοπιμότητες και να αποφεύγει τα κοινωνικά και πολιτικά κηρύγματα. Και ορθώς· αυτό βέβαια μέχρι το σημείο που το καλλιτεχνικό έργο «πνίγεται» μέσα στον σκοπό του, χάνοντας έτσι οποιαδήποτε έννοια έμπνευσης και δημιουργικότητας. Τούτο, παρά τις περί αντιθέτου κριτικές που διαβάζουμε από το εξωτερικό, δεν συμβαίνει με τον «Κύκλο» τη νέα ταινία του Τζέιμς Πόνσολντ («Τέλος διαδρομής»), βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ντέιβ Εγκερς, που κυκλοφορεί και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κέδρος.
Στον «Κύκλο», η νεαρή Μέι (Εμα Γουότσον) προσλαμβάνεται για να δουλέψει στην κορυφαία εταιρεία τεχνολογίας στον πλανήτη. Η «Κύκλος» είναι κάτι ανάμεσα στην Google, την Apple και το Facebook, με γιγαντιαία πελατειακή βάση και εργαζομένους μέλη μιας απέραντης τεχνολογικής παιδικής χαράς, που «πίνουν νερό» στο όνομα της εταιρείας. Το ίδιο κάνει και η Μέι, καθώς ανέρχεται στην ιεραρχία και μαζί με το αφεντικό της Ιμον (Τομ Χανκς) επινοεί ένα νέο, επαναστατικό πείραμα, το οποίο καταργεί τα όρια της ιδιωτικότητας, εγείροντας παράλληλα και πολλά ηθικά ερωτήματα.
Η ταινία του Πόνσολντ, η οποία πρέπει να σημειωθεί πως δεν χρηματοδοτείται από κάποιο μεγάλο χολιγουντιανό στούντιο (βασικός παραγωγός είναι μια εταιρεία των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων), δεν αποτελεί κανένα αριστούργημα της Εβδομης Τέχνης. Παρουσιάζει αρκετές αδυναμίες, τόσο στο σενάριο όσο ανά διαστήματα και στον ρυθμό της αφήγησης. Ωστόσο, διαθέτει ξεκάθαρη στόχευση και θέμα το οποίο υπηρετεί ώς το τέλος· θέμα το οποίο τυγχάνει να είναι ένα από τα σοβαρότερα (αν όχι το σοβαρότερο) που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος κόσμος. Η συνεχής παρακολούθηση, ο έλεγχος και οι κατευθύνσεις μέσω των social media, η ηθική καταστροφή-απαξίωση προσωπικοτήτων κ.ο.κ. δεν ανήκουν στη σφαίρα ενός δυστοπικού εφιάλτη του μέλλοντος. Συμβαίνουν ήδη σήμερα κι αν σύντομα δεν τεθούν όρια, μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στις υπερβολές που ευφάνταστα περιγράφονται στο φιλμ.
Και καθαρά κινηματογραφικά όμως ο «Κύκλος» δεν φέρει αρνητικό πρόσημο: είναι ένα σύγχρονο θρίλερ με αρκετές εντυπωσιακές εικόνες, ανατροπές και έξυπνα σχόλια που αφορούν πολλούς σημερινούς «παίκτες» του ψηφιακού κόσμου. Επιπλέον, έχει την Εμα Γουότσον στην πειστικότερη, πιθανότατα, ερμηνεία της μέχρι τώρα καριέρας της, αλλά και τον Τομ Χανκς που αφήνει τον συνήθη «ηρωικό» κινηματογραφικό εαυτό του, για να υποδυθεί έναν στυλάτο κακό. Στον αντίποδα, μάλλον αδύναμος είναι ο χαρακτήρας του Τζον Μπογιέγκα («Ο Πόλεμος των Αστρων»), ο οποίος θα μπορούσε να αποτελέσει άλλον ένα συναρπαστικό πόλο της ιστορίας, καταλήγει όμως αμήχανος παρατηρητής των εξελίξεων.
Nα δω επίσης
Η ψηφιακή τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν θέμα προβληματισμού για αρκετές σύγχρονες ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, με τη συντριπτική πλειονότητά τους να παράγεται εκτός των μεγάλων στούντιο. Τα πιο αξιόλογα εξ αυτών είναι τα παρακάτω: τo «Δικός της» του Σπάικ Ζόνζι, ένα δράμα φαντασίας, στο οποίο ένας μοναχικός συγγραφέας (Χοακίν Φίνιξ) αναπτύσσει μια ασυνήθιστη σχέση με το λειτουργικό σύστημα που ρυθμίζει κάθε ανάγκη της καθημερινότητάς του. Ο εφιάλτης της αποξένωσης και της κυριαρχίας της μηχανής πάνω στον άνθρωπο αισθητοποιείται μέσω μιας εναλλακτικής ερωτικής ιστορίας, με την (υπέροχη) φωνή της Σκάρλετ Γιόχανσον να συμπρωταγωνιστεί.
Αρκετά πιο επιθετικό είναι το θρίλερ του 2012 «Αποσύνδεση», το οποίο αποτελείται από αρκετές σπονδυλωτές ιστορίες ανθρώπων που βρίσκουν μπροστά τους τις προκλήσεις της τεχνολογίας. Καθώς οι αφηγήσεις ενώνονται, ο ρυθμός ανεβαίνει και οι ανατροπές συνεχίζονται, κρατώντας τον θεατή καθηλωμένο έως το τέλος. Στο ίδιο πνεύμα, αλλά πολύ πιο στοχευμένο στα social media, είναι το πρώτο επεισόδιο-τηλεταινία του πιο πρόσφατου κύκλου του «Black Mirror». Εκεί η Λέισι (Μπράις Ντάλας Χάουαρντ), μια νεαρή γυναίκα, προσπαθεί να βελτιώσει την κοινωνική της εικόνα, σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι βαθμολογούν συνεχώς ο ένας τον άλλον, μέσω της οθόνης του κινητού τους τηλεφώνου. Οσοι τώρα θέλουν μια εικόνα της δημιουργίας της σύγχρονης πραγματικότητας των μέσων κοινωνική δικτύωσης πρέπει ασφαλώς να δουν το «Social Network», στο οποίο ο δεξιοτέχνης Ντέιβιντ Φίντσερ («Fight Club») μαζί με τον πρωταγωνιστή του Τζέσε Αϊσενμπεργκ σκιαγραφούν την εικόνα του «γκουρού» του Facebook Μαρκ Ζούκερμπεργκ.