Οποιος έχει δει τις βασικές ταινίες της φιλμογραφίας του Σεμίχ Καπλάνογλου («Αυγό», «Γάλα», «Μέλι») περιμένει να συναντήσει έναν άνθρωπο πνευματικό και φιλοσοφημένο· ειδικά το τελευταίο μέρος της τριλογίας, το οποίο βραβεύτηκε και με τη Χρυσή Αρκτο του Φεστιβάλ Βερολίνου, υποδεικνύει έναν ιδιοφυή δημιουργό, ο οποίος μπορεί και εξάγει το οικουμενικό μέσα από το πιο απλό και πρωταρχικό βίωμα. Κάπως έτσι είναι και από κοντά ο κ. Καπλάνογλου, ο οποίος επισκέφθηκε τη χώρα μας στις αρχές της εβδομάδας για την παρουσίαση της νέας του ταινίας. Λίγοι βέβαια περίμεναν πως αυτή θα ήταν… επιστημονικής φαντασίας.
«Το σκεπτικό είναι πως, αν και ζούμε στο σήμερα, η τέχνη μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε το αύριο. Ταυτόχρονα όμως το ίδιο γίνεται και στην πραγματική ζωή. Ο τρόπος δηλαδή που ζούμε, οι πόλεμοι που κάνουμε, το πώς καταναλώνουμε, η μόλυνση που παράγουμε· κι αυτά συνθέτουν το αύριο. Και γίνονται η βάση της επιστημονικής φαντασίας», λέει ο ίδιος ο Τούρκος auter. Στον «Σπόρο», ο οποίος έχει πολλά γυρίσματα σε ερημικές εκτάσεις γύρω από την Καππαδοκία, εκείνος δημιουργεί έναν φουτουριστικό εφιάλτη, με τη Γη να είναι σε μεγάλο βαθμό κατεστραμμένη λόγω της κλιματικής αλλαγής και των γενετικών μεταλλάξεων. Η γενικότερη αισθητική, αλλά και ο φιλοσοφικός προσανατολισμός της ταινίας, φέρουν σίγουρα κάτι από το «Stalker» του Ταρκόφσκι: «Ο λόγος που έκανα την ταινία είναι επί της ουσίας ο Ταρκόφσκι. Εκείνος άλλωστε μου δημιούργησε αρχικά και την αγάπη για τον κινηματογράφο».
Στο φιλμ ένας γενετιστής που ασχολείται με τους σπόρους (Ζαν-Μαρκ Μπαρ) ταξιδεύει παρέα με έναν μυστηριώδη επιστήμονα, ψάχνοντας απαντήσεις σε συλλογικά και προσωπικά ερωτήματα. Κέντρο της αναζήτησης μοιάζει να είναι η σχεδόν σωματική σχέση ανθρώπων και φυσικού περιβάλλοντος. «Προερχόμαστε από το χώμα και εκεί επιστρέφουμε. Αυτή η αντίληψη είναι βέβαια αρχαία αλλά ισχύει μονίμως· πρόκειται για μια από τις πιο θεμελιώδεις σχέσεις που διέπουν την ύπαρξή μας», λέει ο ίδιος σχετικά. Σε μια βαθιά συμβολική σκηνή του «Σπόρου», οι δύο ήρωές του κοιμούνται μέσα σε έναν μεγάλο χωμάτινο λάκκο, τον οποίο σκάβουν οι ίδιοι στο έδαφος.
Στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ο εκ των πρωταγωνιστών Ζαν-Μαρκ Μπαρ μας μίλησε για τις αξίες του ευρωπαϊκού σινεμά, σε σχέση με ό,τι επικρατεί στο σύγχρονο Χόλιγουντ και τους λόγους για τους οποίους εκείνος επιλέγει να συνεργάζεται με ανθρώπους όπως ο Καπλάνογλου. Ο τελευταίος με τη σειρά του, μάλλον θεωρεί πως, σε σχέση με τους Αμερικανούς, κάνει άλλο… επάγγελμα: «Το Χόλιγουντ δεν έχει πια να εκφράσει πολλά, υπάρχει φανερή έλλειψη αξιών. Τα όνειρα των ανθρώπων εκεί δεν συμπίπτουν με τα δικά μας. Μια κοινωνία η οποία δίνει όπλα στους ανθρώπους της για να σκοτώνουν στον δρόμο είναι σίγουρα άρρωστη, πάντως. Ολα αυτά καθρεφτίζονται και στο σινεμά».
Τελειώνοντας, δεν θα μπορούσαμε να μη ρωτήσουμε και για τον τρόπο με τον οποίο το τουρκικό σινεμά αντανακλά τα τελευταία χρόνια την ένταση που επικρατεί στη χώρα – υπάρχει πραγματική ελευθερία έκφρασης; «Στην Τουρκία γυρίζονται πάρα πολλές ταινίες, ανάμεσά τους και αντιπολιτευτικές.
Από εκεί και έπειτα νομίζω πως υπάρχουν και κάποιοι δημιουργοί, οι οποίοι αντανακλαστικά αυτολογοκρίνονται. Το πραγματικό πρόβλημα ωστόσο είναι το μονοπώλιο που ισχύει στη διανομή· αυτό καθιστά δύσκολο για κάποιες ταινίες να γίνουν ευρύτερα γνωστές».