Σεπτέμβριος 2016. Σεζόν αρ. 241. Το Θέατρο Μπολσόι της Μόσχας είναι πλέον 240 ετών και συνεχίζει, έχοντας γνωρίσει σπουδαίες στιγμές, χωρίς να λείπουν και εκείνες της ύφεσης. Το κοινό της Αθήνας, το πρώτο παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένου και του ρωσικού (!), θα έχει τη μοναδική ευκαιρία να συναντήσει τη μαγεία του εμβληματικού θεάτρου των δυόμισι αιώνων στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, από τις 20 Δεκεμβρίου 2016 έως τις 12 Φεβρουαρίου 2017.
Οι επισκέπτες της έκθεσης θα γίνουν κοινωνοί της γοητευτικής κληρονομιάς του Θεάτρου Μπολσόι. Θα παρουσιαστούν, όπως λέει στην «Κ» η επιμελήτρια του Μουσείου του Θεάτρου Μπολσόι, Ελενα Αντρέεβνα Φρόλοβα: κοστούμια –ή κομμάτια από αυτά– της Μάγια Πλισέτσκαγια (η οποία εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1944, στην πρώτη τελετή αποφοίτησης μετά την επιστροφή της Σχολής Μπαλέτου στη Μόσχα, καθώς η σχολή εφιλοξενείτο κατά τον Β΄ Π.Π. στη Σαμάρα, μια μικρή πόλη στις όχθες του Βόλγα) ως Αννας Καρένινα στην ομώνυμη όπερα του Σεντρίν· της μπαλαρίνας Εκατερίνα Μαξίμοβα για τον ρόλο της Οντίλ στο μπαλέτο «H Λίμνη των Kύκνων» του Τσαϊκόφσκι· της τραγουδίστριας του Μπολσόι (1953-1974) Γκαλίνα Βισνέφσκαγια· του Φιόντορ Σαλιάπιν που μάγεψε με τη φωνή του το ρωσικό κοινό του Μεγάλου Θεάτρου (1899-1914)· της «ντίβας» Γελένα Ομπραζτσόβα ως Κάρμεν στην ομώνυμη όπερα του Μπιζέ· του χορευτή Αλεξέι Ερμολάεφ ως Τυβάλδου στο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Προκόφιεφ.
Οσο για τις μακέτες των σκηνικών, τα αντικείμενα των παραστάσεων και τα memorabilia, το Μέγαρο Μουσικής θα μετατραπεί για δύο μήνες σε μουσείο, στο οποίο θα ξεδιπλωθούν εμβληματικές στιγμές του ανθρώπινου πάθους για μουσική και χορό. Είναι, μάλιστα, η πρώτη φορά που το Μουσείο του Θεάτρου Μπολσόι αφήνει πίσω του τον αρχειακό του χαρακτήρα παρουσιάζοντας μια αυτοτελή έκθεση – και μάλιστα στο εξωτερικό.
Ενα επιπλέον «ελληνικό» ενδιαφέρον της έκθεσης αυτής είναι τα memorabilia του αρχιμουσικού Οδυσσέα Δημητριάδη. Ο Δημητριάδης, ως διαπρεπής Ελληνας της Διασποράς, το 1980, στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας, ήταν επίσημος αρχιμουσικός και ο Υμνος του Σπύρου Σαμάρα ακούστηκε στην τελετή έναρξης σε δική του διασκευή. Πέθανε το 2005 στην Ελλάδα, όπου είχε εγκατασταθεί το 1994, νιώθοντας πλέον ελεύθερος. Με τα λόγια του: «Μισούσα το κόμμα, μισούσα τον Στάλιν. Στη Σοβιετική Eνωση είχα χάσει τον Θεό μου. Και τον βρήκα γυρίζοντας στην Ελλάδα».
Η αφορμή
Η έκθεση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών θα καλύψει μερικές από τις πιο μαγικές στιγμές του Θεάτρου Μπολσόι από την πορεία των 240 χρόνων του. Εντάσσεται στο Ετος Ελλάδας – Ρωσίας, ενώ η πρόταση της έκθεσης ανήκει στη διευθύντρια του Μουσείου του Θεάτρου Μπολσόι, δρα Λίντιγια Χάρινα, η οποία την πρότεινε στη γ.γ. του υπουργείου Πολιτισμού, Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, σε μια επίσκεψη της τελευταίας στη Μόσχα. Η κ. Βλαζάκη, βλέποντας τον πλούτο των εκθεμάτων του μουσείου, με ενθουσιασμό δέχθηκε την πρόταση της δρος Χάρινα. Ο Γιώργος Καλαμαντής, διευθυντής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενωσης του ΥΠΠΟΑ, ανέλαβε, ως συντονιστής του Ετους Ελλάδας – Ρωσίας εκ μέρους του υπουργείου, από εκείνη τη στιγμή την οργάνωση της μεγάλης αυτής έκθεσης, σε συνεργασία πάντοτε με το Μουσείο του Θεάτρου Μπολσόι.
Η δρ Λίντιγια Χάρινα, μιλώντας στην «Κ», υπογραμμίζει τη σημασία αυτής της έκθεσης στην Αθήνα: «Το θέατρο είναι μια εφήμερη τέχνη. Ζει όσο η αυλαία είναι ανοιχτή. Η έκθεση “Ο μαγικός κόσμος του Θεάτρου Μπολσόι” είναι μια ευκαιρία να μιλήσουμε στο κοινό για τη δημιουργική ιστορία του θεάτρου μας. Ελπίζουμε ότι τα εκθέματα του μουσείου θα δώσουν τη δυνατότητα εξοικείωσης με την ιστορία του Μπολσόι. Θα ήθελα να εκφράσω την ειλικρινή ευγνωμοσύνη μας σε όλους όσοι βοήθησαν».
Πλούσια ιστορία 240 χρόνων
Ηταν το 1776, όταν η Μεγάλη Αικατερίνη, λάτρις των τεχνών και των γραμμάτων, έδωσε εντολή για τη δημιουργία ενός μεγάλου θεάτρου και στη Μόσχα, μετά το ιστορικό θέατρο, το Μαριίνσκι, που διέθετε η τότε ρωσική πρωτεύουσα Αγία Πετρούπολη, όπου γοήτευε με τα μετέπειτα γνωστά ως Μπαλέτα Κίροφ. Από το 1773, ο Ιταλός χορευτής και χοροδιδάσκαλος Φιλίπο Μπεκάρι, ο οποίος δίδασκε χορό στα παιδιά του ορφανοτροφείου της Μόσχας, ίδρυσε και εγκαινίασε το Μεγάλο Θέατρο της Μόσχας, στις 23 Δεκεμβρίου. Ο πρώτος θίασος αποτελείτο από 13 άνδρες και εννέα γυναίκες ηθοποιούς, τέσσερις χορεύτριες, τρεις χορευτές και 13 μουσικούς. Οι πρώτες παραστάσεις –και, έκτοτε, όσες ακολούθησαν– είχαν έρεισμα στις λαϊκές παραδόσεις, στα ιστορικά γεγονότα και στα αιτήματα της ρωσικής κοινωνίας για πρόοδο.
Το πρώτο κτίριο του θεάτρου ανεγέρθηκε τέσσερα χρόνια μετά την ίδρυση του θιάσου, το 1780, από τον αρχιτέκτονα Χριστιάν Ρόζμπεργκ, με ιδιωτικά κεφάλαια, και ονομάστηκε «Θέατρο Πετρόφσκι», αντίπαλον δέος του μεγάλου θεάτρου της Αγίας Πετρούπολης. Το 1805, όμως, το κτίριο του Ρόζμπεργκ καίγεται ολοσχερώς, εξαιτίας, όπως λέγεται, της αμέλειας του ιματιοφύλακα. Και δεν είναι η πρώτη φορά. Μετά την ανέγερση νέου κτιρίου από τον αρχιτέκτονα που είχε αναλάβει την αναμόρφωση της Μόσχας, Ιωσήφ Μποβέ, το κτίριο παραδίδεται και πάλι στις φλόγες στη μεγάλη πυρκαγιά του 1853.
Η μεγάλη άνθηση του Θεάτρου Μπολσόι σημειώνεται στις αρχές του 20ού αιώνα, υπό την καθοδήγηση του Αλεξάντρ Γκόρσκι, του χορογράφου που επανέφερε στη σκηνή του Μπολσόι, μεταξύ άλλων, τη «Λίμνη των κύκνων», τον «Δον Κιχώτη» και τον «Καρυοθραύστη» που είχε ανεβάσει ο Μάριους Πετιπά στο γύρισμα του 19ου αιώνα στο Μαριίνσκι. Ο Γκόρσκι, όμως, είναι εκείνος που δίνει νέα πνοή στο Μπολσόι, αφού, ξεπερνώντας την αυστηρή τήρηση των χορευτικών κανόνων της Αγίας Πετρούπολης, επενδύει στην εκφραστικότητα των καλλιτεχνών.
Η πρώτη περιοδεία του χορευτικού θιάσου του Θεάτρου Μπολσόι πραγματοποιήθηκε το 1956, στο Λονδίνο. Ηταν την ίδια περίοδο που γεννήθηκε το όνομα που έμελλε να μείνει η σφραγίδα του ρωσικού θεάτρου: Μπαλέτα Μπολσόι. Από εκείνη την περίοδο και μετά, η σκηνή του Μεγάλου Θεάτρου φιλοξένησε εξαιρετικούς χορευτές, όπως η Ολγα Λεπεσίνσκαγια, η Εκατερίνα Μαξίμοβα και ο Βλαντιμίρ Βασίλιεφ, μαζί στη σκηνή και τη ζωή, η Ναταλία Μπεσμέρτνοβα και ο Μιχαήλ Λαβρόφσκι, η Μάγια Πλισέτσκαγια και ο Μαρίς Λιέπα, ονόματα που το παγκόσμιο κοινό και οι θεωρητικοί του είδους χαρακτηρίζουν σημεία αναφοράς.
Στα 240 χρόνια της ιστορίας του, το Θέατρο Μπολσόι έχει καταγράψει περισσότερες από 1.000 πρεμιέρες, ενώ η σκηνή του έχει γεμίσει με μερικές από τις πιο μαγικές μουσικές και χορευτικές συγκινήσεις που έχει γνωρίσει η ιστορία της μουσικής. Σήμερα, περίπου 1.000 καλλιτέχνες –χορευτές μπαλέτου, τραγουδιστές όπερας, ορχήστρα– αποτελούν τον θίασο του Μεγάλο Θεάτρου.
Ο θησαυρός
Το Μουσείο του Θεάτρου Μπολσόι –όπως, άλλωστε, και όλοι οι οργανισμοί στη Ρωσία– διασώζει λεπτομερέστατα αρχεία και πολύτιμο ιστορικό και καλλιτεχνικό υλικό. Στις ειδικά εξοπλισμένες του αποθήκες, μπορεί κανείς να βρει σχέδια και πίνακες μεγάλων ζωγράφων που κατασκεύαζαν σκηνικά, κοστούμια όπερας και μπαλέτου, τμήματα σκηνικών, βαρύτιμες αυλαίες, εντυπωσιακές μακέτες σκηνικών από τον 19ο και 20ό αιώνα, προσωπικά αντικείμενα μεγάλων μουσικών (λ.χ., η μπαγκέτα του Τσαϊκόφσκι), προγράμματα, αφίσες, φωτογραφίες κ.ο.κ. Μέχρι σήμερα, το Μουσείο είχε απλώς χαρακτήρα αρχειακό και η ευρεία έκθεση που θα παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών δεν έχει παρουσιαστεί ούτε στη Ρωσία!
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. 20/12/2016 έως 12/2/2017. Θα παραμείνει κλειστό στις 24 και 31/12 και στις 1, 2, 3 και 6/1.