Δεν μπορείς να παρακολουθήσεις την παράστασή του καθισμένος άνετα στη θέση σου. Οσο εξελίσσεται, νιώθεις όλο και πιο αναστατωμένος επειδή αυτός ο νευρώδης άντρας ξεφορτώνεται κατ’ αρχήν το αστικό περίβλημά του –σακάκι, παντελόνι, πουκάμισο– και στη συνέχεια καλυπτόμενος με λάσπη καταργεί τη μορφή του και τελικά την ανθρώπινη υπόστασή του. Μεταμορφώνεται σε ζώο, σε φανταστικό ον ενσαρκώνοντας την ίδια τη δύναμη της φύσης.
Ονομάζεται Ολιβιέ ντε Σαγκαζάν (Olivier de Sagazan) και το έργο του «Tranfiguration» παρουσιάζεται τις προσεχείς ημέρες στο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας. Είναι ζωγράφος, γλύπτης, περφόρμερ και βρίσκεται στις πρώτες γραμμές της διεθνούς καλλιτεχνικής πρωτοπορίας. Γεννημένος στην Αφρική, με σπουδές Βιολογίας που γρήγορα εγκατέλειψε, στράφηκε στην τέχνη για να εκφράσει το καλλιτεχνικό πάθος του και τις φιλοσοφικές αναζητήσεις του. «Σαν τον Αντονέν Αρτό, προσπαθώ να φέρω τη ζωή στη σκηνή», μας λέει ο ίδιος. «Για μένα αυτή η περφόρμανς δεν είναι απλώς μια παράσταση. Κατά τη διάρκειά της, είμαι περισσότερο ειλικρινής από κάθε άλλη στιγμή. Πιο ειλικρινής από όσο είμαι στην καθημερινότητα, τότε που οι αμυντικοί μας μηχανισμοί μάς οχυρώνουν και το υπερεγώ μάς διαμορφώνει και μας καταστέλλει. Στη σκηνή είμαι απολύτως ελεύθερος και μπορώ να μιλήσω για ό,τι με παθιάζει: τη μοναδικότητα της ανθρώπινης κατάστασης πάνω στη γη».
Θάρρος, βιαιότητα
Η δουλειά του διακρίνεται για το θάρρος της, τη βιαιότητά της και μια πρωτόγονη δύναμη που συναντούμε στην κουλτούρα κάποιων αφρικανικών λαών. Αραγε έχει αυτό κάποια σχέση με την καταγωγή του; «Ισως οι ιεροτελεστίες της παράστασης ασυνείδητα με επαναφέρουν στις ρίζες μου, στην Μπραζαβίλ του Κονγκό, όπου γεννήθηκα», απαντά. «Αυτές οι τελετές με βοηθούν να συντονιστώ με το περιβάλλον και να καταδυθώ στον εσώτερο εαυτό μου. Είναι ένα είδος αυτο-υπνωτισμού. Μετά την παράσταση έχω ένα κενό μνήμης για όσα συνέβησαν νωρίτερα. Θυμάμαι μόνον τα πρώτα δευτερόλεπτα, που είναι πάντοτε δύσκολα εξαιτίας της πίεσης που ασκεί το κοινό, και ύστερα τις τελευταίες λέξεις. Ενδιαμέσως υπάρχει κενό. Ολο αυτό έχει μια σχέση με τον σαμανισμό. Μου αρέσουν οι πρωτόγονοι πολιτισμοί επειδή η καλλιτεχνική έκφρασή τους είναι στενά συνδεδεμένη με τις συνθήκες της ζωής και την ψυχολογία τους. Οταν φτιάχνουν, για παράδειγμα, ένα γλυπτό “Κόνγκο” και κρύβουν κομμάτια νεκρών στην κοιλιά του, φαντάζομαι ότι δεν το κάνουν μόνον για λόγους αισθητικούς, αλλά βασικά αποσκοπούν στην αθανασία της ψυχής. Τίποτε δεν γίνεται μόνον για διασκέδαση. Υπάρχει μια πολύ ισχυρή προσωπική δέσμευση του καλλιτέχνη με το δημιούργημά του, κάτι που πιστεύω ότι έχει εξαφανιστεί από τη σύγχρονη τέχνη, που αποσκοπεί κυρίως στην ευχαρίστηση».
Δεν μπορεί να πει κανείς το ίδιο για τη δική του δουλειά. Είναι μέσα στις προθέσεις του να νιώθουν άβολα οι θεατές του, τον ρωτάμε. «Νιώθουν άβολα, τι ωραία!» απαντά. «Είμαι ευτυχισμένος εάν τρομοκρατούνται και θέλουν να το βάλουν στα πόδια. Γιατί ελπίζω ότι τότε θα πουν στον εαυτό τους: “Ναι, δεν μπορούμε να ξοδέψουμε τη ζωή μας υποκρινόμενοι. Υποκρινόμενοι πως όλα είναι φυσιολογικά και πως είναι απολύτως κανονικό ότι βρισκόμαστε τώρα εδώ. Είναι καταπληκτικό το ότι είμαστε εδώ”, θέλω να σκεφτούν. Είναι καταπληκτικό, μολονότι όλοι οι φίλοι μας τριγύρω πεθαίνουν και εμείς δεν θα ξανακούσουμε ποτέ τη φωνή τους. Αλλωστε σύντομα θα χαθεί και η δική μας φωνή. Η μεταμόρφωση του σώματός μου σε αυτή την παράσταση είναι ενοχλητική, επειδή αποσκοπώ να μας επαναφέρω στην αρχή, στο συγκλονιστικό γεγονός της παρουσίας μας σε αυτό τον κόσμο. Ο Σάμιουελ Μπέκετ στον “Ακατονόμαστο”, που αποτελεί βασική αναφορά στο έργο μου, ξεκινά ως εξής: “Τώρα πού; Τώρα ποιος; Τώρα πότε; Χωρίς να το ψάχνω. Εγώ, να λέω εγώ”. Και καταλήγει: “Οφείλεις να συνεχίσεις. Δεν μπορώ να συνεχίσω. Θα συνεχίσω”. Τι διαύγεια και αισιοδοξία στο τέλος».
Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, «Transfiguration», 13 – 14/7.