Το κατώφλι του πέρασαν όλες οι γενιές μουσικών ενός αιώνα. Διδάχτηκαν, δίδαξαν και διέδωσαν την ευρωπαϊκή μουσική κουλτούρα σε εκατοντάδες Θεσσαλονικείς. Από τα σπλάχνα του γεννήθηκε η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης (1959), η Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Θεσσαλονίκης (1987) και αναρίθμητα μουσικά σύνολα. Μαθητές του στελέχωσαν την ανώτατη μουσική παιδεία της χώρας και ιδιωτικά ωδεία διηύθυναν ευρωπαϊκά ιστορικά ιδρύματα και καταξιωμένες ξένες ορχήστρες διέπρεψαν στη διεθνή μουσική σκηνή.
Εναν αιώνα ζωής γιορτάζει φέτος το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Συνομήλικο σχεδόν με τη νεότερη ιστορία της πόλης (ιδρύθηκε δύο χρόνια μετά την απελευθέρωση, το 1914) και με το κτίριο που το στεγάζει την τελευταία τριαντακονταετία, το μοναδικό πλέον αμιγώς Κρατικό Ωδείο της χώρας συναντά την επέτειό του στην πιο κρίσιμη καμπή της πορείας του. Δεν θα σταθούμε στα ιστορικά στοιχεία, στις περιπέτειές του, στον κίνδυνο που διέτρεξε πριν από ενάμιση χρόνο να μείνει άστεγο, στον ρόλο που έπαιξε για δεκαετίες ελλείψει ανώτατης μουσικής παιδείας, «είναι ογκώδης η κληρονομιά», όπως λέει η διευθύντριά του Λόλα Τότσιου, αλλά στο έμψυχο καλλιτεχνικό του δυναμικό.
Γλυκές αναμνήσεις, μικρούς απολογισμούς με δόσεις (αυτο)κριτικής για το επίπεδο της μουσικής παιδείας σκαλίζει η «Κ» από γηραιότερους και νεότερους σπουδαστές του.
Μικρά βήματα
Τέλη της δεκαετίας του ’30 έκανε τα πρώτα βήματά του στις μουσικές σπουδές ο βιολιστής Χρήστος Πολυζωίδης, επί δεκαετίες καθηγητής στην Ακαδημία του Graz. Σήμερα στα 83 του χρόνια νοσταλγεί την εποχή της νιότης του στο περιπλανώμενο Ωδείο (στεγάστηκε σε διάφορα κτίρια), αλλά εκφράζει λύπη για τα μικρά βήματα προόδου που έχουν γίνει στη διάδοση της μουσικής παιδείας στον τόπο μας. «Πώς, πολιτισμοί άλλης κουλτούρας τελείως διαφορετικής από την ευρωπαϊκή (Κίνα, Ιαπωνία) έχουν βάλει τη δυτική ευρωπαϊκή μουσική στη ζωή τους κι εμείς έχουμε μείνει τόσο πίσω, με ανύπαρκτη σχεδόν μουσική διδασκαλία; Λυπάμαι για την απαισιοδοξία μου, αλλά αν η μουσική δεν μπει στην καρδιά του κοινού, το Ωδείο, στην επόμενη εκατονταετία του, δύσκολα μπορεί να εκσυγχρονιστεί και ανταγωνιστεί τα ευρωπαϊκά πρότυπα».
Τη μεταπολεμική περίοδο, όταν «ακόμη δεν υπήρχε ο σημερινός λαϊκισμός αλλά άρωμα ευρωπαϊκό στη Θεσσαλονίκη και το Ωδείο ακτινοβολούσε», αναπολεί ο συνομήλικός του Δημήτρης Θέμελης, σπουδαστής, τρίτος διευθυντής του ΚΩΘ κατόπιν και καθηγητής του ΑΠΘ στη μουσικολογία. «Ηταν το ίδρυμα που διατηρούσε ζωντανή την πολιτιστική ζωή της πόλης, σε μια εποχή που διέκρινες ποιότητα σε σπουδαστές και κοινό. Τώρα οι γονείς μπορεί να διασκεδάζουν στα σκυλάδικα, θέλουν όμως τα παιδιά τους να σπουδάζουν στο Ωδείο!».
«Στο ΚΩΘ οφείλω τη φυσική μου ύπαρξη. Στις αίθουσές του προπολεμικά μπλέχτηκε το ειδύλλιο των γονιών μου», λέει χαριτολογώντας ο Βύρων Φιδετζής, μαέστρος, για χρόνια Αρχιμουσικός της ΚΟΑ.
Σπουδάστρια νεότερης γενιάς, η πιανίστρια Ερατώ Αλαγκιζίδου (αποφοίτησε το ’90), καλλιτεχνική διευθύντρια επί δώδεκα χρόνια του Δημοτικού Ωδείου Θέρμης έζησε, όπως λέει, το ΚΩΘ στην εξωστρέφειά του «με εξαιρετικούς δασκάλους και υψηλότατο επίπεδο. Η μετατροπή του σε ανώτατη σχολή –είναι η μόνη χώρα της Ε.Ε. χωρίς διαβάθμιση πτυχίων και διπλωμάτων στα μουσικά της ιδρύματα– και η μόνιμη στέγη θα το απογείωναν».
Ως προς το ένα σκέλος, ευχάριστες δείχνουν οι εξελίξεις στην εκπνοή του αιώνα. Η γνωμάτευση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων που προσδιορίζει τη χρήση του κτιρίου μόνο για πολιτιστικούς σκοπούς και η υπουργική απόφαση (Κώστα Τασούλα) για την εξαγορά ή την αναγκαστική απαλλοτρίωση του ιστορικού κτιρίου από το ΙΚΑ, φαίνεται πως απομακρύνουν τον κίνδυνο έξωσης. «Δεν θριαμβολογούμε», διευκρινίζει ο πρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΩΘ Χρήστος Λεφάκης. «Η πράξη, δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί –αντίστοιχη υπήρξε και επί υπουργίας Βουλγαράκη– αλλά οι σειρήνες που ακούστηκαν για λουκέτο του ΚΩΘ δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Αντίθετα, το ΚΩΘ ετοιμάζεται για τη νέα του εποχή». Η διασφάλιση της μόνιμης στέγης και η ρύθμιση της διαβάθμισης σπουδών από την Πολιτεία, θα ήταν ίσως το καλύτερο γενέθλιο δώρο για την εκατονταετηρίδα του!
Μία από τις σημαντικές επετειακές εκδηλώσεις θα είναι μια συναυλία του ΚΩΘ και της ΚΟΘ (17 Οκτωβρίου, αίθουσα τελετών ΑΠΘ) με ένα έργο για τα 100 χρόνια του ΚΩΘ που έγραψε αποκλειστικά ο Αντώνης Ανισέγκος για τρία πιάνα και έξι πιανίστες.