Δύο αντιδιαμετρικές όψεις του γαλλικού μπαρόκ

Δύο αντιδιαμετρικές όψεις του γαλλικού μπαρόκ

4' 22" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η Αθήνα δεν ακούει συχνά γαλλικό μπαρόκ. Οι όπερες του Λουλί, του Καμπρά και του Ραμό απουσιάζουν παντελώς από το ρεπερτόριο, ενώ εξίσου σπάνια πραγματοποιούνται ρεσιτάλ με ενόργανα έργα των ίδιων ή συναδέλφων τους όπως ο Κουπρέν και ο Μαρέ. Η επιτυχία της εξαιρετικής παραγωγής των «Παλαδίνων» στο Φεστιβάλ Αθηνών (2006) και της «Πλάταιας» στο Μέγαρο Μουσικής την ίδια χρονιά δεν βρήκε συνέχεια.

Ετσι, απρόσμενη έκπληξη υπήρξε ο προγραμματισμός δύο συναυλιών με έργα γαλλικού μπαρόκ και μάλιστα σε απόσταση ανάσας η μία από την άλλη. Οι δύο βραδιές δεν θα μπορούσαν να διαφέρουν μεταξύ τους περισσότερο, καθώς ερμηνευτές με διαφορετική κουλτούρα και ιστορία πρότειναν στο κοινό αντιδιαμετρικές όψεις του μπαρόκ.

Κάτω από τους προβολείς

Η πρώτη συναυλία πραγματοποιήθηκε στις 17 Μαρτίου στην «Αίθουσα Φίλων της Μουσικής» και περιλάμβανε αποσπάσματα από λυρικά έργα του Ζαν-Φιλίπ Ραμό. Τον εξ ορισμού εξωστρεφή και συναισθηματικά άμεσο λυρικό κόσμο υπηρέτησαν ο Θεόδωρος Κουρεντζής και η ορχήστρα MusicAeterna, την οποία ίδρυσε ο ίδιος το 2004 στο Νοβοσιμπίρσκ. Προσέφεραν θέαμα, τουλάχιστον όσο και ακρόαμα. Εντονα θεατρικός ως προς την εμφάνιση και την κινησιολογία, ο Ελληνας αρχιμουσικός ζητάει πάντοτε από τους νεαρούς μουσικούς του να παίζουν όρθιοι, στοιχείο που συμβάλλει όχι μόνο στο οπτικό ενδιαφέρον της συναυλίας αλλά και στο ακρόαμα, καθώς ενισχύει την ένταση του ήχου. Στο οπτικό κομμάτι προστέθηκε ακόμη το παιχνίδι με τους φωτισμούς της σκηνής, οι οποίοι χαμήλωναν στα υποβλητικά αργά μέρη και δυνάμωναν στα ζωηρά.

Ομως, πλάι στη «θεατρικότητα» της εμφάνισης, υπήρξε φροντίδα και γι’ αυτήν του ήχου. Πέρα από τη φυσική ενίσχυσή του λόγω της όρθιας στάσης των μουσικών, ο Κουρεντζής επέλεξε επιπλέον να ενισχύσει ηλεκτρικά ορισμένες συχνότητες. Το στοιχείο αυτό αυτόματα παραμερίζει κάθε έννοια ή δυνητική πρόθεση ιστορικά ενημερωμένης ανάγνωσης της μουσικής. Αντιστρατεύεται, επίσης, την επιλογή ιστορικών οργάνων.

Αλλά, έστω κι έτσι, δεν ήταν σαφές γιατί δεν προτιμήθηκε να ενισχυθούν όργανα με ασθενή ήχο, όπως το τσέμπαλο ή τα ξύλινα πνευστά, αντί ορισμένων εγχόρδων, ειδικά αφού το πολυάριθμο σώμα των εγχόρδων εμφανίστηκε ιδιαίτερα ρωμαλέο για τους λόγους που ήδη αναφέρθηκαν.

Το πρόγραμμα της βραδιάς περιλάμβανε σειρά από ενόργανα μέρη και άριες διαφόρων λυρικών έργων του Ραμό. Στα ζωηρά αποσπάσματα, όπως στην εισαγωγή από τον «Ζωροάστρη» ή στη σακόν «Οι άγριοι» από τις «Αρχοντικές Ινδίες», Κουρεντζής και ορχήστρα υπήρξαν απολαυστικοί, γεμάτοι νεύρο και ένταση, παλμό και μουσικότητα. Σε αυτά τα αποσπάσματα, η ροκ αισθητική, τόσο προσφιλής στον Ελληνα αρχιμουσικό, δεν αντιστρατεύεται πάντοτε την κυρίαρχη αισθητική της μουσικής. Επομένως, μπορεί να λειτουργήσει ακόμα και αναζωογονητικά, ως μία εκδοχή μεταγραφής της αισθητικής του παρελθόντος στο σήμερα. Στα μέρη αυτά η συμβολή των πιο αδύναμων οργάνων της άψογα συντονισμένης, εξαιρετικής ορχήστρας βυθιζόταν στον ήχο των εγχόρδων. Τα πιο ευαίσθητα όργανα είχε κανείς την ευκαιρία να τα απολαύσει σε χαμηλόφωνα μέρη, όπως το πρελούδιο από τους «Βορεάδες» ή το κοντσέρτο «Η ντροπαλή».

Στα φωνητικά αποσπάσματα σολίστ ήταν η υψίφωνος Ναντίν Κούτσερ. Τραγούδησε με φωνή καθαρή και τονικά ασφαλή, αλλά με φωνητικά πυροτεχνήματα που κάποτε θύμιζαν ιταλικό ρομαντικό μπελ κάντο.

Στο ημίφως

Το επόμενο βράδυ, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, ο Καταλανός Ζόρντι Σαβάλ με τους συνεργάτες του Πιερ Ανταΐ στο τσέμπαλο και Σαβιέ Ντίαθ-Λατόρε στη θεόρβη δεν ασχολήθηκαν διόλου με το θέαμα. Αντίθετα, εστίασαν σε ένα ακρόαμα με τελείως διαφορετικά χαρακτηριστικά. Το πρόγραμμά τους περιλάμβανε χαμηλόφωνες συνθέσεις των Μαρέν Μαρέ, Ρομπέρ ντε Βιζέ, πατέρα και γιου Σαιντ-Κολόμπ, όπως επίσης του Φρανσουά Κουπρέν. Μουσικές, οι οποίες δεν επέτρεπαν ούτε στους ερμηνευτές ούτε καν στους συνθέτες να μονοπωλήσουν τους προβολείς. Στο επίκεντρο βρέθηκαν τα πιο μύχια και τρυφερά ανθρώπινα συναισθήματα, για την έκφραση των οποίων τα μουσικά κείμενα και η ερμηνεία των τριών έξοχων, έμπειρων μουσικών υπήρξαν το μέσον.

Η κορυφαία στιγμή ήρθε στην αρχή του δεύτερου μέρους της βραδιάς, όταν ο Σαβάλ απέδωσε μία «Φαντασία» του γιου Σαιντ-Κολόμπ, τη σύνθεση «Δάκρυα» του πατέρα Σαιντ-Κολόμπ και μια μπουρέ του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. Ενας κόσμος ολόκληρος αναδύθηκε από την ολιγόλεπτη αυτή αλληλουχία κομματιών και από τις ευαίσθητες, συχνά απλώς υπαινικτικές αποχρώσεις του Σαβάλ, οι οποίες φλέρταραν με τη σιωπή, όπως το φως και το σκοτάδι στους πίνακες του Ρέμπραντ, όπου το θέμα του ζωγράφου φωτίζεται από το αδύναμο αλλά θερμό φως ενός κεριού.

Μετά τον Σαβάλ, ο Αντάι, ένας από τους καλύτερους Γάλλους τσεμπαλίστες, απέδωσε «Κομμάτια για κλαβσέν» του Κουπρέν με σαφήνεια και καθαρότητα, αλλά κυρίως με έκφραση, η οποία στηρίχθηκε στον γεμάτο μουσικότητα τρόπο με τον οποίο άρθρωσε τη μουσική. Ο Καταλανός Ντίαθ-Λατόρε είχε τη δική του κορυφαία στιγμή νωρίτερα, στο πρώτο μέρος της βραδιάς, όταν απέδωσε μια σακόν του Ρομπέρ ντε Βιζέ με μεγάλη τρυφερότητα και ευγένεια, χωρίς προσποίηση.

Μαζί, οι τρεις μουσικοί ερμήνευσαν έργα του Μαρέ: τα «Κομμάτια για βιολ», τη «Σουίτα ενός παράξενου ύφους», τις «Ανθρώπινες φωνές» και τα «Κουπλέ Ισπανικών απερισκεψιών». Θαύμαζε κανείς πάνω απ’ όλα τον ασύλληπτο πλούτο των παραλλαγών πάνω σε ένα θέμα, το οποίο εμφανιζόταν άλλοτε ονειροπόλο, άλλοτε στοχαστικό και άλλοτε γεμάτο ενέργεια. Η συγκίνηση στα ονειρικά μέρη εναλλασσόταν με λάμψη και δεξιοτεχνία αραβουργήματος στα ζωηρά. Βασικός γνώμονας ήταν σε όλες τις περιπτώσεις το καλό γούστο.

Ο Ζόρντι Σαβάλ παραμένει εδώ και δεκαετίες πρωτοπόρος σε αυτό το οποίο κάνει. Στην Αθήνα έχει παρουσιάσει το 2010 την πολύ ενδιαφέρουσα παράσταση «Χριστόφορος Κολόμβος – Χαμένοι παράδεισοι», σχετικά με συναντήσεις διαφορετικών μουσικών κόσμων. Η φετινή του συναυλία υπήρξε η –καθυστερημένη– πρώτη, κατά την οποία εμφανίστηκε σε μουσική συνθετών με τους οποίους έχει ταυτιστεί και τους οποίους έχει αναστήσει.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή