«Και αν κάτι δεν ξέρετε πού είναι στο χωριό, ρωτήστε», ήταν η σχεδόν μόνιμη επωδός του καλλιτεχνικού διευθυντή Καμίλο Νόλλα κάθε φορά που μιλούσε για μια από τις αποθήκες των ντόπιων που μετατράπηκαν σε εκθεσιακούς χώρους και αίθουσες προβολών και σεμιναρίων για το πρώτο lens based arts φεστιβάλ της ορεινής Βωβούσας, στον Νομό Ιωαννίνων.
Ετσι και εμείς, με τον χάρτη της μικρής Βωβούσας ανά χείρας, εικονογραφημένο από την ομάδα του φεστιβάλ και με σημείο αναφοράς τον ποταμό Αώο, που διαρρέει το χωριό, ρωτήσαμε και πήραμε το καλντερίμι από την πλατεία του χωριού για την ανάβαση μας στον… Γιατρό για τη συναυλία του Κουιντέτου Ξύλινων Πνευστών της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Οσοι δεν είχαν καλή σχέση με τις πεζοπορικές διαδρομές βρήκαν μια θέση στο μικρό βαν του Δήμου Ζαγορίου που παραχωρήθηκε για το Φεστιβάλ, ή ακόμα καλύτερα στις καρότσες των αγροτικών αυτοκινήτων που διέθεσαν οι ντόπιοι για να εξυπηρετήσουν τους επισκέπτες. Στην αυλή του γιατρού Γιώργου Δήμου αναπληρώσαμε ενέργεια με δροσερό νερό και λουκούμια, βάλαμε μπουφάν και πήραμε θέση για τη συναυλία του συνόλου της ΚΟΑ στα 1.250 μ. ύψος. Με φόντο το παραδοσιακό βλάχικο, ξύλινο, σπίτι του κ. Δήμου, κατασκευασμένο εξολοκλήρου από μάστορες του χωριού που διατηρούν την παράδοση και την τεχνογνωσία επεξεργασίας του ξύλου για περισσότερο από έναν αιώνα, το Κουιντέτο της ΚΟΑ παρουσίασε, μεταξύ άλλων, συνθέσεις Χάιντν, Πιατσόλα, Γκιντ, Σκαλκώτα, Κωνσταντινίδη, Καλογερόπουλου, Χατζιδάκι και επιλογές κινηματογραφικής μουσικής. Λίγο πριν από τα μεσάνυχτα το ολόγιομο φεγγάρι έκλεισε με τον καλύτερο τρόπο την πρώτη μέρα του Φεστιβάλ Βωβούσας.
Αν και η βραδινή συναυλία της ΚΟΑ εγκαινίασε επισήμως το φεστιβάλ, οι δράσεις για τους επισκέπτες και τους ντόπιους ξεκίνησαν αρκετές ώρες πριν, κατευθείαν από το… βουνό. Η Βωβούσα θεωρείται ένα από τα χωριά-«είσοδοι» στην κοιλάδα της Βάλια Κάλντα, στον προστατευόμενο Εθνικό Δρυμό της Πίνδου. Η πρώτη δράση, για συμβολικούς και όχι μόνο λόγους, περιελάμβανε μια ενδιαφέρουσα περιήγηση στην πλούσια χλωρίδα της Βωβούσας, που διακρίνεται για την ποικιλία της σε φαρμακευτικά φυτά. Με τη βοήθεια της βοτανολόγου Ειρήνης Βαλιαννάτου, μάθαμε για τις αντιπυρετικές ιδιότητες του φλοιού της οξιάς και της ιτιάς, για τις ευεργετικές ιδιότητες του σπαθόχορτου, τις βιταμίνες της τσουκνίδας και πολλών ακόμη ειδών που ευδοκιμούν στην περιοχή. «Είναι πολύ ωραίο να έρχεται κόσμος, να μας μιλάνε και να μαθαίνουμε κάτι καινούργιο και εμείς», μας λέει η μεγαλύτερη και πιο δραστήρια της παρέας, η κ. Νίκη Παπαστεργίου. Στα 75 της χρόνια, μόνιμη κάτοικος Βωβούσας, χαίρεται, όπως λέει, να πηγαίνει στις εκθέσεις και να βλέπει τους αχυρώνες και τις αποθήκες να χρησιμοποιούνται ξανά από τους νέους του χωριού. «Εκεί βάζαμε τα ζώα μας παλιότερα, και τώρα που τα πουλήσαμε γίνονται εκθέσεις. Εχουν την αξία τους απ’ ό,τι φαίνεται», επισημαίνει και μας εξηγεί ότι το δάσος στο οποίο βρισκόμαστε, το δάσος της Αγίας Παρασκευής, είναι ανέγγιχτο εδώ και πολλά χρόνια, καθώς οι ντόπιοι θεωρούν γρουσουζιά οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση.
«Συχνότητα Βωβούσας»
Η φύση ήταν, άλλωστε, και η γενεσιουργός αιτία του Φεστιβάλ Βωβούσας, και συγκεκριμένα οι κινητοποιήσεις που οργάνωσαν κάτοικοι και φορείς της περιοχής πριν από τρία χρόνια, με αφορμή το σχέδιο για την κατασκευή ενός δεύτερου φράγματος στον ποταμό Αώο, και ειδικότερα στο Ρέμα της Βάλια Κάλντα, μια υπόθεση που βρίσκεται υπό την κρίση του ΣτΕ. «Πλαισιώσαμε τότε μια ενημερωτική ημερίδα που διοργάνωσε η Κίνηση για την Προστασία του Αώου, με μια έκθεση φωτογραφίας από ομάδα φωτογράφων που έμεινε για έναν μήνα στο χωριό και φωτογράφισε τα πάντα. Τότε ήρθε για πρώτη φορά η ΚΟΑ και οργανώσαμε και μια κινηματογραφική προβολή. Το 2014 επαναλάβαμε παρόμοιες εκδηλώσεις μικρής κλίμακας, είδαμε ότι το χωριό τις υποδέχτηκε με χαρά και αποφασίσαμε φέτος να οργανώσουμε ένα μεγαλύτερο φεστιβάλ», μας λέει ο καλλιτεχνικός διευθυντής και φωτογράφος Κάμιλο Νόλλας, καθισμένος στα θρανία του δημοτικού σχολείου Βωβούσας, που έχει μετατραπεί σε κέντρο Τύπου και συντονισμού για τις ανάγκες της διοργάνωσης. Ο ασύρματος που είναι περασμένος στη ζώνη του είναι μόνιμα συντονισμένος σε «συχνότητα Βωβούσας», ενώ οι συνεργάτες και οι εθελοντές του φεστιβάλ, που ετοιμάζουν την καθημερινή, μονόφυλλη, εφημερίδα της διοργάνωσης και φροντίζουν για τη ροή των εκδηλώσεων, μας «διακόπτουν» συχνά για τις εκκρεμότητες που προκύπτουν. Αλλωστε, όλα γίνονται για πρώτη φορά και όλοι βάζουν λίγο παραπάνω από τον προσωπικό τους χρόνο και κόπο. Το ευτύχημα είναι ότι το μικρό ορεινό φεστιβάλ δεν ακολούθησε τον δρόμο των ακυρώσεων λόγω της γενικότερης πολιτικής και οικονομικής κατάστασης, και για τις εννέα πρώτες ημέρες του φετινού Αυγούστου η Βωβούσα γέμισε με εκθέσεις φωτογραφίας, σεμινάρια και ομιλίες για τις τέχνες του φακού, προβολές ταινιών και ντοκιμαντέρ, βραδιές αστρονομικής παρατήρησης, συναυλίες και μουσικά δρώμενα με σημαντικές συμμετοχές από τον χώρο του πολιτισμού. «Για την επόμενη χρονιά θέλουμε το φεστιβάλ να μεγαλώσει καθέτως, με τη διοργάνωση εκδηλώσεων στα κοντινά χωριά, όπως π.χ. στα Ελατοχώρι και Φλαμπουράρι, να δημιουργηθεί μια κατασκηνωτική υποδομή για τη φιλοξενία νέων και να αδελφοποιήσουμε τη διοργάνωση με ορεινά φεστιβάλ του εξωτερικού», επισημαίνει ο κ. Νόλλας και τονίζει ότι η προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής ανήκει στους κεντρικούς στόχους της διοργάνωσης.
Φωτογραφίες και ροκανίδι
Ρωτώντας και πάλι, πήραμε τον δρόμο για τις αποθήκες του Στέφου και της Λούλας, όπως ονομάζεται η κεντρική βρύση της Βωβούσας, που εξυπηρετούσε τις ανάγκες του χωριού πριν από τη δημιουργία του δικτύου ύδρευσης. Εκεί, ανάμεσα σε αγροτικά εργαλεία, καλντάρια για τη μεταφορά του γάλακτος, βαρέλια για το κρασί και πριόνια, το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης και το Μουσείο Μπενάκη παρουσίασαν έργα από την ανάβαση του Φρεντερίκ Μπουασονά στον Ολυμπο και από το Αντάρτικο της Ηπείρου (1941-44) του Κώστα Μπαλάφα, αντίστοιχα.
Στην αποθήκη της Λούλας, το άνοιγμα της έκθεσης συνέπιπτε με τη συμπλήρωση 102 ετών από τον Αύγουστο του 1913, όταν ο Μπουασονά κατέκτησε την κορυφή του Μύτικα. «Με το έργο του, ο Μπουασονά έκανε διεθνώς γνωστό τον Ολυμπο και άσκησε επιρροή ώστε να δημιουργηθεί ο Εθνικός Δρυμός Ολύμπου, κάτι που επηρέασε τις ελληνικές αρχές να αντιληφθούν τη σημασία των ορεινών όγκων της χώρας μας», σημείωσε ο διευθυντής του Μουσείου Φωτογραφίας, Βαγγέλης Ιωακειμίδης. Στην αποθήκη του Στέφου, οι επισκέπτες είδαν φωτογραφίες από τα στρατεύματα των ανταρτών, πορείες, συνελεύσεις και πορτραίτα καπεταναίων από το υλικό του Μπαλάφα που παρέμενε κρυμμένο επί τρεις δεκαετίες μετά το τέλος του πολέμου. «Παρά τις δύσκολες συνθήκες, είναι θετικό που το υλικό κινείται», τόνισε η υπεύθυνη του Φωτογραφικού Αρχείου του Μουσείου Μπενάκη, Γεωργία Ιμσιρίδου, καθώς είναι η πρώτη φορά που αυτές οι εικόνες «ανέβηκαν» στα ορεινά της Ηπείρου μαζί με ένα σπάνιο φιλμ για την ηπειρώτικη Αντίσταση.
Οι δύο μέρες που περάσαμε στο Φεστιβάλ Βωβούσας ολοκληρώθηκαν με τη μύησή μας στο πολυφωνικό ηπειρώτικο τραγούδι από το μουσικό σύνολο Χαονία, στην αυλή της ιστορικής εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, χτισμένης το 1814.