Τα φώτα χαμηλώνουν, οι μουσικοί παίρνουν τις θέσεις τους, οι ψίθυροι σταματούν αλλά ο προβολέας, αντί να στραφεί προς τον τραγουδιστή του συγκροτήματος, «κλειδώνει» σε έναν 50άρη κιθαρίστα. Στο φόντο, μια μεγάλη διαφάνεια εμφανίζει τη μορφή του Τζον Γουίλιαμ Στρατ ή λόρδου του Λέιρεϊ, ο οποίος ανακάλυψε το χημικό στοιχείο Αργό και διατύπωσε τη θεωρία μετάδοσης του ήχου, του Μαξ Πλανκ, στον οποίο χρωστάμε την κβαντική θεωρία, και του Αλβέρτου Αϊνστάιν, υπεύθυνου για τη γενική θεωρία της σχετικότητας. Τι κοινό είχαν οι τρεις φυσικοί; «Ηταν όλοι νομπελίστες και μουσικοί», εξηγεί ο κιθαρίστας του συγκροτήματος, που δεν είναι άλλος από τον αεικίνητο πρόεδρο του Εθνικού Κέντρου Ερευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) δρα Θανάση Κωνσταντόπουλο. Και για να αποδείξει στο κοινό ότι η έρευνα δεν είναι μακριά από τις ανησυχίες των μουσικών, δίνει «σήμα» στον Νίκο Ντουνούση και τους Backbone να παίξουν το «Searchin’» των Lynyrd Skynyrd, ενθουσιάζοντας το κοινό.
Ολιστική προσέγγιση
Ο διακεκριμένος επιστήμονας, τιμημένος με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Descartes, βρισκόταν για περίπου δύο ώρες επάνω στη σκηνή του Δημοτικού Κινηματογράφου Τρικάλων μπολιάζοντας ροκ και μπλουζ τραγούδια με την καινοτομία, την ενέργεια, την ανάπτυξη, τη σημασία της έρευνας και την αξία της στην «πιάτσα», δηλαδή στην κοινωνία. Είχε προηγηθεί ακόμη μία συναυλία στην Πάτρα και ακολουθούσε η Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο του πανευρωπαϊκού προγράμματος «Βραδιά του Ερευνητή». «Οταν δείχνω τους νομπελίστες που ήταν μουσικοί, θέλω να πω ότι κάποιος που όλοι τον θαυμάζουμε δεν είναι “εξωγήινος” ή ο πιο καλός μαθητής στο σχολείο. Είναι ένας κανονικός άνθρωπος», σημειώνει ο κ. Κωνσταντόπουλος και υπογραμμίζει ότι τα σύγχρονα προβλήματα της κοινωνίας, όπως η ενέργεια, η διατροφή και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας, χρήζουν ολιστική αντιμετώπιση, με τον ρόλο των τεχνών να είναι εξίσου σημαντικός.
«Η ολιστική προσέγγιση είναι σχεδόν το αντίθετο από αυτό που κάναμε μέχρι τώρα, την απόλυτη εξειδίκευση. Ο αναγεννησιακός τρόπος εκπαίδευσης, όπου ήξερες πάρα πολλά, έχει χαθεί. Δεν έχουμε “Νταβίντσηδες” με αυτή την έννοια. Οι νέοι που σπουδάζουν δεν ασχολούνται με τις τέχνες, με τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία, τη μουσική και αυτό είναι λάθος γιατί από εκεί αντλείς την έμπνευση», σημειώνει και τονίζει ότι «πρέπει να δημιουργηθεί ένα τέτοιο περιβάλλον ώστε η νέα γενιά να μπορεί να ασκήσει τη δημιουργικότητά της».
Οταν η συζήτηση στη σκηνή φτάνει στο ζήτημα της επένδυσης στην έρευνα και την καινοτομία και στον χρόνο που έχουμε χάσει ως χώρα σε αυτόν τον τομέα, ο Θανάσης Κωνσταντόπουλος παίρνει την κιθάρα του και ο Νίκος Ντουνούσης αρχίζει να τραγουδά το «It’s a long time gone» των Crosby, Stills και Nash.
«Είμαι αντίθετος με την προσέγγιση που υποστηρίζει ότι έχουμε ένα καλό οικόπεδο και περιμένουμε να έρθει κάποιος να επενδύσει. Αν έχουμε καλό οικόπεδο, καλό ανθρώπινο δυναμικό, καλές πρώτες ύλες όπως ο ήλιος, η θάλασσα, τα μεταλλεύματα, ας καθίσουμε να στύψουμε το κεφάλι μας για να σωθούμε εμείς. Κανένας δεν πρόκειται να μας σώσει», λέει στην «Κ» και υπογραμμίζει ότι έχει «βαρεθεί» να γράφει συστατικές επιστολές για νέους επιστήμονες που φεύγουν στο εξωτερικό.
Θεσμικές παρεμβάσεις
Το ΕΚΕΤΑ έκλεισε φέτος 15 χρόνια λειτουργίας στη Θεσσαλονίκη και έχει να επιδείξει σημαντικά επιστημονικά επιτεύγματα και τεχνολογίες, συστηματική συνεργασία με τη διεθνή βιομηχανία, είναι σχεδόν αυτοχρηματοδοτούμενο και βρίσκεται πανευρωπαϊκά στη 16η θέση διεκδίκησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων έρευνας, μέσα σε ένα περιβάλλον έντονου ανταγωνισμού.
«Για να συνεχίσει να γίνεται αυτό, πρέπει να μπορούμε να ανανεώσουμε τις υποδομές μας και το ανθρώπινο δυναμικό μας. Εκεί πρέπει να γίνουν θεσμικές παρεμβάσεις. Δεν μπορούμε να προσλαμβάνουμε ανθρώπους παρά μόνο με δελτίο παροχής υπηρεσιών. Γιατί ένας καλός επιστήμονας να γυρίσει στην πατρίδα όταν δεν μπορούμε να είμαστε ανταγωνιστικοί; Χρειάζεται μια απελευθέρωση από αυτές τις αγκυλώσεις, έναντι βεβαίως κάποιας λογοδοσίας», τονίζει.
Θεωρεί, ωστόσο, ελπιδοφόρο ότι η έρευνα μπήκε στον τίτλο του υπουργείου Παιδείας, αρκεί να μη μείνει μόνο τμήμα της επικεφαλίδας: «Γνωρίζοντας προσωπικά τον αρμόδιο αναπληρωτή υπουργό, είμαι αισιόδοξος ότι θα μπορούσαμε να δούμε κάτι διαφορετικό. Βεβαίως υπάρχουν πολλά εμπόδια, γιατί το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η αδράνεια και όλος αυτός ο μηχανισμός ο οποίος, όσο και να θέλει η κεφαλή, ίσως να μην μπορεί να κουνηθεί, αλλά είναι σίγουρα μια πάρα πολύ θετική εξέλιξη».
Ο «Προμηθέας» και η ιστορία του Τζόνσον
Μπορεί όταν πιάνει την κιθάρα να αφιερώνεται στα μπλουζ και τη ροκ, όταν όμως πιάνει την έρευνα, στο επίκεντρο βρίσκεται η τεχνολογία ηλιακών καυσίμων και συγκεκριμένα το πρόγραμμα Hydrosol. Το διεθνώς αναγνωρισμένο και βραβευμένο πρόγραμμα, που ανέπτυξε ο κ. Κωνσταντόπουλος και η επιστημονική του ομάδα, αφορά την ανάπτυξη ενός αντιδραστήρα που θα παράγει ηλιακά καύσιμα (υδρογόνο, υδρογονάνθρακες με ουδέτερο αποτύπωμα άνθρακα) με τη χρήση της ηλιακής ενέργειας, του νερού και του διοξειδίου του άνθρακα.
«Αν όλα πάνε καλά, το 2016 θα έχουμε τη χρηματοδότηση για να χτίσουμε την πρώτη ηλιοθερμοχημική εγκατάσταση στη Θεσσαλονίκη, την οποία ονομάσαμε “Προμηθέας”, προς τιμήν του Τιτάνα που έκλεψε τη φωτιά και την ενέργεια από τους θεούς και την έδωσε στον άνθρωπο», τονίζει ο καθηγητής. Θέλοντας να στείλει ένα μήνυμα αισιοδοξίας ότι τα πράγματα είναι εφικτό να αλλάξουν σε σύντομο χρονικό διάστημα αρκεί να γίνουν οι απαραίτητες υπερβάσεις, ο κ. Κωνσταντόπουλος αποχαιρέτησε το κοινό με την ιστορία του «πατέρα» του ακουστικού μπλουζ, Ρόμπερτ Τζόνσον.
Ο Τζόνσον, ένας μέτριος κιθαρίστας, «εξαφανίστηκε» για έξι μήνες και όταν γύρισε χειριζόταν τόσο δεξιοτεχνικά την κιθάρα, που πολλοί πίστεψαν τότε ότι είχε κάνει μια συμφωνία με τον διάβολο σε ένα σταυροδρόμι στο Μισισιπί. «Εμείς ισχυριζόμαστε ότι δεν έγινε έτσι και πιστεύουμε ότι ο Τζόνσον έκανε αυτό που λέμε στα μαθηματικά μια “βηματική αλλαγή”, ένα step change. Αυτό πρέπει να κάνουμε και εμείς», είπε στο κοινό και η βραδιά έκλεισε με το φημισμένο κομμάτι του 1936 «Cross Road Blues».