Αναβαθμίστε τον για να δείτε σωστά αυτό το site. Αναβαθμίστε τον browser σας τώρα!
Η ηχογράφηση κλασικής μουσικής στη νέα εποχή του streaming.
ΜΟΥΣΙΚΗ 29.05.2016 • ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
Είναι 12 το μεσημέρι και μπροστά μου ένας κύριος γύρω στα 60 διαγράφει και κυκλώνει ονόματα μαέστρων, σολίστ, συνθετών και χρονολογίες αναζητώντας παλιούς και νέους δίσκους για τη συλλογή του. Η λίστα του είναι πολυσέλιδη και αναρωτιέμαι πόση ώρα μπορεί να κρατήσει η αναμονή σε ένα δισκάδικο. «Οι παθιασμένοι είναι πραγματικά παθιασμένοι. Η κρίση μας το έδειξε αυτό. Ερχονται με τις λίστες τους και ψάχνουν», θα πει αργότερα ο Αναστάσιος Τσούφης του ειδικευμένου δισκοπωλείου κλασικής μουσικής «Μουσική Προσφορά» στο κέντρο της Αθήνας. Σε μια παρόμοια λίστα ίσως βρίσκεται και η πιανίστα Βαλεντίνα Λιζίτσα που ηχογραφεί με τη δισκογραφική εταιρεία Ντέκα. Αραγε ο κύριος μπροστά μου γνωρίζει ότι η Ουκρανή σολίστ ήταν ήδη σταρ στο Διαδίκτυο με εκατομμύρια προβολές στο youtube πριν την ανακαλύψουν οι δισκογραφικές; Ισως τελικά αυτοί οι δύο κόσμοι να μην είναι πια τόσο μακριά.
Τα πρόσφατα στοιχεία για τη μουσική βιομηχανία (IFPI) σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνουν ότι η περσινή χρονιά έκλεισε με ποσοστό ανάπτυξης 3,2% και είναι δεύτερη χρονιά για τον ταλαιπωρημένο κλάδο που κλείνει με θετικό πρόσημο εδώ και δύο δεκαετίες. Το δεύτερο εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο είναι ότι για πρώτη φορά τα έσοδα από τις ψηφιακές πωλήσεις ήταν περισσότερα από τις πωλήσεις του φυσικού προϊόντος (CD, βινύλιο) και ότι οι streaming υπηρεσίες είναι η ταχύτατα αναπτυσσόμενη πηγή εσόδων.
Η μουσική βιομηχανία βρίσκεται εδώ και χρόνια σε μια επίπονη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή και φαίνεται ότι οι δισκογραφικές εταιρείες άρχισαν να προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα. Ενδεικτική των νέων εξελίξεων είναι η νέα συνεργασία της Deutsche Grammophon με την Apple Music για την οποία μιλάει στην «Κ» ο πρόεδρος της DG δρ Κλέμενς Τράουτμαν, που θα δώσει στη θρυλική εταιρεία πρόσβαση σε πάνω από 10 εκατομμύρια εγγεγραμμένους χρήστες.
Για να γίνει όμως φανερή η αλλαγή των παγκόσμιων τάσεων στις τοπικές αγορές και δη στην ελληνική χρειάζεται αρκετή δουλειά ακόμα. Ενδειξη του κλίματος στην Ελλάδα της κρίσης είναι τα στοιχεία του ελληνικού παραρτήματος του IFPI που δημοσιεύει η «Κ» και δείχνουν τη σταδιακή πτώση των πωλήσεων της κλασικής μουσικής στο φυσικό προϊόν.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο τεχνικός προϊστάμενος του τμήματος, Νίκος Στεφανάκης, στην πτώση του τζίρου πρέπει να συνυπολογίσουμε τη μείωση των τιμών –που σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνει το 50%– την έλλειψη μετρήσεων σε ψηφιακές πωλήσεις αλλά και ένα θετικό γεγονός.
«Το ποσοστό των πωλήσεων της κλασικής μουσικής επί του συνόλου της αγοράς παρουσιάζει μια αυξητική τάση. Αυτό μας δείχνει ότι σε μια πτωτική αγορά υπάρχει μια σχετικά σταθερή βάση που δεν ακολουθεί με τον ίδιο ρυθμό τη γενικότερη πτώση».
Η χρυσή εποχή για την ελληνική αγορά της κλασικής μουσικής ήταν από το 1985 και για δύο δεκαετίες, όπως μας λέει ο έμπειρος Ηλίας Ποτουρίδης, ιδιοκτήτης του εξειδικευμένου δισκοπωλείου Opera. «Τότε υπήρχε μεγάλη αγάπη για την όπερα και τη συμφωνική μουσική. Τα μεγάλα ονόματα, όπως ο Κάραγιαν, ο Αμπάντο, ήταν ακόμη εν ζωή. Τώρα πολλές εταιρείες επανεκδίδουν παλιά τους κομμάτια και προωθούν συλλεκτικές κασετίνες με δεκάδες CD σε χαμηλό κόστος», σημειώνει.
Οπότε τι αξία έχει η ηχογράφηση ενός δίσκου σήμερα για έναν καλλιτέχνη της κλασικής μουσικής; «Η ηχογράφηση είναι ένας τρόπος για τον μουσικό να καταστήσει την καλλιτεχνική του δημιουργία προσβάσιμη σε ένα πλατύ ακροατήριο, στον διεθνή εξειδικευμένο Τύπο, στη ραδιοφωνία κ.λπ.», μας λέει ο σολίστ και εξάρχων της ΚΟΘ Σίμος Παπάνας, ο οποίος συμμετείχε ως σολίστ στην πρόσφατη ηχογράφηση του βιολονίστα Ντάνιελ Χόουπ με την Deustche Grammophon. «Επίσης υπάρχει η έννοια του project, μιας θεματικής ομπρέλας για μια σειρά από δραστηριότητες που έχουν ως πυρήνα την ηχογράφηση», συμπληρώνει.
«Ενας δίσκος είναι ένα διαβατήριο για τον καλλιτέχνη για να γίνει γνωστό το έργο του σε άλλες χώρες και προσωπικά είναι και μια καλλιτεχνική κατάθεση της δουλειάς μου», υποστηρίζει ο αναγνωρισμένος πιανίστας Βασίλης Βαρβαρέσος, ο οποίος ηχογράφησε πρόσφατα το «Χειμωνιάτικο Ταξίδι» του Σούμπερτ με τον βαρύτονο Δημήτρη Τηλιακό.
Η παραγωγή του δίσκου συνοδεύεται συνήθως από μια σειρά συναυλιών και οι περισσότερες πωλήσεις γίνονται αμέσως μετά την εκδήλωση, όπως μας λέει ο γενικός διευθυντής της Navis Classics, Ντάαν βαν Ααλστ. Η μικρή εταιρεία ειδικεύεται στην ηχογράφηση «υψηλής ανάλυσης DSD256» που προσφέρει, όπως λέει ο κ. Ααλστ, εξαιρετική ποιότητα ήχου στα κομμάτια που πωλούνται για downloading.
«Το streaming δεν εξυπηρετεί τις μικρότερες εταιρείες. Είναι ενδιαφέρον για την προώθηση των καλλιτεχνών αλλά η ποιότητα είναι χαμηλή και δεν είναι εύκολο να δεχτείς να δώσεις όλη τη μουσική σου δωρεάν σε μια υπηρεσία streaming. Εχω σταματήσει το streaming εδώ και λίγο καιρό και βρήκαμε άλλους τρόπους να προωθούμε τους καλλιτέχνες και την εταιρεία μας. Ισως επιστρέψουμε στο μέλλον αλλά προς το παρόν υποστηρίζω το downloading», τονίζει.
Η εξερεύνηση άγνωστων μουσικών μονοπατιών δεν είναι κάτι νέο για τις εταιρείες που θέλουν να διαφοροποιηθούν από τον ανταγωνισμό. Πλάι στις μεγάλες πολυεθνικές υπάρχουν δεκάδες άλλες ανεξάρτητες, όπως η Gimell που εξειδικεύεται σε πολυφωνικά χορωδιακά έργα της Αναγέννησης ή η APR που ειδικεύεται στην αποκατάσταση παλαιών πιανιστικών ηχογραφήσεων των αρχών του 20ού αιώνα.
Τη δεκαετία του ’90 μια παρόμοια αναζήτηση έφερε στην Ελλάδα τον Ρόμπερτ φον Μπαρ της καταξιωμένης σουηδικής BIS και ο βιολονίστας Γιώργος Δεμερτζής υπό τη μουσική διεύθυνση του Νίκου Χριστοδούλου «ενέγραψε» το κοντσέρτο για βιολί του Νίκου Σκαλκώτα στον διεθνή κατάλογο της εταιρείας.
«Για την BIS ήταν ένα πείραμα που γνώρισε μεγάλη επιτυχία και αποφασίστηκε τότε η ηχογράφηση των απάντων του Σκαλκώτα. Ηταν μια ιστορική στιγμή για το έργο ενός Ελληνα συνθέτη του οποίου τα έργα, όπως και άλλων Ελλήνων συνθετών, δεν αντιμετωπίζονται ως εθνική κληρονομιά όπως συμβαίνει σε άλλα κράτη», λέει ο κ. Δεμερτζής.
Ο κ. Δεμερτζής έζησε την εποχή του LP και της θρυλικής Κολούμπια όταν για μια ηχογράφηση ήταν απαραίτητο, όπως μας λέει, ένα «φορτηγό» με εξοπλισμό, ενώ σήμερα η ίδια δουλειά μπορεί να γίνει πιο απλά χάρη στην τεχνολογία. Ωστόσο, παρά την ευκολία των τεχνικών μέσων και της πρόσβασης στη μουσική υπάρχει μια παράμετρος που παραμένει αναλλοίωτη.
«Η καλή ερμηνεία είναι αυτή που μένει. Η διαφορά είναι ότι το βήμα της καλλιτεχνικής ερμηνείας έχει μεγαλώσει και αυτό το θεωρώ εξαιρετικά ενδιαφέρον για τον υγιή ανταγωνισμό», τονίζει στην «Κ» ο αρχιμουσικός και καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Μύρων Μιχαηλίδης. Ως διευθυντής της πολυγραφότατης δισκογραφικά Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης είχε ηχογραφήσει έργα Μπετόβεν με τον αείμνηστο πιανίστα Αλντο Τσικολίνι, ενώ επί των ημερών του η ΕΛΣ παρήγαγε το πρώτο της DVD με την όπερα Φάουστ του Γκουνό.
«Η ηχογράφηση αποτυπώνει το καλλιτεχνικό στίγμα του δημιουργού ή του συνόλου στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Η επαφή δηλαδή που έχει μια ορχήστρα με τα έργα π.χ. του Τσαϊκόφσκι, του Μπετόβεν, αποτυπώνεται ξεκάθαρα σε μια ηχογράφηση. Επίσης είναι χρήσιμο για εκείνον που θέλει να κάνει μια αποτίμηση της καλλιτεχνικής πορείας ενός ατόμου ή συνόλου, την απόδοση της ερμηνείας, τη στυλιστική προσέγγιση, την ιστορικότητα της προσέγγισης με βάση το πέρασμα του χρόνου και την επαφή με το διεθνές γίγνεσθαι», τονίζει.
Ο πρόεδρος της Deutsche Grammophon Δρ. Κλέμενς Τράουτμαν μιλάει στην «Κ» για την κλασική μουσική στην ψηφιακή εποχή.
Κύριε Τράουτμαν, σε λίγες μέρες θα συμπληρώσετε έξι μήνες στη θέση του προέδρου της Deutsche Grammophon. Ποια είναι τα συμπεράσματά σας για τη θέση της εταιρείας σε μια βιομηχανία που αντιμετωπίζει πολλές και διαφορετικές προκλήσεις;
Πριν μιλήσουμε για τις σύγχρονες προκλήσεις, ας ξεκινήσουμε με τα δύο πράγματα που θα παραμείνουν πάντα ίδια στην DG ανεξάρτητα από την τεχνολογία: τα υψηλά ποιοτικά μας πρότυπα και η «λάμψη» της κίτρινης ετικέτας μας. Αλλιώς, η βιομηχανία μας έχει υποστεί μεγάλες αλλαγές την τελευταία δεκαετία και επέστρεψε το 2015 στην ανάπτυξη με 3,2%. Εμπορικά, το παραδοσιακό επιχειρηματικό μοντέλο που βασίζεται στην κατοχή των ηχογραφήσεων, με τη μορφή των CD, του βινυλίου και του downloading συμπληρώνεται και αλλάζει από το streaming που βασίζεται στην πρόσβαση της μουσικής. Αυτό προφανώς έχει προεκτάσεις στις πολιτικές των συμβολαίων και του ρεπερτορίου και στις στρατηγικές του μάρκετινγκ. Καλλιτεχνικά, στην κλασική μουσική έχει αναπτυχθεί μια νέα κατηγορία της ambient και μίνιμαλ μουσικής (την οποία ορισμένοι αποκαλούν ως «μετα-κλασική») και οι ιστορικοί τρόποι παρουσίασης της κλασικής μουσικής έχουν ενσωματωθεί σε αυτό που αποκαλούμε mainstream.
Το Διαδίκτυο είναι εχθρός ή σύμμαχος; Οι διαδικτυακές πωλήσεις μπορούν να αντικαταστήσουν τα έσοδα από το φυσικό προϊόν;
Η DG παραδοσιακά αγκαλιάζει τις τεχνολογικές καινοτομίες. Ο συνιδρυτής της εταιρείας, Εμίλ Μπερλίνερ, θεωρείται ένας από τους εφευρέτες του γραμμοφώνου. Μεταξύ άλλων, κυκλοφορήσαμε τον πρώτο δίσκο διπλής όψεως, ήμασταν οι πρώτοι που ηχογραφήσαμε σε μαγνητική ταινία από το 1946 και ξεκινήσαμε την πρώτη βιομηχανική παραγωγή CD το 1982. Σήμερα η φιλοδοξία μας είναι να γίνουμε ο βασικός προορισμός για όλα τα φορμάτ της κλασικής μουσικής, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών καναλιών. Σε αυτή την κατεύθυνση, συνεργαζόμαστε με εταιρείες τεχνολογίας όπως η Apple Music, έχοντας μόλις ξεκινήσει το «DG curator channel» με μια σειρά από playlists και preview επιλογές υπό την εποπτεία μας. Με δεδομένο ότι το streaming αυξάνεται με διψήφια ποσοστά και απευθύνεται σε ένα νεανικό κοινό, το οποίο είχε χάσει η παραδοσιακή μουσική αγορά, πιστεύω ακράδαντα ότι οι ψηφιακές πωλήσεις και οι συνδρομές είναι ένα βιώσιμο μοντέλο.
Υπάρχει κάποιο σχέδιο για περαιτέρω ψηφιοποίηση της DG;
Να το θέσω ως εξής: θα ήταν λάθος να συμπεράνουμε πως οτιδήποτε στην εμπορική αλυσίδα –εκτός από την ίδια τη δημιουργία της μουσικής– μπορεί να εξαιρεθεί από την ορμή της ψηφιοποίησης. Είναι στη φιλοσοφία μου να διαμορφώσουμε ενεργά τις εξελίξεις παρά να τις ακολουθούμε. Είμαστε ενθουσιασμένοι με την προοπτική της διαδικτυακής εκπαίδευσης που δημιουργεί νέες δυνατότητες για τους καλλιτέχνες μας να προσεγγίσουν τους θαυμαστές τους και να εκπαιδεύσουν το κοινό. Τον περασμένο Απρίλιο φιλοξενήσαμε στο Βερολίνο ένα διαδραστικό marsterclass στο Διαδίκτυο με τον Ντάνιελ Χόουπ, ο οποίος δίδαξε έναν σπουδαστή στην Ιταλία με μια κάμερα, ένα μικρόφωνο και ένα λάπτοπ. Περισσότεροι από δέκα χιλιάδες θεατές μπορούσαν να παρακολουθήσουν την εξέλιξη στο παίξιμο του μαθητή και ο Ντάνιελ αποκάλυψε ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες για το νέο του άλμπουμ «Tribute to Yehudi Menuhin» που δεν θα μπορούσε να κάνει σε μια παραδοσιακή συνέντευξη.
Πώς σκοπεύετε να προσελκύσετε νέα κοινά; Πώς φτιάχνεις ένα πιστό κοινό στην εποχή μας;
Υπάρχουν αρκετοί διαδικτυακοί και μη τρόποι για να προσελκύσεις νέους ακροατές. Για παράδειγμα, με την πρωτοβουλία μας «Yellow Lounge» η κλασική μουσική παρουσιάζεται σε κλαμπ και έχει σημειώσει επιτυχία. Η Αν Σοφί Μιούτερ της DG δούλεψε με αυτόν τον τρόπο παρουσίασης και κυκλοφόρησε ένα εκπληκτικό club album. Η μετα-κλασική μουσική των συνθετών Μαξ Ρίχτερ και Γιόχαν Γιόχανσον, που είναι ευρύτερα γνωστοί για τη μουσική στον κινηματογράφο και συνεργάζονται μαζί μας, είναι εξίσου σημαντική για να προσεγγίσουμε νέο κοινό. Μπορούμε να παρατηρήσουμε από την ψηφιακή διάδραση και τη δραστηριότητα των θαυμαστών μας ότι μέσω αυτών των καινοτομιών το κοινό συνεχίζει και εξερευνά τη μουσική του Αρβο Περτ, του Φίλιπ Γκλας, του Μπρούκνερ και του όψιμου Λιστ.
Η DG έχει δημιουργήσει μια αναγνωρίσιμη και σεβαστή ταυτότητα. Ποιο είναι το όραμά σας για το μέλλον της;
Ενας πρώην Γερμανός καγκελάριος έλεγε: «Αυτός που έχει οράματα καλύτερα να δει ένα γιατρό». Τους τελευταίους έξι μήνες έχουν θέσει μια ξεκάθαρη στρατηγική με μετρήσιμους στόχους. Φιλοδοξία μας είναι ότι στον απέραντο ωκεανό των ψηφιακών ηχογραφήσεων η DG θα συνεχίσει να είναι φάρος ποιοτικών ακουσμάτων. Ετσι, θα παραμείνουμε το προτιμητέο καταφύγιο των σημαντικότερων καλλιτεχνών κάθε γενιάς και θα εκπροσωπούμε μια παγκόσμια ετικέτα εξαιρετικής κλασικής μουσικής, όπως συμβαίνει περισσότερο από έναν αιώνα.
Ρεπορτάζ: ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
Σχεδίαση σελίδας: VALENTINA VILLEGAS NIKAS
Για την Kαθημερινή της Κυριακής και το Kathimerini.gr.
Κυριακή 29.05.2016