Αν στη δεκαετία του ’60 ο κόσμος άρχισε να παίρνει με ταχύτητα μια καινούργια μορφή, οι Beatles και οι Rolling Stones έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη της πιο δυναμικής μορφής μουσικής που έμελλε να κατακτήσει τον κόσμο: του Rock ’n’ Roll. Με πολλά κοινά στοιχεία αλλά και σημαντικές διαφορές, πήραν τη μουσική από την πηγή της –αυτή που κυρίως δημιουργούσαν οι μαύροι καλλιτέχνες τη δεκαετία του ’50– και τη διέδωσαν σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οπως οι περισσότεροι νέοι μουσικοί, θέλησαν ξεκινώντας «απλώς να περνάνε καλά και να απολαμβάνουν τις χαρές της διασημότητας» (George Harrison). Μάλλον, ούτε οι ίδιοι είχαν αντιληφθεί τις δυνατότητές τους. Η παρέα από το Λίβερπουλ ξεπέρασε κάθε όριο. Από την ορμητική εκκίνησή τους στο πρώτο άλμπουμ «Please Please me», και με το αμέσως επόμενο «With the Beatles», έδειξαν πως δεν επρόκειτο για μια τυπική περίπτωση. Οι Lennon και ΜcCartney, με την πολύτιμη συνδρομή του μάνατζερ Brian Epstein και του παραγωγού George Martin (του πέμπτου Beatle, για πολλούς) επηρέασαν τόσο τους σύγχρονούς τους όσο και τις επόμενες γενιές μουσικών. Οι ιδέες και η τόλμη τους άνοιξαν δρόμους για τα περισσότερα μουσικά είδη που γνωρίζουμε σήμερα. Η φαντασία και η έμπνευσή τους απελευθέρωσε τη σκέψη. Στην άλλη πλευρά, οι Rolling Stones ξεκίνησαν διασκευάζοντας τραγούδια του Rythm ’n’ Blues, μέχρι η πένα των Jagger και Richards να αρχίσει να πιάνει φωτιά. Μπορεί η περιουσία τους να μην έχει τον καλειδοσκοπικό πλούτο των Beatles, όμως η έμπνευσή τους παραμένει αστείρευτη μέχρι σήμερα, αφού είναι το μακροβιότερο συγκρότημα στην ιστορία. Στην πενηντάχρονη και πλέον διαδρομή τους, μπόρεσαν να προσαρμόζονται και σε νέους ήχους, διατηρώντας ακέραιη την ψυχή τους Μέσα στα χρόνια δημιουργήθηκε ένα θεωρητικό δίλημμα, που ταυτόχρονα αποδεικνύει και τη σχέση των δύο συγκροτημάτων στη συνείδηση του κόσμου: Είσαι με τους Beatles ή τους Stones; Κάθε φορά που αναφερόμαστε σε αυτούς, είναι σαν να μιλάμε για τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Είναι τέτοια η σημασία τους στη διαμόρφωση της ροκ ιστορίας, που τους βρίσκουμε μαζί στην κορυφή του βάθρου. Η χρονιά του 1963 ήταν ουσιαστικά η αφετηρία τους, αφού τότε γνώρισαν τις πρώτες μεγάλες επιτυχίες τους. Τα είδωλα της νεολαίας του ’60, πρωτίστως λόγω του έργου τους αλλά και με τη βοήθεια του συστήματος της μουσικής βιομηχανίας, όχι μόνον επιβίωσαν αντιμέτωποι με τις μουσικές τάσεις που δημιουργήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια, αλλά πέτυχαν να γίνουν αποδεκτοί ακόμη και από σκληρούς αμφισβητίες του ροκ κατεστημένου.
«Σκαθάρια», ηχογράφηση 12 ωρών για το πρώτο LP
Η αρχή της ιστορίας για τους Beatles μπορεί να τοποθετηθεί πίσω στο 1957, όταν ο Paul McCartney (γενν. 18.6.1942) άκουσε τον κιθαρίστα John Lennon (γενν. 9.10.1940) που έπαιζε στους Quarrymen. Ενα χρόνο μετά προστέθηκαν ο 15χρονος κιθαρίστας George Harrison (γενν. 25.2.1943) κι ένας φίλος του Lennon, ο Stuart Sutcliffe, στο μπάσο. Επειτα από ένα σύντομο χρονικό διάστημα με το όνομα Johnny and the moondogs, η παρέα μετονομάστηκε Silver Beetles. Το καλοκαίρι του 1960 ο John ισχυρίστηκε ότι είδε στο όνειρό του έναν άντρα να βγαίνει από μια «φλεγόμενη πίτα» και να του λέει ότι έπρεπε να αλλάξουν το όνομά τους σε Beetles με a. Ετσι έγιναν τα «Σκαθάρια» ανορθόγραφα. Kαι με έναν νέο ντράμερ, τον Pete Best, που αντικαταστάθηκε από τον Ringo Starr (γενν. 7.7.1940) το 1962, ενώ ο Sutcliffe έφυγε αναπάντεχα από τη ζωή. Ετσι, ο Paul ανέλαβε το μπάσο και το σχήμα οριστικοποιήθηκε, με όλους τους μουσικούς να προέρχονται από την εργατική τάξη του Λίβερπουλ. Στο θρυλικό Club Cavern της πόλης το συγκρότημα έκανε τις πρώτες του εμφανίσεις, παράλληλα με πολλές επισκέψεις στο Αμβούργο. Εκεί απέκτησαν και το περίφημο κούρεμα-χτένισμά τους από την αρραβωνιαστικιά του Sutcliffe. Το πρόγραμμα περιλάμβανε διασκευές R ’n’ B και Rock ’n’ Roll επιτυχιών καθώς και τα πρώτα τραγούδια του John και του Paul. O Βrian Epstein έγινε αμέσως μάνατζέρ τους και τους πήγε στη δισκογραφική εταιρεία Decca. Την Πρωτοχρονιά του 1962 κανονίστηκε ακρόαση, που οδήγησε σε απόρριψη του συγκροτήματος! Κάποιος καλός δαίμονας μεσολάβησε για την ΕΜΙ, που τους υπέγραψε συμβόλαιο με παραγωγό τον George Martin τον Μάιο του 1962. Προς το τέλος της ίδιας χρονιάς κυκλοφόρησε το πρώτο τραγούδι, «Love me do». Ηταν όμως στις 19 Ιανουαρίου 1963, που εμφανίστηκαν στο τηλεοπτικό πρόγραμμα «Thank you Lucky Stars», ερμηνεύοντας το «Please please me». Τους είδαν έξι εκατομμύρια θεατές. Εγιναν αμέσως το πιο δημοφιλές νέο όνομα στη χώρα. Η εταιρεία τους, η Parlophone, ζήτησε να ετοιμάσουν το πρώτο τους L.P. Μπήκαν στο Abbey Road στις 11 Φεβρουαρίου 1963.
Το περίφημο Studio φιλοξενούσε συνήθως καλλιτέχνες και ορχήστρες όπως η Συμφωνική του Λονδίνου. Ο George Martin, με κλασική παιδεία στη μουσική, ζήτησε από το συγκρότημα να ηχογραφήσει όποιο τραγούδι είχε έτοιμο, αποσκοπώντας να τους αποσπάσει τη φρεσκάδα και την ενέργεια που είχαν στις ζωντανές τους εμφανίσεις. Ξεκίνησαν στις 10 το πρωί και το βράδυ της ίδιας μέρας το πρώτο άλμπουμ ήταν έτοιμο. Μόνο η φυσαρμόνικα, τα φωνητικά και λίγα κρουστά προστέθηκαν από πάνω. Το «Please please me» κυκλοφόρησε τον Μάρτιο και γρήγορα βρέθηκε στην πρώτη θέση του Hit Parade, παράλληλα με το «From me to you», το πρώτο τους Νο 1 στα singles. Εμεινε στην κορυφή 30 εβδομάδες, για να αντικατασταθεί μόνο από το επόμενο δικό τους, «With the Beatles».
Στη διάρκεια της χρονιάς οι Beatles ηχογράφησαν δεκάδες τραγούδια για το BBC, ανάμεσα στα οποία και το «Honeymoon song» του Μίκη Θεοδωράκη από την ομώνυμη ταινία.
Στην Αμερική έως τότε οι Βρετανοί καλλιτέχνες δύσκολα είχαν επιτυχία. Γι’ αυτό και στην περίπτωσή τους οι πρώτες κινήσεις ήταν διστακτικές. Αλλά από τον Ιανουάριο του 1964 οι Beatles καθιερώθηκαν και εκεί. Ετσι άνοιξε και ο δρόμος για την περίφημη «βρετανική εισβολή». Το «She loves you» είχε εκείνη τη φωνητική φράση «Yeah Yeah Yeah» που χαρακτήρισε όχι μόνο τους Beatles, αλλά και μια ολόκληρη κατηγορία μουσικών (Γιεγιέδες). Κι ενώ τα νούμερα των εσόδων τους αυξάνονταν ιλιγγιωδώς από πωλήσεις δίσκων, από τις συναυλίες και από το merchandising (κούκλες, κούπες, T-shirts κ.λπ.) οι Beatles, όπως και ο Dylan, είχαν σοβαρό λόγο ώστε να πείσουν ότι η ποπ μουσική μπορούσε να είναι έξυπνη και σκεπτόμενη, χωρίς να περιορίζεται μόνο στην εκτόνωση της νεανικής ορμής. Ακόμη και όταν τα τραγούδια τους έγιναν ως συνθέσεις πιο πολύπλοκα, διατηρούσαν πάντα την αμεσότητά τους και μπορούσαν να τραγουδιούνται από κάθε στόμα.
Η επαφή τους με το ελληνικό στοιχείο εντοπίζεται στην ερμηνεία του «Honeymoon song» του Μίκη Θεοδωράκη, από την ομώνυμη ταινία, κατά τις ραδιοφωνικές ηχογραφήσεις τους για το BBC τo 1963.
Πρεμιέρα στο στούντιο με τραγούδι του Chuck Berry
Στις 16 Σεπτεμβρίου 1998, οι δεκάδες χιλιάδες θεατές που βρεθήκαμε στο Ολυμπιακό Στάδιο είχαμε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε «ιδίοις όμμασι» τι σήμαινε Rock ’n’ Roll Circus. Η προηγούμενη φορά που οι Rolling Stones επισκέφθηκαν τη χώρα μας ήταν τον Απρίλιο του 1967, τέσσερις ημέρες πριν από το πραξικόπημα, για μια συναυλία στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας. Η εύφλεκτη ατμόσφαιρα των ημερών, όμως, δεν άντεξε την τολμηρότητά τους. Στη διάρκεια του «Satisfaction» η αστυνομία άρχισε να συλλαμβάνει θερμόαιμους νεολαίους. Ετσι, η εμφάνισή τους διακόπηκε άδοξα. Πάντως, οι Rolling Stones γνώριζαν τέτοιες αντιδράσεις από πολύ νωρίς, όταν οι θερμόαιμοι οπαδοί τους «τα έσπαγαν» στα κλαμπ όπου εμφανίζονταν. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα το συγκρότημα προκαλούσε υστερία με τις εμφανίσεις του και συχνά ακόμη και βίαιες αντιδράσεις από τους φαν. Χαρακτηριστικό αυτό που έγραψε ο βρετανικός Τύπος σχετικά με το ντύσιμο, το μήκος των μαλλιών τους, αλλά και τη σεξουαλικότητα του Jagger: «Θα αφήνατε την κόρη σας να παντρευτεί έναν Rolling Stone;».
Ο Mick Jagger (γενν. 26.7.1943) και ο Keith Richards (γενν. 18.12.1943) συμμαθητές και με κοινή αγάπη το R ’n’ B, και ιδιαίτερα τη μουσική των Chuck Berry, Bo Didley και Muddy Waters, συνάντησαν τον Brian Jones (γενν. 26.2.1942), που έπαιζε ρυθμική κιθάρα και ο οποίος βάφτισε το συγκρότημα από ένα τραγούδι του Muddy Waters. Εκαναν την παρθενική τους εμφάνιση στο Marquee Club του Λονδίνου τον Ιούλιο του 1962. Με τον Bill Wyman (γενν. 24.10.1936) στο μπάσο και τον Charlie Watts (γενν. 2.6.1941) στα τύμπανα, έχτισαν την ιδανική ρυθμική βάση το 1963. Με μάνατζερ τον Andrew Loog Oldham, που τους προώθησε ως «αδιόρθωτους ταραξίες», ηχογράφησαν το πρώτο τραγούδι, που ήταν το «Come on» του Chuck Berry, τον Ιούνιο 1963. Αυτό και τρεις ακόμη διασκευές αποτελούσαν το πρώτο τους Ε.Ρ. (δίσκος 45 στροφών με τέσσερα τραγούδια) που κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο 1964.
Το πρώτο πλήρες άλμπουμ ήλθε στις 16 Απριλίου. Τα περισσότερα τραγούδια ήταν διασκευές από αγαπημένους τους R ’n’ B καλλιτέχνες. Μόνο τρία ήταν δικά τους. Στο πρώτο άλμπουμ των RollingStones που είχε για τίτλο απλά το όνομά τους, διακρίνονται η τραχύτητα του ήχου τους και η ελκυστική αυθάδεια της ερμηνείας του Jagger, που έγιναν ο «τρόπος» και το «σήμα» τους. Το άλμπουμ κατέκτησε την κορυφή στα βρετανικά chart στο τέλος του Μαΐου 1964. Στην Αμερική ο δίσκος κυκλοφόρησε με τον υπότιτλο «England’s Newest Hitmakers» με μικρές αλλαγές στα τραγούδια και στη σειρά. Οι Stones ηχογράφησαν το πρώτο L.P. στα Regent Studio του Λονδίνου σε πέντε ημέρες, τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 1964, με παραγωγούς τον μάνατζερ Andrew Loog Oldham και τον Eric Easton.
Οι πρωτιές και τα επιτεύγματα των Beatles και των Rolling Stones μέχρι σήμερα είναι αναρίθμητα. Τα σκάνδαλα και η παραβατικότητα πρόσθεταν περισσότερο ενδιαφέρον στον μύθο τους. Κυρίως, όμως, είναι βασικοί υπεύθυνοι για την εξέλιξη και τις διαστάσεις που πήρε η ροκ κουλτούρα στα χέρια και στις φωνές τους. Δεν ανακάλυψαν το Rock ’n’ Roll, και ο Elvis προηγήθηκε κατά επτά χρόνια. «Χωρίς αυτόν», είχε πει ο John Lennon, «δεν θα είχε συμβεί τίποτα». Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
* Ο κ. Ξενοφώντας Ραράκος είναι παραγωγός ραδιοφωνικών εκπομπών στον Μελωδία 99,2.