Η καινούργια όπερα ξεκίνησε τη λειτουργία της. Δεν κόπηκε κορδέλα, δεν ανακοινώθηκαν εγκαίνια, αλλά η Εναλλακτική Σκηνή της νέας έδρας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) έδωσε τις πρώτες της παραστάσεις. Πραγματοποιήθηκαν με ελεύθερη είσοδο το Σάββατο 25 Ιουνίου 2016, στα πλαίσια των εκδηλώσεων «Metamorphosis: το ΚΠΙΣΝ στον Κόσμο», με δύο έργα μουσικού θεάτρου του συνθέτη Γιάννη Χρήστου (1926-1970): «Η κυρία με τη στρυχνίνη» (1968) και «Αναπαράστασις ΙΙΙ (Ο Πιανίστας)» (1967). Παίχτηκαν το καθένα δύο και τρεις φορές αντίστοιχα, από τις οποίες παρακολουθήσαμε τις τελευταίες παραστάσεις που δόθηκαν αμέσως μετά τα μεσάνυχτα.
Τα έργα αυτά είναι γραμμένα για μικρό ενόργανο σύνολο, μαγνητοταινίες και ηθοποιούς. Η μουσική, που αποτελεί περισσότερο ένα σύμπαν ήχων, δεν έχει αυτόνομο χαρακτήρα, αλλά αποτελεί συστατικό στοιχείο μιας πολυδιάστατης μουσικοθεατρικής πράξης, που εξερευνά έννοιες κεντρικές στον φιλοσοφικό προβληματισμό του συνθέτη, όπως το υποσυνείδητο και η τελετουργία. «Ο πιανίστας» αναπαριστά τη σύγκρουση ενός μουσικού με το ίδιο του το πιάνο. Ο πιανίστας, που είναι ρόλος για ηθοποιό, σφαδάζει με άναρθρες κραυγές γύρω από το όργανο χωρίς τελικά να καταφέρει ποτέ να παίξει. Τον υποδύθηκε ο Αρης Σερβετάλης, σε μια ερμηνεία πειστική και πιστή στο πνεύμα του έργου.
Γνωστή «προβοκάτσια»
Στην «Κυρία με τη στρυχνίνη» ένας ηθοποιός ανακοινώνει ότι για τεχνικούς λόγους το έργο που είχε προγραμματιστεί να παιχτεί θα αντικατασταθεί από άλλο του ίδιου συνθέτη. Τότε μια ηθοποιός από το ακροατήριο φωνάζει «διαμαρτύρομαι» προσπαθώντας να παρασύρει το κοινό σε διαμαρτυρίες, ενώ τέσσερις ηθοποιοί με ένα κόκκινο πανί προχωρούν σε τελετουργικές πράξεις πάνω στη σκηνή. Εκεί προσέρχεται και η σολίστ της βιόλας, ρόλος μουσικός και θεατρικός ταυτόχρονα, που ερμήνευσε πολύ ωραία η Γκρέτα Παπά. Για μεγάλα διαστήματα οι επιμέρους μουσικοί παριστάνουν ότι παίζουν χωρίς να παράγουν ήχο, σαν ηθοποιοί βωβής ταινίας. Στο τέλος οι μύστες καλύπτουν τη σολίστ που παραμένει απαθής, ενώ παίζουν γύρω της οι τρομπέτες. Οι θεατές πάντως δεν έγινε κατορθωτό να παρασυρθούν σε αυθόρμητες αντιδράσεις, μάλλον επειδή η «προβοκάτσια» είναι πια γνωστό μέρος της παράστασης. Ισως θα πρέπει να το αναλαμβάνουν και αυτό το κομμάτι ηθοποιοί, αυτοσχεδιάζοντας ανάμεσα στο κοινό.
Και τα δύο έργα απέδωσαν με εξαιρετική επιτυχία το σύνολο dissonArt μαζί με μουσικούς της Αθηναϊκής Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων (ΑΣΟΝ), σε μουσική διεύθυνση Βλαδίμηρου Συμεωνίδη. Τα δύο σύνολα είχαν δέσει πολύ καλά μεταξύ τους, και το αποτέλεσμα ήταν άριστα εκτελεσμένο, με άψογο συντονισμό μουσικών και ηθοποιών. Τη σκηνική καθοδήγηση είχε ο σκηνοθέτης Αλέξανδρος Ευκλείδης, την επιμέλεια των φωτισμών ο Γιώργος Τέλλος, ενώ από την οροφή κρέμονταν κατασκευές του Αλέξανδρου Ψυχούλη.
Εντυπωσιακή ήταν η ακουστική της αίθουσας, αφού όλοι οι μουσικοί ήχοι ακούγονταν πολύ καθαρά και με λεπτομέρεια. Οταν η σολίστ της βιόλας έπαιζε «βωβά» χωρίς να αγγίζει τις χορδές με το δοξάρι, το γλίστρημα των δακτύλων στον βραχίονα του οργάνου ακουγόταν. Τα όρια των δυνατοτήτων βρίσκονται μάλλον μόνο στα ανεκτά επίπεδα έντασης, αφού όταν τα χάλκινα έπαιξαν όλα μαζί το αποτέλεσμα ήταν εκκωφαντικό. Οι φωτισμοί επίσης παρέχουν τεράστιες δυνατότητες, ενώ εξαιρετικές ήταν και οι ηχητικές εγκαταστάσεις: η μαγνητοταινία έδεσε χωρίς πρόβλημα με όλους τους υπόλοιπους αδιαμεσολάβητους ήχους.
Μπορεί κανείς να υποθέσει ότι πολλές καλλιτεχνικά αξιόλογες συναυλίες και παραστάσεις που έγιναν τα τελευταία χρόνια σε διάφορους εναλλακτικούς χώρους στην Αθήνα θα είχαν ακουστεί καλύτερα σε αυτήν την αίθουσα, που έρχεται να καλύψει ένα κενό. Το γεγονός ότι για τα ανεπίσημα εγκαίνια επιλέχτηκαν προσκεκλημένα σύνολα ελπίζουμε ότι θα είναι ενδεικτικό μιας ανοιχτής νοοτροπίας στην παραχώρηση και λειτουργία του χώρου. Στην «Κυρία με τη στρυχνίνη» εκπροσωπήθηκε πάντως και η «κανονική» Λυρική: τη διαμαρτυρόμενη ακροάτρια υποδύθηκε, ως uncredited guest star, η μεσόφωνος Λυδία Αγγελοπούλου.
Μάλερ με χαμόγελο
Ευτυχώς κανείς δεν φώναξε «διαμαρτύρομαι», όταν για τεχνικούς λόγους η 5η Συμφωνία του Μάλερ αντικαταστάθηκε από την 4η του ίδιου συνθέτη, στην τελευταία χειμερινή συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στο Μέγαρο Μουσικής, την Παρασκευή 3 Ιουνίου 2016, υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Μιχάλη Οικονόμου, αντί του ασθενήσαντος Στέφανου Τσιαλή.
Η τετραμερής 4η συμφωνία απαιτεί σαφώς μικρότερο ορχηστρικό δυναμικό σε σχέση με τις υπόλοιπες του συνθέτη και έχει πιο ευσύνοπτη διάρκεια, αλλά και έναν φαινομενικά πιο πρόσχαρο χαρακτήρα, με βουκολικά ακούσματα. Ο Μιχάλης Οικονόμου τη διηύθυνε με χαμόγελο, με έμφαση στον ανοιχτό, αισιόδοξο χαρακτήρα της, και λιγότερο στην υποδόρια ειρωνεία ή σαρκασμό. Εκμαίευσε από την ορχήστρα μια πολύ ωραία, φωτεινή ερμηνεία, με αβίαστη ροή και ανάλαφρο ήχο. Σε καλό επίπεδο κινήθηκαν οι σολιστικές συνεισφορές των επιμέρους οργάνων, πάντα καίριες στις συμφωνίες του Μάλερ, όπως, στο δεύτερο μέρος, το σόλο του πρώτου βιολιού, που είναι κουρδισμένο λίγο ψηλότερα, σε μια μορφή συγκεκαλυμμένου «totentanz» (χορού του θανάτου).
Το τέταρτο μέρος της συμφωνίας είναι το τραγούδι «Η ουράνια ζωή» από τη συλλογή «Το μαγικό κέρας του παιδιού». Το ερμήνευσε η σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη. Η λαμπερή παρουσία, λαμπερή φωνή και λαμπερή τεχνική της, το φωτεινό ηχόχρωμα και η ευλυγισία της φωνής της, την ανέδειξαν ιδανική ερμηνεύτρια στον βαθμό που είχε προλάβει να εξοικειωθεί με το μουσικό κείμενο, σε ορισμένα τμήματα του οποίου δεν είχε απόλυτη άνεση. Οπωσδήποτε όμως πρέπει να επανέλθει σε αυτό το έργο.
Συνολικά, χωρίς να εξαντλούνται όλες οι δυνατότητες δεξιοτεχνικών εκλεπτύνσεων ή ανάδειξης των ερμηνευτικών επιπέδων, ήταν μια συναυλία που άφησε πολύ καλές εντυπώσεις, και μια αισιόδοξη μετάβαση από τη χειμερινή στη θερινή καλλιτεχνική περίοδο. Το μόνο παράπονο προς τον αρχιμουσικό είναι ότι σε κάποιες στιγμές προετοίμασε την έναρξη χτυπώντας έντονα το πόδι κατά τη διάρκεια των παύσεων, κάτι που προετοίμαζε τους ακροατές για την έκπληξη που κανονικά θα έπρεπε να προκαλέσει η ορχήστρα.