Αναγέννηση, όρια, συνέργειες. Αυτές οι λέξεις επανέρχονται διαρκώς στην κουβέντα που είχε η «Κ» με τον Γιώργο Κουμεντάκη, καλλιτεχνικό διευθυντή της ΕΛΣ, και τον Λουκά Καρυτινό, αρχιμουσικό της Λυρικής Σκηνής. Οι ίδιοι δηλώνουν έτοιμοι, οργανωτικά και καλλιτεχνικά, για τις παραστάσεις της «Μαντάμα Μπατερφλάι» του Τζάκομο Πουτσίνι, σε κινηματογραφική σκηνοθεσία, λιτά σκηνικά και αυθεντικά γιαπωνέζικα κοστούμια του Αργεντινού Ούγκο ντε Ανα, με την υψίφωνο Τσέλια Κοστέα (α΄ διανομή) και τη σοπράνο Σάε Κιουνγκ Ριμ (β΄ διανομή) στον ομώνυμο ρόλο.
Η είδηση που κέντρισε το ενδιαφέρον είναι πως η Λυρική ανεβάζει μια παλαιότερη παραγωγή της ξανά στο Ηρώδειο, αλλά αυτή τη φορά όχι για τέσσερις, μα για πέντε παραστάσεις, κάτι που είχε να συμβεί από το 2007, με τη θρυλική «Κάρμεν» του Στέφανου Λαζαρίδη· έκτοτε, οι θερινές παραγωγές της ΕΛΣ ανέβαιναν για τέσσερις βραδιές. Δέκα χρόνια μετά, «αποφασίσαμε να δοκιμάσουμε τα όριά μας, αλλά και τα όρια της σχέσης μας με το Φεστιβάλ Αθηνών», λέει στην «Κ» ο Γιώργος Κουμεντάκης, αποκαλύπτοντας πως έχει ήδη συμφωνηθεί συμπαραγωγή Λυρικής – Ελληνικού Φεστιβάλ για το 2018, ενισχύοντας τις ενδείξεις για όλο και στενότερη συνεργασία με τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, καλλιτεχνικό διευθυντή του Ελληνικού Φεστιβάλ.
Φέτος, πάντως, η ΕΛΣ επιστρέφει σε μια όπερα η οποία είχε ανέβει το 2013 με την ίδια βασική καλλιτεχνική σύνθεση, αλλά μοιάζει να διαθέτει ανεξάντλητο κοινό. «Είναι για μια γυναίκα που χάνει –κυριολεκτικά– τα πάντα, κι αυτό ίσως εξηγεί τη συμπάθεια προς την ιστορία της Τσο Τσο Σαν», αναφέρει στην «Κ» ο Λουκάς Καρυτινός. «Ο Πουτσίνι έκανε το αντίθετο από τον Βέρντι. Ενώ ο τελευταίος εστιάζει στο πρόσωπο, ο πρώτος εστιάζει στον διάλογο – η γυναίκα είναι μεν παρούσα συνεχώς στη σκηνή, ωστόσο δεν είναι το κέντρο των πάντων», συμπληρώνει ο κ. Καρυτινός.
Είναι πασίγνωστη η ιστορία της δεκατετράχρονης γκέισας Τσο Τσο Σαν, που ερωτεύτηκε, παντρεύτηκε και απέκτησε παιδί με τον υποπλοίαρχο Πίνκερτον του Βρετανικού Ναυτικού (Στέφανο Σέκο, α΄ διανομή, και Δημήτρη Πακσόγλου, β΄ διανομή). Εκείνος, τελικά, την εγκατέλειψε. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ο Πίνκερτον επέστρεψε στο Ναγκασάκι, τρία χρόνια μετά, με τη νέα του σύζυγο. Τότε η Τσο Τσο Σαν έχασε και το τελευταίο νήμα που τη συνέδεε με τον κόσμο. «Μελετώντας ξανά την όπερα, επανεμφανίζονται δύο στοιχεία που με προβληματίζουν: πρώτον, αν ο Πίνκερτον όντως ερωτεύεται την Τσο Τσο Σαν και γι’ αυτό τη νυμφεύεται και, δεύτερον, αν εκείνη είχε αρχίσει, από ένα σημείο και μετά, να εκδηλώνει ψυχικές διαταραχές – είναι “ύποπτη” αυτή η εμμονή για την επιστροφή του συζύγου της, αυτή η διάχυτη θλίψη τα χρόνια που περιμένει, καθώς χάνει σιγά σιγά τους πάντες και τα πάντα. Ο βερισμός του Πουτσίνι ενθαρρύνει αυτές τις υποψίες», αφηγείται στην «Κ» ο Λουκάς Καρυτινός. «Με τη νέα ανάγνωση, αποφάσισα να διακόπτω το διαρκές παράπονο της Μαντάμα Μπατερφλάι. Θέλησα να τοποθετήσω την ψυχική της κατάσταση σε ένα πλαίσιο όπου η μελαγχολία θα είναι παρούσα αλλά δεν θα έχει διάρκεια – προκαλώντας ξαφνιάσματα», αναφέρει ο αρχιμουσικός. «Και κάτι ακόμη· αν δεν υπάρχει καινούργια ματιά, δεν υπάρχει λόγος να ασχοληθείς ξανά με ένα έργο».
Αυτή η νέα ματιά διακρίνεται και στον τρόπο που θέλει να αντιμετωπίσει ο Γιώργος Κουμεντάκης την ΕΛΣ. Με τα στοιχεία να δείχνουν ότι το κοινό ανατροφοδοτείται, η όπερα επιστρέφει στον ειδολογικό της πυρήνα, δηλαδή στο λαϊκό θέαμα. Το κοινό, που νωρίτερα δεν «καταλάβαινε» την όπερα, έξαφνα ενδιαφέρθηκε γι’ αυτήν όταν έγινε πιο προσιτή, μέσω, για παράδειγμα, των υπέρτιτλων. Την ίδια στιγμή, ένα τμήμα πολιτών, που αισθανόταν ότι η όπερα απευθύνεται στις ελίτ και εξ αντανακλάσεως αυτοαποκλειόταν, ξαφνικά νιώθει κοινωνός και συμμέτοχος της «υψηλής τέχνης».
Με αυτή τη δυναμική κατά νου, η ΕΛΣ προσέθεσε την επιπλέον παράσταση της «Μαντάμα Μπατερφλάι» στο Ηρώδειο, με τον «αέρα» των νέων συνθηκών στο ΚΠΙΣΝ. «Εχουμε μπει, πλέον, σε έναν χώρο του οποίου οι προδιαγραφές είναι ιδανικές», λέει ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ, για να προσθέσει: «Εχουμε δίπλα μας την Εθνική Βιβλιοθήκη, απέξω είναι το κανάλι και το πράσινο. Δεν ξεχνάμε, όμως, ποτέ το κοινό του “Ολύμπια”». Στο ίδιο πλαίσιο, «πασχίζουμε να είμαστε εις θέσιν να υποδεχθούμε τους νέους θεατές, λύνοντας σιγά σιγά και πρακτικά προβλήματα. Τον Ιούνιο θα έχει διευθετηθεί το θέμα του πάρκινγκ και προς τον Οκτώβριο το ζήτημα της πρόσβασης με τη συγκοινωνία», λέει ο Γιώργος Κουμεντάκης.
Ταυτόχρονα, κάνει λόγο για όλο και περισσότερες παραγωγές, τονίζοντας και πάλι τις συνεργασίες. «Η ερχόμενη τριετία θα είναι καθοριστική. Το κοινό θα δει μια εντελώς νέα Εθνική Λυρική Σκηνή», αναφέρει ο Γιώργος Κουμεντάκης, ενώ ο Λουκάς Καρυτινός τον συμπληρώνει: «Υποστηρίζω με ζέση, εδώ και καιρό, περισσότερες παραγωγές από τη Λυρική. Εχουμε τη δυνατότητα και τη στήριξη των ακροατών».
«Μαντάμα Μπατερφλάι» του Τζάκομο Πουτσίνι. Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, 31/5 & 2, 3, 4, 7/6. Μουσική διεύθυνση: Λουκάς Καρυτινός. Σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια: Ούγκο ντε Ανα. Τη Χορωδία της ΕΛΣ διευθύνει ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος. Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους.