Στον χώρο της κλασικής μουσικής, η σχέση τέχνης και πολιτικής συνήθως θεωρείται θέμα ιστορικού ενδιαφέροντος ή κάποτε αφορμή για προβληματισμό – όπως π.χ. στις συναυλίες που πραγματοποίησε στο Μέγαρο Μουσικής η documenta 14. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που μπορεί να έχει και πιο επικαιρικό χαρακτήρα.
Την Τετάρτη 24 Μαΐου, στο Παρίσι η μετεκλογική ευφορία, η παραμονή της αργίας της Αναλήψεως και ο καλός καιρός είχαν βγάλει τον κόσμο στα μπαρ και στις όχθες του Σηκουάνα και πολλούς φιλόμουσους στο Θέατρο των Ηλυσίων Πεδίων για τη συναυλία της Τζόις ντι Ντονάτο, στο πλαίσιο της περιοδείας για το νέο της cd με μπαρόκ άριες «In war and peace». Καθώς και στην κλασική μουσική δεν αρκεί πλέον να κάνεις μία ακόμα ηχογράφηση ανάμεσα σε τόσες άλλες, η μεσόφωνος από το Κάνσας του Τέξας έχει φτιάξει ένα πρότζεκτ με κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο. Ετσι, στο θέατρο σου προσφέρεται ένας φάκελος «Ενα μήνυμα για εσένα από την Τζόις». Μέσα υπάρχει μια κάρτα με το ερώτημα, σε πολλές γλώσσες, «Πώς βρίσκεις την ειρήνη;». Εάν θέλεις απαντάς και ρίχνεις την κάρτα σε μία κάλπη και η απάντηση δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του πρότζεκτ.
Αντίστοιχα και η συναυλία είναι ένα χάπενινγκ, με το πρώτο μέρος αφιερωμένο στον πόλεμο και το δεύτερο στην ειρήνη. Η τραγουδίστρια είναι θεατρικά ντυμένη σαν κατατρεγμένη, τη συνοδεύει ένας χορευτής, υπάρχουν ειδικοί φωτισμοί και προβολές βίντεο. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο, πάντως, είναι κάτι αρκετά παραδοσιακό: η ορχήστρα με όργανα εποχής Pomo d’Oro (χρυσό μήλο) από τη Ρωσία, που διηύθυνε από το τσέμπαλο ο Μαξίμ Εμελιανίτσεβ. Με έντονη μουσική προσωπικότητα και εξαιρετική δεξιοτεχνία, τα μέλη της χειρίζονται συχνά πάνω από ένα όργανο, και μάλιστα άλλης ομάδας από το βασικό τους.
Η τραγουδίστρια, πολύ συγκινημένη, στο τέλος απευθύνθηκε στο κοινό και με λίγο συγκεχυμένα γαλλικά μίλησε για την πολιτική κατάσταση, για την απογοήτευσή της από το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών και την ανακούφισή της από αυτό των γαλλικών. Οπότε της προσφέρεται εκτός από ανθοδέσμη και μια σακούλα του διάσημου παρασκευαστή μακαρόν Ladurée, την οποία δέχεται δηλώνοντας «J’aime bien les mac’ron» («αγαπώ τα μακ’ρόν») και έπειτα τραγουδά το «Habe dank» («Εχε ευχαριστώ») του Ρίχαρντ Στράους. Είμαστε ήδη πολύ μακριά από τις μπαρόκ άριες, αλλά, όπως σπεύδει να σχολιάσει πνευματώδης φίλος, Avec Macron, on s’inscrit dans la-durée…
500 χρόνια Λούθηρος
Τέχνη επίσημη στον ύψιστο βαθμό της πολιτικής ήταν η «Γερμανική Λειτουργία» του Στέφαν Χόικε, που παρακολουθήσαμε σε σχεδόν παγκόσμια πρώτη τη Δευτέρα 12 Ιουνίου στο Κοντσέρτχαους του Βερολίνου, από τη Γερμανική Συμφωνική Ορχήστρα Βερολίνου και τη Χορωδία της Ραδιοφωνίας του Βερολίνου, σε διεύθυνση Στίβεν Σλόαν. Οι ίδιοι συντελεστές το είχαν πρωτοπαρουσίασει δύο ημέρες νωρίτερα στον Ναό του Αγίου Στεφάνου στο Μάιντς (Μαγεντία), γνωστού και για τα περίφημα βιτρό του Μαρκ Σαγκάλ.
Το έργο εορτάζει τη Μεταρρύθμιση μέσα από το αίτημα της αποκατάστασης της χριστιανικής οικουμενικότητας. Το κείμενο είναι γερμανική μετάφραση της λατινικής λειτουργίας από τον Νόρμπερτ Λάμερτ, πρόεδρο του γερμανικού Κοινοβουλίου και καθολικό στο θρήσκευμα, αλλά και συντοπίτη, από το Μπόχουμ, του προτεστάντη συνθέτη. Πρόκειται για επίσημη κρατική παραγγελία και τη συναυλία προλόγισε η Γερμανίδα υπουργός Πολιτισμού Μόνικα Γκρίτερς.
Τον οικουμενικό και επετειακό χαρακτήρα του έργου ο συνθέτης θέλησε να εκφράσει μέσα από τη μουσική. Εχοντας ως ρητά πρότυπα τη «Λειτουργία σε σι ελάσσονα» του Μπαχ και την «Επίσημη Λειτουργία» του Μπετόβεν, η σύνθεση του Χόικε ξεπερνά τη μιάμιση ώρα. Υστερα από ένα πολύ εντυπωσιακό ξεκίνημα των συνόλων, υφολογικά αρκετά συγγενές προς τον Πεντερέτσκι, ο συνθέτης μεταπηδά με άνεση από την ατονική γραφή στον νεορομαντισμό, σε μια πυκνή σύνθεση που σταχυολογεί προγραμματικά από όλη την ιστορία της θρησκευτικής μουσικής. Συχνά δεν ξέρεις πού ακριβώς βρίσκεσαι μέσα σε αυτή την αχανή ακουστική έκταση. Από τα έξι μέρη πάντως πιο επιτυχημένα είναι τα τρία τελευταία, που είναι πιο σύντομα, και ειδικά το τέταρτο. Σε αυτό μπορεί κανείς αρκετά καθαρά να παρακολουθήσει μια μελωδία βάσης στηριγμένη στο γρηγοριανό μέλος που έρχεται σε διαρκή διάλογο με ένα λουθηρανικό κοράλ. Ορχήστρα και χορωδία ήταν πραγματικά άψογες, όπως και το εξαιρετικό κουαρτέτο μονωδών: Juliane Banse, Birgit Remmert, Tilamn Lichdi, Michael Nagy.
Ελληνοκαναδική σύμπραξη
Μια συντομότερη «Μεγάλη Λειτουργία», αυτή του Gilles Vigneault (Ζιλ Βινιό), που γράφτηκε για την επέτειο των 400 χρόνων από την ίδρυση του Κεμπέκ (2008), ακούσαμε στην Αθήνα την Παρασκευή 30 Ιουνίου στο Λεόντειο Λύκειο Νέας Σμύρνης, με αφορμή την επέτειο των 75 ετών διπλωματικών σχέσεων Ελλάδος – Καναδά. Το πρωτότυπο κείμενο είναι γραμμένο σε τρεις γλώσσες: λατινικά, γαλλικά και τη γλώσσα των Ινουίτ – από τα «πρώτα έθνη» του Καναδά. Και η μουσική παντρεύει αντίστοιχα τις διαφορετικές μουσικές παραδόσεις του Κεμπέκ, και άλλοτε θυμίζει γαλλική αναγεννησιακή μουσική, άλλοτε square dance, και σίγουρα είναι ενδιαφέρουσα. Ερμήνευσε με συνοδεία πιάνου η ερασιτεχνική χορωδία LaMuse Diversity (Καναδά) υπό τη διεύθυνση της Ιοάνα Τζέρμαν, με συμμετοχή τεσσάρων σολίστ της όπερας του Μπρασόβ (Ρουμανία). Στο πρώτο μέρος της συναυλίας η χορωδία Ambitus Λεοντείου Λυκείου Νέας Σμύρνης σε διεύθυνση Κατερίνας Βασιλικού έδωσε πολύ ωραίες ερμηνείες τραγουδιών όπως «Της Ελένης» του Γιώργου Κουρουπού, που παρέστη, ή «Τα κίτρινα φύλλα» του Μπάμπη Κανά, αλλά και πρόσφατες δημιουργίες, όπως το «Κοιμήσου Αστρί» του Σταύρου Ζουλιάτη ή το «Νανούρισμα» του Στέλιου Λασκαρίδη.