Συγκινητική «Συμφωνία από τον τρίτο κόσμο»

Συγκινητική «Συμφωνία από τον τρίτο κόσμο»

3' 51" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μια παγκόσμια πρώτη επεφύλαξε η documenta 14 στην Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, της οποίας οι επιλογές εσχάτως δεν μαρτυρούν διόλου το «ανήσυχο» πνεύμα για το οποίο υπερηφανεύεται στο έντυπο πρόγραμμα της συναυλίας που δόθηκε στις 28 Ιουνίου στην αίθουσα «Φίλων της Μουσικής». Εκεί, σε συμπαραγωγή με τη διεθνή έκθεση και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, η Κρατική παρουσίασε τη «Συμφωνία από τον τρίτο κόσμο» του Χοακίν Ορεγιάνα Μεχία. Ο ογδοντάχρονος συνθέτης από τη Γουατεμάλα δεν ήταν απλώς παρών, αλλά συμμετείχε ενεργά στην εκτέλεση του έργου του, απαγγέλλοντας με συγκινητικό και χαρακτηριστικά θεατρικό τρόπο δικούς του «επαναστατικούς» στίχους στο προβλεπόμενο σημείο.

Ηταν μια βραδιά με έντονο συναίσθημα. Οχι μόνο λόγω της παρουσίας του Ορεγιάνα Μεχία. Ούτε μόνο λόγω της πρόθεσης για ευαισθητοποίηση στα προβλήματα της Γουατεμάλας, μέσα από ένα πολιτικό μουσικό έργο, το οποίο παρουσιάστηκε σε αίθουσα συναυλιών ευρωπαϊκής χώρας μπροστά σε κοινό που, στην πλειονότητά του, πιθανότατα δεν γνωρίζει από κοντά την πραγματικότητα στη Λατινική Αμερική. Συγκίνησε κυρίως επειδή στα αυτιά αυτού του δυτικού κοινού, εκτεθειμένου σε πλήθος μουσικών, ακούστηκε ένα έργο αυθεντικό, ειλικρινές, μακριά από κάθε είδους φολκλόρ, ξένο προς ορθολογικές αναλύσεις και βαθυστόχαστα κείμενα. Ξένο προς τον κόσμο της τέχνης στη Δύση, η οποία παρατηρεί και ακούει με απορία και θαυμασμό αυτό που εκ των πραγμάτων, ως μη βιωμένο, είναι αδύνατο να καταλάβει. Η φωνή και η μουσική του Χοακίν Ορεγιάνα Μεχία ερχόταν από έναν άλλο κόσμο, μακρινό σε εμάς και με τον τρόπο της απλά θύμισε την ύπαρξή του. Για μία ώρα και κάτι.

Γύρω από τη μαρίμπα

Οπως εξήγησε ο συνθέτης πριν από τη συναυλία, το έργο του είναι έντονα πολιτικό και εκφράζει την κοινωνική συνθήκη στη Γουατεμάλα του υποσιτισμού, της φτώχειας και των μεγάλων κοινωνικών διακρίσεων. Ο Ορεγιάνα Μεχία μίλησε για την ανέχεια και για προβλήματα παλιά, που έχουν τις ρίζες τους σε βιαιότητες οι οποίες έχουν διαπραχθεί από το κράτος και τον στρατό σε διάφορες εποχές.

Μουσικά, στη «Συμφωνία από τον τρίτο κόσμο» ο συνθέτης ανέδειξε το μήνυμά του δίνοντας κεντρική θέση στη μαρίμπα, όργανο με ταξικό χαρακτήρα, το οποίο κυνηγήθηκε άγρια από τους άρχοντες στη Γουατεμάλα. Για να μη ξαφνιαζόμαστε και φρίττουμε εμείς εδώ στην Ευρώπη, ας θυμηθούμε ότι σε πολιτισμένες χώρες και εποχές, όπως η ελισαβετιανή Αγγλία και αργότερα πάλι η Αγγλία του Ολιβερ Κρόμουελ, με εξαιρετικά δριμύ τρόπο κυνηγήθηκαν η κέλτικη άρπα και όσοι την έπαιζαν: κρέμασμα και κάψιμο ήταν η τιμωρία. Στη Γουατεμάλα η μαρίμπα ταυτίζεται με τους αυτόχθονες, των οποίων τραγουδά τις χαρές και τις λύπες. Επίσης, είναι όργανο συνδεδεμένο με διάφορα τελετουργικά της ιστορίας των ντόπιων. Στη «Συμφωνία» του, ο Ορεγιάνα Μεχία την τοποθέτησε και χωροταξικά στο κέντρο, οργανώνοντας τα υπόλοιπα σύνολα, μουσικούς και χορωδούς γύρω από την επταμελή ομάδα μουσικών παραδοσιακής μαρίμπα από τη Γουατεμάλα.

Ηχητικά εργαλεία

Κυρίαρχη θέση πλάι στα παραδοσιακά όργανα είχαν οι χορωδίες, γυναικείες, ανδρικές και παιδικές, σε συνεχή διάλογο μεταξύ τους. Ηταν η χορωδία του Δήμου Αθηναίων σε διδασκαλία του Σταμάτη Μπερή, η χορωδία της ΕΡΤ σε διδασκαλία του Δημήτρη Κτιστάκη και το σύνολο «Μικροί Μουσικοί» του Ωδείου Αθηνών σε διδασκαλία της Χριστίνας Μιχαλάκη υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Καλλιόπης Γερμανού. Τοποθετημένες στο πίσω μέρος αλλά και σε ένα από τα θεωρεία της αίθουσας, άλλοτε υποστηρίζονταν από την ορχήστρα, άλλοτε τραγουδούσαν ή απάγγελλαν μόνες χωρίς συνοδεία μουσικής. Ο συνθέτης έμοιαζε να τις χρησιμοποιεί με τρόπο που στα δυτικά αυτιά θύμιζε χορωδιακά έργα του Κρζίστοφ Πεντερέτσκι. Παράλληλα, ακούγονταν ηχογραφημένοι ήχοι και φωνές, κλάματα ανθρώπων, φωνές ζώων και πουλιών. Σταδιακά δημιουργούνταν μια κλιμάκωση, από την ταραχή ξεκινούσε μια επανάσταση η οποία πνιγόταν βίαια με πυροβολισμούς.

Τρίτο βασικό στοιχείο της «Συμφωνίας», ίσως εκείνο που περισσότερο κι απ’ τις μαρίμπες συνεισέφερε το διαφορετικό και ιδιαίτερο ήχο, ήταν τα διάφορα πρωτότυπα κρουστά όργανα επινόησης του ίδιου του συνθέτη. Νέος, κατά τη δεκαετία του 1960, ο Ορεγιάνα Μεχία είχε πειραματιστεί με την ηλεκτροακουστική μουσική. Ομως, καθώς στην πατρίδα του δεν είχε πρόσβαση στη σύγχρονη τεχνολογία, υποχρεώθηκε να επινοήσει ο ίδιος μια σειρά από μουσικά όργανα. Οταν μπήκε στη ζωή του η μαρίμπα, χρησιμοποίησε αυτήν ως βάση για τα «ηχητικά εργαλεία» του, όπως τα ονομάζει. Πρόκειται για εντυπωσιακές κατασκευές μεγάλης φαντασίας και επινοητικότητας, φτιαγμένες από ξύλο, μέταλλο, ύφασμα, αλλά επίσης πλαστικό και άλλα υλικά, συνδυασμένα με ιδιαίτερο τρόπο. Τα όργανα, τα οποία έπαιξαν μουσικοί σε διδασκαλία του Δημήτρη Δεσύλλα, παρήγαγαν ήχο με διάφορους τρόπους, όχι μόνο ως «κρουστά» αλλά και ως «νυκτά» ή ως «έγχορδα», δημιουργώντας ένα ηχητικό σύμπαν με κάθε είδους αναφορές.

Τις κολοσσιαίες αυτές μουσικές δυνάμεις, οι οποίες συνεργάστηκαν με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, διηύθυνε ο Χούλιο Σέσαρ Σάντος Κάμπος. Ο αρχιμουσικός από τη Γουατεμάλα διατήρησε τον έλεγχο σε όλη τη διάρκεια και συντόνισε με επιτυχία τα μεταξύ τους τόσο διαφορετικά στοιχεία, δικαιώνοντας τον συνθέτη. Σε μια βραδιά συγκίνησης και περισυλλογής.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή