Ο ένας μετά τον άλλον ασθένησαν οι διάσημοι καλλιτέχνες, οι οποίοι θα εμφανίζονταν φέτος στο Φεστιβάλ Αθηνών. Οχι όλοι. Οι της κλασικής μουσικής. Μετά τη Μάρτα Αρχερίτς (ή Αργκεριχ, όπως την ξέρουμε), τόσο ο αρχιμουσικός Γιούρι Τεμιρκάνοφ, ο οποίος θα διηύθυνε τη Φιλαρμονική της Αγίας Πετρούπολης, όσο και ο πιανίστας Ντένις Ματσούεφ, που θα συνέπραττε μαζί του, ακύρωσαν. Στην Αθήνα μονάχα. Λίγες μέρες αργότερα οι ίδιοι τίμησαν χωρίς πρόβλημα τις υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο άλλων φεστιβάλ. Ωστόσο, σε αντίθεση προς την Κρατική μας, η οποία μετά την ακύρωση της Αρχερίτς έκρινε σωστό να ακυρώσει ολότελα τη συναυλία της, η Φιλαρμονική της Αγίας Πετρούπολης πραγματοποίησε κανονικά τα αθηναϊκά προγράμματά της. Το διάσημο σύνολο διηύθυνε ο Νικολάι Αλεξέγεφ, γνωστός στο αθηναϊκό κοινό και από τη συνεργασία του με την Κρατική («Κ», 27.4.2014).
Η πρώτη συναυλία, στις 6 Ιουλίου, ξεκίνησε με ορχηστρικά αποσπάσματα από την όπερα «Η αόρατη πόλη του Κιτές» του Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακοφ. Η ονειρική μουσική με την ατμόσφαιρα ρωσικού παραμυθιού επέτρεψε άμεσα να φανερωθούν οι ξεχωριστές ποιότητες της ορχήστρας, όχι μόνον ο εύπλαστος και καλά ελεγχόμενος ήχος της αλλά και το ιδιαίτερο χρώμα, ταυτόχρονα λαμπερό και νοσταλγικό. Είναι αυτό το οποίο επιτρέπει στον ακροατή να ακούσει πέρα από τις νότες και την αφήγηση του πρώτου επιπέδου, όλα όσα φέρνει μαζί της αυτή η μουσική, ταυτόχρονα «διεθνής» και «εθνική».
Ταλαντούχος τσελίστας
Χάρη στην ενορχήστρωση εκτιμήθηκαν επίσης οι ποιότητες διαφόρων σολιστικών οργάνων, όπως τα φλάουτα, ορισμένα χάλκινα πνευστά και οι άρπες. Ολα τους έλαμψαν με ακόμα πιο πληθωρικό τρόπο στους «Συμφωνικούς χορούς» του Ραχμάνινοφ, οι οποίοι περιλαμβάνονταν στο δεύτερο μέρος της συναυλίας. Χάρη σε έναν εξαιρετικής ποιότητας μεστό ήχο, η ορχήστρα γέμιζε χωρίς δυσκολία το ακουστικά προβληματικό ρωμαϊκό ωδείο, όχι μονάχα όταν έπαιζε δυνατά, αλλά και στα σημεία που το έργο έχει ποιότητες μουσικής δωματίου. Ηταν τόση η καθαρά ηχητική απόλαυση, που χωρίς δυσκολία παρέβλεπε κανείς την εκ του ασφαλούς διεύθυνση του Αλεξέγεφ, χωρίς ρίσκο ειδικά ως προς την επιλογή των ταχυτήτων.
Κύριο έργο στο πρώτο μέρος ήταν οι «Παραλλαγές ροκοκό» του Τσαϊκόφσκι, σύνθεση για τσέλο και ορχήστρα. Σολίστ ήταν ο ταλαντούχος νεαρός Ισπανός τσελίστας Πάμπλο Φεράντες. Με ωραίο και καλλιεργημένο ήχο, δεξιοτεχνική άνεση και μουσικότητα απέδωσε το έργο χωρίς εμφανές πρόβλημα. Ξεχώρισαν η μελαγχολική τρίτη παραλλαγή για την εκφραστικότητά της, αλλά και η τελική όγδοη για τη συνολική επίδοση τσελίστα και ορχήστρας σε άριστη συνεργασία.
Στις 7 Ιουλίου στο Ηρώδειο η Φιλαρμονική Ορχήστρα της Αγίας Πετρούπολης έπαιξε τη μουσική από το μπαλέτο «Πετρούσκα» του Στραβίνσκι και την Τέταρτη Συμφωνία του Τσαϊκόφσκι. Η δυσκολία κατά την παρουσίαση μιας μουσικής γραμμένης για μπαλέτο είναι ότι στον ακροατή προσφέρεται… το μισό έργο. Στον «Πετρούσκα» μουσική και χορογραφία, μουσική και κίνηση είναι άρρηκτα δεμένες. Ετσι, χωρίς την παράμετρο του θεάματος αυξάνεται το βάρος στους ώμους του αρχιμουσικού, ο οποίος πρέπει μέσα από τη μουσική και μόνο να αφηγηθεί την ιστορία. Ταυτόχρονα, όμως, έχει την ελευθερία να αποδώσει την παρτιτούρα αποκλειστικά με βάση τις μουσικές της ποιότητες, δίχως να πρέπει να προσαρμόζει τους χρόνους στις ανάγκες των χορευτών και σε όσα συμβαίνουν επί σκηνής. Στη συναυλία της Φιλαρμονικής της Αγίας Πετρούπολης αυτό δεν συνέβη. Ο Αλεξέγεφ έμοιαζε να διευθύνει παράσταση χορού. Ολα ήταν μηχανικά μετρημένα, με ελάχιστη ευελιξία ή χώρο για φαντασία. Σε μία συναυλιακή απόδοση θα ανέμενε κανείς περισσότερες αιχμές, περισσότερες σκιάσεις, οι οποίες θα αναδείκνυαν τον χαρακτήρα κάθε επιμέρους ενότητας του μπαλέτου. Ταυτόχρονα, βέβαια, χάρη στην πολύ καλή άρθρωση των επεισοδίων της μουσικής, όσοι γνώριζαν την υπόθεση του μπαλέτου μπορούσαν εύκολα να τη φανταστούν να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια τους. Καλοί μουσικοί στα ξύλινα και τα χάλκινα πνευστά, όπως και το εξαιρετικό σώμα των εγχόρδων, διασφάλισαν την υψηλή ποιότητα του ηχητικού αποτελέσματος.
Ευαισθησία με μέτρο
Η Τέταρτη Συμφωνία του Τσαϊκόφσκι έδωσε την ευκαιρία στον Αλεξέγεφ για την επιτυχέστερη ερμηνεία του διημέρου. Εμφανώς εξοικειωμένη με το έργο, η ορχήστρα ήταν σε θέση να το αποδώσει με όποιον τρόπο όριζε ο εκάστοτε αρχιμουσικός. Ο μαλακός ήχος του όμποε, οι υποβλητικοί κτύποι του τυμπάνου, οι άριστα συντονισμένοι νυκτοί φθόγγοι στα έγχορδα, η ανάλαφρη απόδοση του τρίο στο τρίτο μέρος ήταν μονάχα μερικά από τα δεδομένα. Ο Αλεξέγεφ επέλεξε μια ερμηνεία χαρακτηριστικά απαλλαγμένη από έντονα ρομαντικά στοιχεία, η οποία, όμως, διατηρούσε την ευαισθησία της γραφής. Αντίθετα απ’ ό,τι στον Στραβίνσκι, προσάρμοζε ταχύτητες και δυναμική στη δραματουργία της μουσικής, επιτυγχάνοντας ένα ευχάριστα παλλόμενο αποτέλεσμα. Η παράσταση διακόπηκε για λίγα λεπτά λόγω μουσικών που ακούγονταν από τον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Παραλίγο να είχε συμβεί το ίδιο και το προηγούμενο βράδυ. Αλλοτε, το Φεστιβάλ φρόντιζε για την ησυχία κατά τη διάρκεια των συναυλιών. Σήμερα, προφανώς οι προτεραιότητες έχουν αλλάξει.