Ηθοποιός, σκηνοθέτις, τραγουδίστρια, περφόρμερ από τις καλές που έχουμε, η Φένια Παπαδόδημα σκηνοθετεί με οδηγό τη μουσική. Μετά την παράσταση «Νέκυια – Εκ-σταση», μια μουσική αφήγηση πάνω σε πειραματισμούς της σύγχρονης jazz, σε κείμενα του Ομήρου, τώρα (3/4) καταπιάνεται με τον «Ξεπεσμένο δερβίση», στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής. Εδώ, ο απόηχος του βυζαντινού μέλους ανταμώνει με τον αυτοσχεδιασμό της φωνής πάνω σε ινδικές καρνατικές κλίμακες, οι λούπες συνυπάρχουν με επιρροές από Γάλλους συνθέτες του 19ου και 20ού αιώνα. Λέει με πάθος πως ο λόγος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη είναι άρρηκτα δεμένος με τον ομηρικό λόγο.
«Ως μουσικό με συγκινεί η μουσικότητα των κειμένων του. Αλλωστε, ήταν ψάλτης, με βαθιά γνώση της βυζαντινής μουσικής. Τέτοια μουσικότητα έχω συναντήσει μόνο στον Ομηρο και, για μένα, ο Παπαδιαμάντης είναι συνέχεια του Ομήρου». Τα χρόνια που η Φένια σπούδαζε και εργαζόταν στο Παρίσι, «ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων», όπως έχει χαρακτηριστεί ο Παπαδιαμάντης, «αντιπροσώπευε την Ελλάδα». Oπως υπογραμμίζει: «O,τι πιο όμορφο, καλό και αγαθό. Ο Ομηρος και ο Παπαδιαμάντης με έκαναν να επιστρέψω έπειτα από 11 χρόνια απουσίας στη χώρα μου. Σαν δύο ποτάμια που με τραβούσαν κοντά της».
Το Conservatoir Superieur National D’Art Dramatique στο Παρίσι ήταν η επιλογή της όταν εγκατέλειψε στην Αθήνα τη Γαλλική Φιλολογία. Σπούδασε θέατρο, λυρικό τραγούδι, πιάνο, κλαρινέτο, βιολοντσέλο, ως ηθοποιός συνεργάστηκε με σημαντικές σκηνές και σκηνοθέτες του θεάτρου (Philippe Adrien, Mathias Langhoff, Jean Francoit Perret, Michel Deutsch, Alain Olivier, Patrick Sommier), όμως επέστρεψε το 2002 γιατί την επηρέαζε αρνητικά το κλίμα. «Οταν πλησίαζε ο Μάιος ή ο Ιούνιος και έβρεχε, ο νους μου ήταν εδώ. Αν παρέμεινα εκεί, έπρεπε να κλείσω μέσα μου το θέμα “Ελλάδα”. Βλέπετε, είχε αρχίσει να αναπτύσσεται μια παράλληλη προσωπικότητα, σαν να ήμουν Γαλλίδα». Επιπλέον, διψούσε να παίξει στη γλώσσα της. «Χρόνια μετά συνειδητοποίησα ότι η αληθινή μας πατρίδα είναι η μητρική μας γλώσσα».
Γαλλία – Ελλάδα
Η κρίση τη βρήκε εδώ. Δεν αρνείται ότι συχνά σκέφτεται τη Γαλλία. «Είμαι με το μετέωρο βήμα του πελαργού. Με κρατάει το γεγονός ότι κι εκεί άλλαξαν τα πράγματα. Δεν είναι το Παρίσι που γνώρισα. Η κρίση άγγιξε και τη ζωή των Γάλλων, τους μισθούς τους, τις δουλειές τους. Δεν είναι απλό να δουλέψεις πια στο εξωτερικό. Παλιότερα, υπήρχε το κοινωνικό σύστημα που επέτρεπε σε έναν καλλιτέχνη να έχει άνεση και να κάνει τις επιλογές του. Τώρα, δεν είναι ακριβώς έτσι. Φίλοι που κάνουν σπουδαία καριέρα έξω, μου λένε “περιμένω να βγω στη σύνταξη για να έρθω στην Ελλάδα”».
Μια άλλη πραγματικότητα
Στην Αθήνα, βέβαια, ο καλλιτεχνικός κόσμος, ιδίως του θεάτρου, βιώνει μιαν άλλη πραγματικότητα. «Από το 2000 μπορούσες στην Ελλάδα να σχηματίσεις ευκολότερα μια θεατρική ομάδα απ’ ό,τι στο Παρίσι. Σήμερα φτάσαμε στο άλλο άκρο, την υπερβολή. Οι νεότερες γενιές είναι “ό,τι δηλώσεις". Oταν ήρθε στο Γαλλικό Ινστιτούτο ο Βαλέρ Νοβαρινά, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς της Γαλλίας, σοκαρίστηκε διότι δεν πήγαν παιδιά από δραματικές σχολές. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχουν τις βάσεις. Η τηλεόραση έχει δημιουργήσει άλλα πρότυπα, ενώ το Facebook καθιέρωσε έναν καθημερινό αγώνα για το πόσα likes έχεις την ημέρα. Αυτά με ωθούν συχνά να φύγω». Τι την κρατά; Οι ανθρώπινες σχέσεις και η δυνατότητα να αυτοσχεδιάζει, απρόβλεπτα, την καθημερινότητά της.
Στην παράσταση του «Ξεπεσμένου δερβίση» οι ατμόσφαιρες του αριστουργηματικού αθηναϊκού διηγήματος συνδέονται με τους τζαζ αυτοσχεδιασμούς εξαιρετικών μουσικών (Ανδρέας Πολυζωγόπουλος, David Lynch, Παναγιώτης Κωστόπουλος, Γιώργος Παλαμιώτης και η ίδια). «Αγαπούσα τη μουσική και την ποίηση των Σούφι. Στο Παρίσι διάβασα πολύ για τον κόσμο τους. Ο πρωταγωνιστής του διηγήματος του Παπαδιαμάντη, ο Δερβίσης, είναι ξένος, δεν γνωρίζουμε πώς βρίσκεται στο Θησείο το φθινόπωρο του 1895. Γνωρίζουμε μόνο ότι παίζει νέι. Η ύπαρξή του ταυτίζεται με τη μουσική. Δεν είναι ένας συνηθισμένος ξένος λόγω καταγωγής ή θρησκείας. Είναι καθ’ όλα ξένος. Ως προς αυτόν τον κόσμο. Τον άστατο, τον εφήμερο. Αυτό είναι το θέμα: ότι η μουσική είναι το αληθινό μας σπίτι. Αυτό με συγκινεί και στη μουσική των Τσιγγάνων. Oτι όλα κινούνται γύρω τους, είναι φευγαλέα όπως με τον δερβίση. Εχει πολλές διαστάσεις μέσα του αυτό το κείμενο. Η περίθαλψη του ξένου, η αποδοχή της ετερότητάς του, η αγκαλιά, το ναι το σπλαχνικό, το ναι το πράο το φιλάνθρωπο του Χριστού, που υπερβαίνει το “φιλέκδικον πάθος” του Λεπενιώτου, όπως γράφει η Κ. Χιωτέλλη».
«Νέκυια» και ραπ
Η παράσταση στο ΚΠΙΣΝ πραγματοποιείται στο πλαίσιο του φεστιβάλ Ημέρες Λατρευτικής Μουσικής, με θέμα την «Eκσταση» (επιμελούνται οι Στέφανος Θωμόπουλος – Αλέξανδρος Ευκλείδης). Επειτα, την περιμένει η «Νέκυια» που είδαμε στο Θέατρο Τέχνης, η οποία θα επαναληφθεί στο Tempus Verum με τον ράπερ MC Inka να απαγγέλλει Ομηρο!