«Επιθυμία μας είναι να σας παρουσιάσουμε τον Σκαλκώτα ως έναν μείζονα εκπρόσωπο του ευρωπαϊκού πολιτισμού…». Ο μαέστρος Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ συνέλαβε την ιδέα να αποκαλύψει στο διεθνές κοινό τη μουσική κληρονομιά του Νίκου Σκαλκώτα και από την ερχόμενη εβδομάδα, στο Βερολίνο, αρχίζει μία σειρά συναυλιών στην Κρατική Οπερα, στην Pierre Boulez Saal και στην Philarmonie, με έμφαση στο έργο του Σκαλκώτα. «Είναι αποκλειστικά πρωτοβουλία του Μπάρενμποϊμ», λέει ο μαέστρος Νίκος Χριστοδούλου, ο κατ’ εξοχήν μελετητής του Σκαλκώτα, ο οποίος συνέδραμε αποφασιστικά στη δυνατότητα αυτού του αφιερώματος.
Από μόνο του το γεγονός είναι εντυπωσιακό δεδομένης της υποτίμησης της προσφοράς του Σκαλκώτα στην Ελλάδα αλλά και της διάστασης που δίνει ο ίδιος ο Μπάρενμποϊμ, ο οποίος χαρακτηρίζεται ούτως ή άλλως από αισθήματα πολιτισμικού οικουμενισμού. Μιλάει για την «Ευρωπαϊκή Ιδέα», ενσωματωμένη, εν προκειμένω, στην κληρονομιά του ελληνικού πολιτισμού. Εκεί θα εστιάζει το πρόγραμμα στην Αίθουσα Πιερ Μπουλέζ. Π.χ., «πυρήνας της ευρωπαϊκής πολιτισμικής κοινότητας», αναφέρεται στο πρόγραμμα, «η Ελλάδα ήσκησε θετική επιρροή σε πολλούς λαούς και έθνη, αλλά στο πρόσφατο παρελθόν οικονομικές και πολιτικές πραγματικότητες εξώθησαν τη χώρα σε θέση άμυνας». «Τώρα είναι η ώρα να δείξουμε υπευθυνότητα και να ανταποδώσουμε», λέει ο Μπάρενμποϊμ. «Και ως καλλιτέχνες, αυτό μπορούμε να το πράξουμε μόνο μέσω της τέχνης».
Αριστερά, ο μαέστρος Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ που τοποθετεί τον Νίκο Σκαλκώτα στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Δεξιά, ο μελετητής του Σκαλκώτα, μαέστρος Νίκος Χριστοδούλου.
Ο κύκλος των εκδηλώσεων περιλαμβάνει 10 συναυλίες, στο πρόγραμμα των οποίων περιλαμβάνονται έργα Σκαλκώτα καθώς και έργα διεθνούς ρεπερτορίου εμπνευσμένα από την Ελλάδα. Κορυφαίοι σολίστ, ανάμεσά τους ο Λεωνίδας Καβάκος και ο Ενρίκε Πάτσε, θα δώσουν συναυλίες. Ο ίδιος ο Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ θα διευθύνει την ορχήστρα Staatskappelle Berlin και τη Staatsoper, ενώ ο Γιεργκ Βίντμαν θα διευθύνει το Boulez Ensemble.
Η «διεθνοποίηση» του Σκαλκώτα δεν είναι κάτι καινοφανές, μας λέει ο Νίκος Χριστοδούλου, ο οποίος θα ταξιδέψει στο Βερολίνο και πάλι, έχοντας ήδη παράσχει αποφασιστικής σημασίας συνδρομή για την ερμηνεία των έργων με τις κριτικές του εκδόσεις. Είχε συμβεί και στη δεκαετία του 1950 –εξηγεί ο Νίκος Χριστοδούλου– αλλά έκτοτε το ενδιαφέρον υποχώρησε κυρίως γιατί το έργο του παραμένει ώς σήμερα ανέκδοτο αλλά και γιατί ο Σκαλκώτας είχε προβληθεί ως δωδεκαφθογγιστής και «δύσκολος» συνθέτης (ως μαθητής του Σένμπεργκ). Η αλήθεια είναι ότι ήταν ατοναλιστής και πριν γνωρίσει τον Σένμπεργκ, ενώ είχε τεράστια γνώση για όλα τα είδη από την τζαζ ώς το ρεμπέτικο. Επιπλέον, από τη δεκαετία του ’60 και μετά η αιχμή της πρωτοπορίας στράφηκε σε άλλα θέματα. «Εχει ενδιαφέρον», λέει ο Νίκος Χριστοδούλου, «ότι ο Μπάρενμποϊμ περιέλαβε στο πρόγραμμα» –εκτός από εμβληματικά έργα όπως το περίφημο συμφωνικό «Η επιστροφή του Οδυσσέα»– και τη μικρή σουίτα εγχόρδων, ένα έργο που του είχε ζητηθεί να ερμηνεύσει πριν από 64 χρόνια, στα Σεμινάρια του Σάλτσμπουργκ του Ιγκόρ Μαρκέβιτς. Υπάρχει, συνεπώς, και μία συναισθηματική παράμετρος».
Τον Νίκο Χριστοδούλου κάλεσε στο Βερολίνο ο Μπάρενμποϊμ για να συνδράμει με τη γνώση του στην ανάγνωση και ερμηνεία των έργων. Η συνεργασία περιλαμβάνει και τη Δέσποινα Καψοκεφάλου και τη «Skalkottas Academy Athens». Οι συναυλίες στο Βερολίνο βασίζονται στις κριτικές εκδόσεις (από χειρόγραφα) του Χριστοδούλου και στην τεκμηρίωση που έχει κάνει, ενώ η σύλληψη του θέματος ανήκει αποκλειστικά στον Μπάρενμποϊμ. Είναι μια ευτυχής συγκυρία που δίνει τη δυνατότητα για ένα νέο άνοιγμα της Ευρώπης στο έργο του Σκαλκώτα.