Για τη γιαγιά Ευαγγελία

3' 11" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Τώρα που κάθε μέρα λιγοστεύουν/εκείνοι που μας πόνεσαν/Oσοι μας βρήκανε στη νύχτα του θανάτου/Εγώ σε ονομάζω καταφυγή μου/Ευαγγελία Πίσσα», έγραψε ο Μάνος Ελευθερίου στο ομώνυμο τραγούδι  που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης το 1974. Η Ευαγγελία Διγενή-Αντωνοπούλου ή Πίσσα, σύμφωνα με το επίθετο του τελευταίου συζύγου της, ήταν η γιαγιά του Συριανού ποιητή.

Μια γυναίκα πολύ διαφορετική από την εποχή της. Δυναμική, πνεύμα ελεύθερο, με καλλιτεχνική φλέβα, λέει γι’ αυτή ο ηθοποιός Μάνος Καρατζογιάννης, ο οποίος σκηνοθετεί την παράσταση «Ξένες πόρτες», που παρουσιάζεται στις 11-15 Ιουλίου στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Είναι ένα αδημοσίευτο κείμενο που ηχογράφησε και απομαγνητοφώνησε ο Μάνος Ελευθερίου και, πέντε χρόνια πριν φύγει από τη ζωή, το εμπιστεύθηκε στη Νένα Μεντή. Εκείνη παίζει τον 70 λεπτών μονόλογο.

«Είναι μια σπαρακτική διήγηση στην οποία εντοπίζουμε κι όλα τα βασικά μοτίβα του έργου του ποιητή και στιχουργού. Τη σκληρότητα της επαρχίας, την κοινωνική αδικία, τη μελαγχολία και τον φόβο του θανάτου. Εχει ψυχή, θέση, ταμπεραμέντο, ρυθμό, ανατροπή, θεατρικότητα. Ηταν μια γυναίκα που κακοποιήθηκε. Ενα θέμα που συνεχίζεται και στην εποχή μας. Παράλληλα παρακολουθούμε τη Σύρο από τις αρχές του 20ού αιώνα, μέσα από τη διήγηση της γιαγιάς Ευαγγελίας».

Με τον αξέχαστο δημιουργό ο Μ. Καρατζογιάννης είχε συνεργαστεί και στο παρελθόν, όταν ο ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος τού εμπιστεύθηκε το αρχείο του για την Ελένη Παπαδάκη. «Ηταν η εποχή που ετοίμαζα την παράσταση “Για την Ελένη”, στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Ομως και νωρίτερα, το 2007, του ζήτησα να γράψει έναν μονόλογο για το αφιέρωμα που ετοίμαζε τότε ο Γιώργος Μιχαηλίδης στο Ανοιχτό Θέατρο, και είχε θέμα τους νεαρούς μετανάστες που ζουν στη χώρα μας. Μας έδενε φιλία και συνεργασία. Παρ’ όλα αυτά, ελάχιστες φορές μου μίλησε για τη γιαγιά του, ενώ μιλούσε για τη μητέρα του, τις αδελφές του, τη Σύρο. Η γιαγιά Ευαγγελία ήταν βασική επιρροή στη ζωή του. Είχαν μια τρυφερή σχέση μεταξύ τους και όπως προκύπτει ήταν και μούσα του. Και βέβαια η καταφυγή του όπως έγραψε στο τραγούδι που μελοποίησε ο Μ. Θεοδωράκης.

Μέσα από την έρευνα για την παράσταση, τις αφηγήσεις όσων τον έζησαν και το αφιέρωμα που έκαναν για τον ποιητή τα “Συριανά γράμματα”, αποκαλύπτεται ότι την αγαπούσε πολύ, τη φρόντιζε, την πήγαινε στους γιατρούς. Εκείνη τον καμάρωνε. Τη χαρακτήριζε θεατρίνα, διότι έγραφε και ζωγράφιζε, στοιχεία που είχε ο Μάνος και οι αδελφές του. Μάλιστα ο γνωστός στίχος “κι άλλος στης Σύρας τα στενά/ αίμα και δάκρυα πίνει” που χρησιμοποίησε ο Μ. Ελευθερίου στο  τραγούδι “Αλλος για Χίο τράβηξε” στον δίσκο “Αγιο Φεβρουάριο” σε μουσική  Δήμου Μούτση, ήταν δικός της».

Τα χειρόγραφά του με τις απομαγνητοφωνημένες σκόρπιες ηχογραφήσεις που εμπιστεύθηκε ο ποιητής στην Νένα Μεντή, ήταν ένα πρωτόλειο κείμενο. «Μέσα τους, όμως, ξετυλίγεται ένας άγνωστος κόσμος. Μια πρωτοφανής σκληρότητα, γιατί η γιαγιά του μιλάει και ως θύμα παιδικής εργασίας και σεξουαλικής κακοποίησης. Ξεκινάει μιλώντας για την ορφάνια της, περιγράφει πως έξι χρόνων πήγε για δουλειά  παίρνοντας μια πεντάρα την ημέρα, ακολουθεί η παντρειά της, στην ουσία την έκλεψε μικρό κορίτσι ο πρώτος της σύζυγος…», λέει ο Καρατζογιάννης που έκανε και τη δραματουργική επεξεργασία. Και συνεχίζει: «Ολα αυτά ήταν ζητήματα που ευαισθητοποιούσαν τον Μ. Ελευθερίου όπως η κοινωνική αδικία. «Σας θυμίζω τους στίχους που έγραψε για τον Βαγγέλη Γιακουμάκη ή εκείνους για τον Βασίλη Καραλευθέρη στην Πτολεμαΐδα. Αντιλαμβάνεται κανείς μια βαθύτερη πνευματική συγγένεια μεταξύ γιαγιάς και εγγονού. Είναι ένα δυνατό ψυχογράφημα».

Η Ευαγγελία γεννήθηκε στη Σύρο την Πρωτομαγιά του 1900 και πέθανε στην Αθήνα στα 1984. Οσο για την ηχογράφηση των συμβάντων της ζωής της, έγινε από τον εγγονό το 1975, στην Αθήνα. Οι «Ξένες πόρτες» που παίζει η Νένα Μεντή μετά την Πειραιώς 260 θα ανεβούν στην Σύρο 19-21 Ιουλίου. Θυμίζουμε ότι ο Μ. Ελευθερίου πέθανε πέρυσι στις 22/7.

Η άλλη παράσταση  που σκηνοθετεί ο Μ. Καρατζογιάννης το φετινό καλοκαίρι είναι η «Μαρία Πενταγιώτισσα», η εμβληματική κωμωδία του Μποστ που παρουσιάζεται σε περιοδεία από τις 26 Ιουνίου.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή