Η ζέστη ήταν δυσβάσταχτη προχθές στην Ελευσίνα, το μικρό οίκημα του Μουσείου Ιστορίας και Λαογραφίας του Συλλόγου Μικρασιατών Ελευσίνας κατάμεστο από κόσμο, παντού ανέμιζαν βεντάλιες, στην εσωτερική αυλή στρωμένο τραπέζι με κολλαριστό λευκό τραπεζομάντιλο, κανάτες με παγωμένο νερό και γλυκά, χειροποίητα φυσικά. Τα μέλη του Συλλόγου επί ποδός να ξεναγούν, να προετοιμάζονται για το δρώμενο, να αφηγούνται ιστορίες. Τόσο πολλές, που άρχιζαν χωρίς να τελειώνουν, η μία μπλεκόταν με την άλλη, ένα παλίμψηστο ζωών με ευδιάκριτες τις στρώσεις των εποχών· ο κ. Περικλής ο κουρέας, η κ. Γεωργία, η κ. Βάσω (η οποία υπογράφει και τους μονολόγους – σε έμμετρους στίχους, που ακούγονται στην περιήγηση). Ολοι σχεδόν στα εβδομήντα τους (πάνω κάτω) απόγονοι των Μικρασιατών προσφύγων της Ανω Ελευσίνας, πρωταγωνιστούν σε μια site-specific περιπατητική παράσταση με τίτλο «Ε_ΦΥΓΑ Μικρασία», που σκηνοθέτησε η Γιολάντα Μαρκοπούλου.
Περιμένουμε να σκοτεινιάσει για να μπορούν να λειτουργήσουν οι βιντεοπροβολές πάνω στους τοίχους και η διαδρομή ξεκινάει με οδηγούς τους ηθοποιούς Θάνο Τσακαλίδη και Ιφιγένεια Καραμήτρου. Καππαδοκίας, Κωνσταντινουπόλεως, Τραπεζούντος, Αϊδινίου, Καισαρείας… Κάθε δρόμος, κάθε προσφυγόσπιτο με την αυλή του και μια άλλη-ίδια ιστορία, μυρωδιές από μαγειρέματα από ανοιχτά παράθυρα, μουσικές από ζωντανή ορχήστρα (από το κουαρτέτο ορχηστρικής μουσικής dorόs), βίντεο – ντοκουμέντα, παράδοση, μνήμη και πραγματικότητα, μείγμα αξεδιάλυτο, συναρπαστικό και συγκινητικό. Κάθε φορά, από τις δεκάδες, που η ίδια ιστορία ακούγεται, αποκαλύπτεται, λες, και μια άλλη πτυχή της. Στη διαδρομή οι θεατές πληθαίνουν, προστίθενται επισκέπτες και άνθρωποι της γειτονιάς, γέλια, χειροκροτήματα και κλάματα, γιορτή μαζί και λιτανεία. Στο προαύλιο της Μονής του Αγίου Χαραλάμπους, καθοριστική η συμβολή του αρχειακού υλικού από την εμβληματική «Αγέλαστο πέτρα» του Φίλιππου Κουτσαφτή. Στο τέλος της βραδιάς, η ζωντάνια, η αμεσότητα, η αλήθεια, ο πλούτος των κατοίκων της γειτονιάς, μας άφησε γεμάτους σκέψεις και αισθήματα για την ατέλειωτη αλυσίδα της ανθρώπινης περιπέτειας.
Αυτός όμως είναι και ο στόχος του «Φεστιβάλ Συνοικισμός», που διοργανώνεται φέτος για δεύτερη χρονιά στην πόλη, παρακαταθήκη για την επερχόμενη διοργάνωση της Ελευσίνας 2021 Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Αρχισε στις 22 του μηνός και διαρκεί έως τις 30, και, όπως σημειώνει η καλλιτεχνική διευθύντρια Ελευσίνας 2021 Κέλλυ Διαπούλη, προσανατολίζεται «σε έργα ερευνητικού χαρακτήρα, με έντονο το στοιχείο του ντοκουμέντου». Επίσης, «σε έργα που επαναπροσδιορίζουν τη σχέση δημιουργού και θεατή, εστιάζοντας στη βιωματική εμπειρία». Κεντρικό θέμα, όπως και πέρυσι, είναι η μετανάστευση – φέτος ειδικότερα υπό το πρίσμα της επίσημης ιστορίας που συμπλέκεται με προσωπικές αφηγήσεις.
Εκτός από το «Ε_ΦΥΓΑ Μικρασία», παρουσιάζεται και η «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» του Στρατή Δούκα σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Μιστριώτη, η «Ιστορία, Ιστορία, Ιστορία» της Ντέμπορα Πίρσον (αναφέρεται στην Ουγγαρία του 1950) και η, επίσης, βιωματική περφόρμανς εγκατάσταση της Λιβανέζας Τάνια Ελ Χούρι «Οι κήποι μιλούν και “Πείτε μου τι μπορώ να κάνω”». Το οδοιπορικό ολοκληρώνεται με τα έργα «Αϊτή» της ομάδας Hatari και «Ουδέν προς δήλωση» των Dictaphone Group. Η βιντεοεγκατάσταση «Οι Ελευσίνιοι» του Φίλιππου Κουτσαφτή (20 χρόνια μετά την «Αγέλαστο πέτρα», ο σκηνοθέτης συναντάει το σήμερα της πόλης), μαζί με τις «Διαδρομές στις ρίζες #3» της Ασπασίας Μαρίας Αλεξίου και «Motorway 6» της Εύης Καλογηροπούλου, εστιάζουν «στο μετά το ιστορικό γεγονός». Το Φεστιβάλ πλαισιώνεται και με δράσεις, όπως το Εργαστήριο Κριτικής που συντονίζει η θεατρολόγος Δηώ Καγγελάρη.