Ηταν Σεπτέμβριος του 2014 όταν η Μαριάννα Κάλμπαρη ανέλαβε το τιμόνι του Θεάτρου Τέχνης. Εξι χρόνια από τότε, η σκηνοθέτις και ηθοποιός κατάφερε να έχει ένα ενδιαφέρον ρεπερτόριο, νέα οικονομική πολιτική με μειωμένα εισιτήρια και προσφορές για ανέργους, ξανοίχθηκε σε καινούργιους φίλους του θεάτρου αλλά και ταλαντούχους δημιουργούς, ξαναφέρνοντας όμως και το παλιό, στιβαρό δυναμικό, όπως τη Ρένη Πιττακή και τον Βασίλη Παπαβασιλείου.
Πώς ήταν αυτή η εξαετία; «Ηταν ενδιαφέροντα χρόνια, με μεγάλη αγωνία. Δεν άλλαξαν όσα ονειρεύομαι για το Θέατρο Τέχνης, απλώς συνειδητοποίησα πόσο δύσκολο είναι να επιβιώσουμε. Ενα τέτοιο θέατρο δεν μπορεί να σταθεί χωρίς να χρηματοδοτείται από το κράτος ή έναν χορηγό. Δεν μπορείς να φτιάξεις ρεπερτόριο σε δύο σκηνές και συγχρόνως να αγωνιάς για να βρεις χρήματα για να επιβιώσεις. Επιπλέον, το Θ.Τ. κουβαλάει βαριά ιστορία, τεράστια ευθύνη για να διασωθεί και να διαδοθεί στις επόμενες γενιές. Είναι αυτό που μας διαφοροποιεί από τα άλλα θέατρα».
Αυτά λέει στην «Κ» σε ένα διάλειμμα της προετοιμασίας της παράστασης που ετοιμάζει το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν και η Εθνική Λυρική Σκηνή για το Ηρώδειο. Οι «Εκκλησιάζουσες – Η λαϊκή οπερέτα», που σκηνοθετεί, παρουσιάζεται στις 9 του μηνός σε μετάφραση – λιμπρέτο και μουσική Σταμάτη Κραουνάκη. Μια διασκευή της αριστοφανικής κωμωδίας στο πλαίσιο του «Operetta restart» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, με την οποία εγκαινιάζει έναν μεγάλο κύκλο συνεργασίας.
«Το ενδιαφέρον σε αυτή την παράσταση είναι ο τρόπος με τον οποίο η μουσική ξεκλειδώνει τον ποιητικό κόσμο του Αριστοφάνη. Η οπερέτα με ενδιαφέρει ως είδος. Είχα σκηνοθετήσει παλιότερα τον “Ορφέα στον Αδη” του Ζακ Οφενμπαχ στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Υπάρχει μια επανάκαμψη και μια διάθεση να επαναπροσδιοριστεί το είδος αυτό σήμερα. Αλλωστε, τι είναι η οπερέτα, η όπερα των πολλών».
«Δεν μπορείς να φτιάξεις ρεπερτόριο σε δύο σκηνές και συγχρόνως να αγωνιάς για να βρεις χρήματα ώστε να επιβιώσεις», λέει για το Θέατρο Τέχνης η Μαριάννα Κάλμπαρη.
Οι «Εκκλησιάζουσες» είναι ένα πολιτικό έργο, φυσικά επίκαιρο. «Στην ουσία είναι ένα όνειρο: πώς θα ήταν η ζωή αν δινόταν η εξουσία σε κάποιον που θεωρείται ακατάλληλος να αναλάβει». Σε μια εποχή απόλυτης πολιτικής και κοινωνικής παρακμής, οι γυναίκες με αρχηγό την Πραξαγόρα (Σοφία Φιλιππίδου) μεταμφιέζονται σε άνδρες, παίρνουν την εξουσία και προτείνουν καθεστώς κοινοκτημοσύνης. «Το επαναστατικό σχέδιο στη θεωρία μοιάζει ιδανικό, όμως είναι μια ακόμη ουτοπία. Υπάρχει η επιθυμία να αλλάξουμε τον κόσμο, όμως αποδεικνύεται πως άλλο είναι οι ιδέες και άλλο η πολιτική πράξη».
Eκτός από την παράσταση, η Μαριάννα Κάλμπαρη ασχολείται και με τον σχεδιασμό της νέας χειμερινής σεζόν. «Ξεκινούμε μια συνεργασία με τέσσερα ιταλικά θέατρα, η οποία χρηματοδοτείται από το ιταλικό υπουργείο Πολιτισμού. Πρόκειται για δύο διασκευές πάνω στον Μάκμπεθ, αλλά και πάνω στο μυθικό πρόσωπο της Πηνελόπης, μέσα από κείμενα του Ομήρου, του Οβίδιου και της Μάργκαρετ Aτγουντ. Τα άλλα δύο είναι σύγχρονα κείμενα που ασχολούνται με τη γυναικοκτονία και τη γυναικεία κακοποίηση, καθώς και το θέμα των μεταναστών. Η συνεργασία μας αυτή θα διαρκέσει τα επόμενα τρία χρόνια κάτω από το γενικό θέμα της Επανάστασης. Οι Ιταλοί μάς κάλεσαν να πάμε, όμως δεν μπορούμε γιατί δεν έχουμε χρήματα».
Συχνά σκοντάφτουν σε τέτοια πρακτικά προβλήματα. Η εξωστρέφεια, οι συνέργειες, οι συμπαραγωγές ήταν μια καλή λύση, «όμως το Θ.Τ. έχει τεράστια λειτουργικά έξοδα, δεν μπορεί να βασίζεται μόνο στα εισιτήρια. Εχουμε δύο σκηνές: το υπόγειο της οδού Πεσματζόγλου χωρητικότητας 200 θέσεων και της Φρυνίχου στην Πλάκα, 250 θέσεων. Για να είμαστε ανεξάρτητοι πρέπει να είναι γεμάτες σε όλες τις παραστάσεις όλο τον χρόνο».
Ευρεία γκάμα
Σκοπός της είναι το ρεπερτόριο να καλύπτει ευρεία γκάμα: κλασικό, σύγχρονο, πειραματικό. «Το Θέατρο Τέχνης δεν είναι προσωποκεντρικό όπως επί Κουν, συνεπώς οφείλει να είναι ανοιχτό. Πέρυσι παρουσιάσαμε 16 παραγωγές, φέτος τις μειώσαμε σε 10. Εχουμε 4 νέες, 2 ακόμη τα Δευτερότριτα και 4 επαναλήψεις. Υπάρχει η συμπαραγωγή με το Θέατρο του Νέου Κόσμου στο έργο του Τόμας Μπέρνχαρντ “Ρίτερ, Ντένε, Φος” που σκηνοθετεί η Μαρία Πρωτόπαππα (Στεφανία Γουλιώτη, Αργύρης Ξάφης, Λουκία Μιχαλοπούλου), και ο “Γλάρος” του Τσέχωφ, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Παρασκευόπουλου». Αυτά τα έξι χρόνια, η Μαριάννα Κάλμπαρη έκανε κινήσεις και πολλοί τη μιμήθηκαν. Οπως η προσφορά εισιτηρίων στην τιμή των 3 ευρώ, για τα οποία σχηματίστηκαν ουρές στα ταμεία του θεάτρου και εξαντλήθηκαν σε λιγότερο από δύο ώρες. Επιπλέον, ήταν και η πρωτοβουλία crowd funding της Εθνικής Τράπεζας «act4Greece», με το Ιδρυμα Ωνάση που βοήθησε στην ανακαίνιση των δύο σκηνών. «Ομως, ένα θέατρο χρειάζεται συνεχώς εργασίες. Βγαίνουμε, αλλά με την ψυχή στο στόμα. Μια χρονιά μπορεί να μπούμε μέσα, την άλλη να πάμε καλά. Μακάρι να μπορούσαμε να εξασφαλίσουμε τις κατάλληλες συνθήκες, να μην βιαζόμαστε όπως όλοι, ωστόσο αυτή είναι η εποχή. Από την αρχή ήξερα ότι δεν υπάρχει συνεχιστής του Κουν, αλλά άνθρωποι που είναι κοντά στη φιλοσοφία του. Το Θ.Τ. εμπνέει όποιον έρχεται εδώ και οδηγεί σκηνοθέτες και ηθοποιούς στην ουσία, όχι στον εντυπωσιασμό. Αλλά οι εποχές άλλαξαν, δεν υπάρχει η απόλυτη αφοσίωση και αυταπάρνηση όπως στα χρόνια του Κουν».