Μια πολυμεσική παράσταση-έκπληξη

Μια πολυμεσική παράσταση-έκπληξη

4' 24" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στην οδό Κύπρου 91, στα βαθιά της Κυψέλης, σ’ ένα χώρο όπου άλλοτε επισκευάζονταν τηλεοράσεις, ο Δημήτρης Αλεξάκης και η Φωτεινή Μπάνου δημιούργησαν το 2012 το Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, ένα μικρό αλλά φιλόξενο σημείο προορισμού για καλλιτέχνες και κοινό που νιώθουν άνετα εκτός «αγοράς», σε μία από τις πιο πολυπολιτισμικές γειτονιές της Αθήνας, αναζητώντας όχι μόνο συμβατικής γλώσσας καλλιτεχνικές προτάσεις αλλά και διαφορετικούς, ενίοτε υβριδικούς, τρόπους έκφρασης. Εκεί ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Παντελής Δεντάκης πραγματοποιεί ένα άλμα μπροστά, παρουσιάζοντας τη «Μικρή μέσα στο δάσος» του Φιλίπ Μινιανά, με πρωταγωνιστές τις έξοχα εκφραστικές μινιατούρες της εικαστικού Κλειώς Γκιζελή, τα βίντεο-αρτ του Αποστόλη Κουτσιανικούλη, το ηχητικό/μουσικό περιβάλλον του Σταύρου Γασπαράτου και δύο ηθοποιούς, την Κατερίνα Λούβαρη-Φασόη και τον Πολύδωρο Βογιατζή, σε τέλειο αφηγηματικό συγχρονισμό.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή τους. O Φιλίπ Μινιανά (γενν. 1946) έγραψε το θεατρικό «Η μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος» (2008) ύστερα από παραγγελία της Comédie Française και του Théâtre 2 Gennvielliers. Βασίστηκε στον αρχαιοελληνικό μύθο της Πρόκνης και της Φιλομήλας, όπως διασώθηκε από τον Οβίδιο (43 π.Χ.-17 μ.Χ.) στις «Μεταμορφώσεις» του. Ο Ρωμαίος ποιητής συγκέντρωσε περί τους 250, κυρίως ελληνικούς, μύθους για ανθρώπους που αμάρτησαν από ερωτικό πάθος ή επειδή έχασαν το μέτρο κι έγιναν προκλητικοί και αλαζόνες. Κοινό σημείο τους είναι ότι στο τέλος, διά της λυτρωτικής ή τιμωρητικής παρέμβασης των θεών, οι ήρωες μεταμορφώνονται σε φυτά, ζώα και πουλιά, αστέρια, άψυχη ύλη.

Υψηλή ποιητική τέχνη και μια ποικιλία αφηγηματικών τρόπων (λ.χ. με εγκιβωτισμό διαφορετικών ιστοριών μέσα στην αφήγηση του ίδιου προσώπου ή παρουσιάζοντας μία ιστορία ως «έκφραση», περιγραφή δηλαδή ενός έργου τέχνης που αποδίδει κάποιον μύθο) κατέστησαν το «διδακτικό έπος» του Οβιδίου πηγή για πολλούς νεότερους δημιουργούς – με πρώτο και σημαντικότερο τον Σαίξπηρ. Στις μέρες μας έχει δώσει αρκετές φορές υλικό για ενδιαφέρουσες παραστάσεις – όπως λ.χ. σ’ εκείνη την ωραία παράσταση του Θωμά Μοσχόπουλου στο Αμόρε το 2007 με τίτλο «Μεταμορφώσεις +».

Σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο, ο Τηρέας, γιος του θεού Αρη και βασιλιάς της Θράκης, πήρε γυναίκα του την Πρόκνη, κόρη του βασιλιά της Αθήνας Πανδίωνα, και απέκτησε μαζί της ένα γιο. Οταν συνάντησε, όμως, τη μικρή αδελφή της, τη Φιλομήλα, κυριεύθηκε από ανεξέλεγκτο πάθος. Βίασε την κοπέλα κι έκοψε τη γλώσσα της για να μη μιλήσει. Αλλά η νεαρή ύφανε τα πάθη της σε πανί για να μάθει η αδελφή της το μαρτύριό της και μαζί αποφασίζουν την παραδειγματική τιμωρία του βασιλιά. Η Πρόκνη, σαν άλλη Μήδεια, σκοτώνει τον γιο της, μαζί με τη Φιλομήλα τεμαχίζουν το σώμα του, το μαγειρεύουν και προσφέρουν στον Τηρέα θυέστειο γεύμα. Οταν η αποτρόπαιη αλήθεια αποκαλύπτεται, ο βασιλιάς κυνηγάει για να σκοτώσει τις δύο γυναίκες, αλλά οι θεοί λυπούνται και τους τρεις και τους μεταμορφώνουν σε πουλιά. Η Πρόκνη μεταμορφώνεται σε αηδόνι, η Φιλομήλα σε χελιδόνι και ο Τηρέας σε τσαλαπετεινό.

Ο Μινιανά μετα-γράφει τον μύθο σ’ ένα σκοτεινό παραμύθι για ενηλίκους που μιλάει για την αλαζονεία της εξουσίας, τη λαγνεία, τη βία και την κακοποίηση παιδιών και γυναικών, τη φρίκη της εκδίκησης που δεν λυτρώνει κανέναν. Και για το τυχαίο: ενώ γι’ αλλού τραβάς, κάτι συμβαίνει και ανατρέπει τα πάντα. Μάλιστα, ο Παντελής Δεντάκης κρατάει σαν μότο στην παράστασή του τους εξής στίχους: «Τα σχέδιά μας πάντοτε ανατρέπονται / Νομίζουμε ότι ορίζουμε τα πράγματα / και μας ποδοπατούν». Προφανώς ο βραβευμένος Γάλλος συγγραφέας έχει μελετήσει τις αρχαίες τραγωδίες, αρκετές εκ των οποίων κλείνουν με παρόμοιους στίχους – λ.χ. οι «Βάκχες»: «Αγνωστό τέλος δίνουν στα πράγματα οι θεοί / Εκείνα που είναι να γίνουν, δεν έγιναν ποτέ / Κι αυτά που γίνονται, δεν ήταν για να γίνουν».

Ο σκηνοθέτης, αξιοποιώντας τη ρέουσα εναλλαγή διαλόγου και αφήγησης στο πρωτότυπο (ο ευθύς λόγος σαν να μπαίνει σε εισαγωγικά αφού συμπληρώνεται μ’ ένα «λέει», «σκέφτεται», «ρωτά» – πάντα σε ενεστώτα), έστησε μια σύνθετη παράσταση που απογείωσε τη δυναμική του έργου. Σε μια ειδική σκηνική εγκατάσταση σε σχήμα ανάποδου Γ «κινούνται» οι μινιατούρες της Κλειώς Γκιζελή από τους δύο ηθοποιούς, που στέκονται όρθιοι, αριστερά και δεξιά. Η κάθετη πλευρά της κατασκευής είναι οθόνη στην οποία προβάλλεται το βίντεο-αρτ του Αποστόλη Κουτσιανικούλη, που διαμορφώνει τους χώρους δράσης (το δάσος, η καλύβα, το παλάτι, ο κήπος, ο ουρανός κ.ο.κ.). Στο βάθος, σε μια άλλη, μεγαλύτερη οθόνη προβάλλεται εμπλουτισμένη εκδοχή του προηγούμενου βίντεο, στο οποίο έχουν ενταχθεί πια και οι ήρωες-μινιατούρες. Αρα η σκηνική πράξη τριχοτομείται και η παρακολούθησή της περιλαμβάνει ένα πρώτο επίπεδο (τις τρισδιάστατες μινιατούρες στο φυσικό μέγεθός τους και τους ηθοποιούς), το βίντεο-αρτ της μικρής οθόνης και το βίντεο-αρτ της μεγαλύτερης οθόνης στο οποίο παρακολουθούμε, εντέχνως κινηματογραφημένα με διαφορετικούς φωτισμούς και υπό διαφορετικές γωνίες, μικρά, μεσαία και κοντινά πλάνα των γλυπτών ηρώων.

Μαυροφορεμένοι η Κατερίνα Λούβαρη-Φασόη και ο Πολύδωρος Βογιατζής, σαν τους χειριστές του ιαπωνικού θεάτρου κούκλας Μπουνράκου, δίνουν φωνή και ψυχή στις μινιατούρες. Δεν κρύβονται – αντιθέτως, και σωστά, στις στιγμές έντασης συμμετέχουν ενεργά, έτσι ώστε το κεφάλι και τα χέρια τους να γίνονται μέρος της δράσης.

Αλλά αυτή η εξαιρετική σύνθεση διαφορετικών αφηγηματικών τρόπων και μέσων είναι αδύνατο να περιγραφεί με λέξεις. Η «Μικρή μέσα στο δάσος» είναι από εκείνες τις παραστάσεις που αποδεικνύουν την ευρηματικότητα των Ελλήνων δημιουργών, οι οποίοι παρά την έλλειψη ικανών πόρων δοκιμάζουν συχνά με μεγάλη επιτυχία καινούργιες αφηγηματικές φόρμες, αλλά και τις πολλαπλές δυνατότητες των τεχνολογικών μέσων. Μπράβο σε όλους τους συντελεστές και μακάρι η παράσταση να βρει τον δρόμο της στα ξένα φεστιβάλ παραστατικών τεχνών – όπως της αξίζει.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή