Το παράδοξο του ηθοποιού

4' 4" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η παράσταση «Αγάπησέ με» του Δημήτρη Αγαρτζίδη, στο Bios, αρχίζει με τη Γιούλα Μπούνταλη σε ρόλο κονφερανσιέ να μας καλωσορίζει στο «όνειρο» μιας ηθοποιού, της Μαρίας Παρασύρη. Είναι η Ναντίν, μια εκδοχή με σάρκα και οστά της ηρωίδας από την έξοχη ταινία του Αντρέι Ζουλάφσκι «Σημασία έχει ν’ αγαπάς» («L’ Important c’ est d’ aimer», 1975). Ηθοποιός σε b-movies προβάρει χωρίς επιτυχία μια σκηνή: να πει «σ’ αγαπώ» σε έναν άνδρα που κείτεται σαν νεκρός μπροστά της. Στην ταινία, το πονεμένο βλέμμα της Ρόμι Σνάιντερ δηλώνει την απελπισία της: πώς να είναι αληθινή όταν γύρω της συνωθούνται τεχνικό και βοηθητικό προσωπικό, ένα πλήθος αγνώστων, μαζί και ο σκηνοθέτης που της φωνάζει να επαναλάβει ξανά και ξανά; Πώς να «ερμηνεύσει» δύο λέξεις τόσο μύχιες, τόσο πολύτιμες, τόσο ευαίσθητες στο ψέμα, σε ένα τόσο θορυβώδες, τεχνητό, ανοίκειο περιβάλλον;

Στη θεατρική σκηνή, πάλι, πώς να μπορέσει να είναι αληθινός ο ηθοποιός όταν περιβάλλεται από πλήθος αγνώστων άλλου τύπου, τους θεατές, που προσέρχονται στο θέατρο ποιος ξέρει με τι προσδοκίες; Οι ηθοποιοί γνωρίζουν εξαρχής ότι η δουλειά που επέλεξαν συνεπάγεται ανελέητη έκθεση, όχι πάντα με τις καλύτερες συνθήκες, ούτε πάντα μπροστά σε καλοπροαίρετο κοινό. Πρόκειται για γνώση, ωστόσο, που δεν μειώνει την ψυχική οδύνη από το ξεγύμνωμα (μεταφορικό, ενίοτε και κυριολεκτικό) στο όνομα μιας λυτρωτικής διαδικασίας μοιράσματος με τους άλλους. Η οποία, συχνά, δεν είναι λυτρωτική για κανέναν.

Η ταινία του Ζουλάφκσι βασίστηκε ελεύθερα στο μυθιστόρημα του Κρίστοφερ Φρανκ «Αμερικάνικη νύχτα» (εκδ. Πόλις, 1995, δυστυχώς εξαντλημένο) και πετυχαίνει να δείξει πώς κινηματογράφος, θέατρο και πραγματικότητα εμπλέκονται σε έναν ενίοτε μακάβριο χορό, με τους πρωταγωνιστές να στροβιλίζονται χωρίς τίποτα σίγουρο και στέρεο γύρω τους. Κρατώντας τη βασική πλοκή του σεναρίου, ο Δημήτρης Αγαρτζίδης δημιούργησε ένα σκηνικό κείμενο που μιλάει για το «παράδοξο» του ηθοποιού, για αυτά τα πλάσματα που δυνητικά χωρούν όλους τους ανθρώπους, που δίνουν φωνή και σώμα εξίσου σε καλούς και κακούς, στήνοντας μπροστά μας τον καθρέφτη που δεν λέει ποτέ ψέματα. Που ερμηνεύουν άνδρες και γυναίκες ασχέτως του δικού τους φύλου, που μιλούν για τα ανομολόγητα, που τολμούν να επαναστατήσουν (έστω στη μικρή διάρκεια μιας παράστασης) ενάντια στον βολικό κομφορμισμό, στον μικροαστισμό, στην ασφάλεια της μέσης οδού. Γνωρίζοντας, ωστόσο, ότι το ακραίο, στη ζωή δεν αντέχεται. Αλλά στην τέχνη;

Το «Αγάπησέ με» μιλάει για όλα αυτά, αφού οι ηθοποιοί υποδύονται ηθοποιούς, σκηνοθέτη, φωτογράφο, συλλέκτη φωτογραφιών, ανθρώπους που αγωνίζονται να εκφράσουν την «αλήθεια» με τον δικό τους, προσωπικό τρόπο. Μια «θεία», μυστήρια γυναικεία περσόνα, σαν προσωποποίηση της αγοράς που θέλει χρήμα για να κινηθεί για να τους δώσει χώρο, υπονομεύει τον ρομαντισμό του καλλιτέχνη – ιερουργού, ο οποίος δικαιώνεται και αναγνωρίζεται η υψηλή αποστολή του μόνον αν έχει το χάρισμα και την τύχη να ξεχωρίσει.

Η Δήμητρα Βλαγκοπούλου δίνει μια σπαρακτική ερμηνεία ως ηθοποιός που προβάρει τον σαιξπηρικό «Ριχάρδο Γ΄». Ο μονόλογος του δύσμορφου ήρωα αποκτά τη διάσταση εξομολόγησης για όλα όσα προσπαθεί ο ηθοποιός, για όλο το δράμα που βιώνει γνωρίζοντας ότι επιδιώκει το ακατόρθωτο. Τόσο πολύς κόπος για κάτι τόσο φευγαλέο, πώς να μη λατρεύεις τους ηθοποιούς, όταν μάλιστα ξέρεις ότι μπορεί μεθαύριο να μην έχουν δουλειά, να μην μπορούν να ζήσουν;

Εμπειρίες και σκέψεις των ηθοποιών για τη δουλειά τους (που δεν μπορεί εύκολα να ξεχωρίσει από την εκτός θεάτρου ζωή τους) παίρνουν στο «Αγάπησέ με» τη μορφή σκηνών βιωματικού χαρακτήρα, όπου η όποια ψευδαίσθηση ακυρώνεται, όπως και η «θεσμική» διάκριση σκηνής και πλατείας. Κάποιες σκηνές ομοφυλοφιλικού ερωτισμού και σεξουαλικής πρόκλησης (η παράσταση είναι μόνο για ενήλικες) σήμερα πια απλώς επιβεβαιώνουν ότι το θέατρο ήταν και παραμένει ο κατεξοχήν αντισυμβατικός, δεκτικός του διαφορετικού, χώρος. Αν και ακόμα και η χρήση της λέξης «διαφορετικός» οριοθετεί – όχι, το θέατρο είναι χώρος ανοιχτωσιάς και ελευθερίας.

Αντιγράφω από τον Ντιβινιό: «Οι διαφορετικές εκφάνσεις της ατυπίας του ηθοποιού αντιστοιχούν σε μια πραγματικότητα που ανήκει στο βαθύτερο επίπεδο της συλλογικής ζωής, εκεί δηλαδή όπου η κοινωνία διαμορφώνει μια εικόνα για τον άνθρωπο και κατ’ επέκταση στο επίπεδο της δυνατότητας της κοινωνίας να σχηματίσει η ίδια μια εικόνα για τον εαυτό της και να ορίσει με συμβολικό τρόπο την έννοια της ελευθερίας» (Ζαν Ντιβινιό, «Ο ηθοποιός», εκδ. Νεφέλη, 2000).

Εργο μικρού προϋπολογισμού, το «Αγάπησέ με» βασίζεται στην ενδιαφέρουσα δραματουργία του Δημήτρη Αγαρτζίδη (συμμετέχει και ως ηθοποιός) και στις εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών, της Δήμητρας Βλαγκοπούλου, της Γιούλας Μπούνταλη, της Μαρίας Παρασύρη και της Δέσποινας Αναστάσογλου. Καλός και ο νεαρός Βασίλης Σαφός αλλά του έλειψε το πάθος – ίσως επειδή ακόμη είναι στα πρώτα θεατρικά του βήματα. Γράφει ο Νοβαρινά: «Η σκηνή είναι ο χώρος όπου ασκείται –μυστικιστικά και μυστηριωδώς, δημόσια, ενώπιον όλων και του εαυτού μας– η ήττα του ανθρώπου» (Valère Novarina, «Ο άνθρωπος εκτός εαυτού», εκδ. ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, 2002-3). Που αντέχεται μόνο με την αγάπη. Αν, λοιπόν, αγαπάτε το θέατρο και τους ηθοποιούς, αυτούς τους γοητευτικούς «τυχοδιώκτες του ενδότερου χώρου», που επιμένουν με τη φωνή και το σώμα τους να σκάβουν για τα σημαντικά και πολύτιμα ακόμη και σε συνθήκες παρακμής και ήττας, μάλλον θα συγκινηθείτε με το «Αγάπησέ με».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή