«Οταν μιλάει η Εκάβη είναι σαν να μιλάνε όλες οι γυναίκες του κόσμου που βγαίνουν από έναν πόλεμο, μια καταστροφή. Γυναίκες που δεν ανήκουν πουθενά, που δεν τους ανήκει τίποτα». Ετσι βλέπει η Γιώτα Φέστα την ηρωίδα που ερμηνεύει στις «Τρωάδες» του Ευριπίδη. Μια παράσταση του ΚΘΒΕ, σε συμπαραγωγή με το Κέντρο Πολιτισμού Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και το ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας, που έκανε την πρεμιέρα της και συνεχίζει τη διαδρομή της, σήμερα και αύριο, στο Θέατρο Δάσους Θεσσαλονίκης.
Το μότο που χρησιμοποιούν στην παράσταση είναι, όπως λέει η ηθοποιός στην «Κ», ένας στίχος του Eζρα Πάουντ: «Με το κεφάλι άλλοτε χαμηλά και άλλοτε προς τα πάνω». Η Γ. Φέστα παραδέχεται ότι τη φόβισε πολύ αυτή η ηρωίδα. «Δεν αισθανόμουν κάποια συγγένεια. Είναι μια βασίλισσα, ένα σώμα κατακλυσμένο από την οδύνη, μια γυναίκα που έχασε τα πάντα: παιδιά, σύζυγο, πόλη, πατρίδα».
«Σήκωσε το κεφάλι σου, σήκωσε τον λαιμό σου, στάσου όρθια». Ετσι αρχίζει τις «Τρωάδες», σε μετάφραση Γιάννη Τσαρούχη, ο σκηνοθέτης Γιάννης Παρασκευόπουλος, που υπογράφει και την προσαρμογή κειμένου. Ομως η πρωταγωνίστρια είχε στο νου της και μια παλιά συμβουλή του σκηνοθέτη, από τη συνεργασία τους στον «Γλάρο» του Τσέχωφ. «Ελεγε συχνά τότε “είμαι αυτό που ακούω”. Σκεφτόμουν, λοιπόν, ότι η Εκάβη πρωτίστως είναι αυτά που ακούει και μετά αυτά που λέει». Αυτό που τη δυσκόλεψε ήταν «να βρω τι σημαίνει ένα σώμα κατακλυσμένο από την οδύνη. Πώς εκφράζει τον πόνο; Με απασχόλησαν, επίσης, οι αισθήσεις. Η ακοή, ο λόγος, η όραση. Επιπλέον, το τοπίο της Εκάβης, όπου το παρόν μπερδεύεται με το ένδοξο παρελθόν. Είναι σαν ψυχική διαταραχή. Ενώ ζει τη στιγμή, σκέφτεται ότι την έχει ξαναζήσει».
Βλέμμα και σώμα
Ο τρόπος εργασίας επίσης την απασχόλησε. «Προσπαθήσαμε να εντάξουμε την απόσταση που νιώθουμε έπειτα από μια οδύνη, όπως η πανδημία, σαν την απόσταση που χρειάζονται οι άνθρωποι ύστερα από μια μεγάλη καταστροφή. Η σωματική επαφή φυσικά μας λείπει, αλλά αναγκάζεσαι να βρεις ερμηνευτικούς τρόπους για να την αντικαταστήσεις. Για εμένα είναι το βλέμμα συχνά επιλογή και επιθυμία. Είναι μεγάλη ανακούφιση όταν το βλέμμα σου ακουμπάει σε ένα άλλο. Το σώμα μας μαθαίνει κάτι όταν μας παρατηρούν».
«Σκεφτόμουν ότι η Εκάβη πρωτίστως είναι αυτά που ακούει και μετά αυτά που λέει», σημειώνει η ηθοποιός, η οποία πρωταγωνιστεί στις «Τρωάδες».
Η Γιώτα Φέστα «αναζητεί» τις ηρωίδες της ψάχνοντας τον λόγο τους. «Ομως, μια ερμηνεία μπορεί να είναι κτισμένη και σε μικρές σωματικές λεπτομέρειες, οπότε προσπαθώ να εντάξω κάπως τον λόγο στο σώμα. Επίσης, είναι καλό να αμφισβητούμε τον εαυτό μας και να είμαστε ανοικτοί στις εκπλήξεις. Το σημαντικό δεν είναι πώς παίζεις, αλλά πώς διαθέτεις τον εαυτό σου στη σκηνή».
Από τις αγαπημένες και στιβαρές ηθοποιούς του θεάτρου και του κινηματογράφου επί 37 έτη, δηλώνει χαρούμενη που τα τελευταία χρόνια παίζει γυναίκες όπως η Αμάντα στον «Γυάλινο κόσμο» και η Αρκάντινα στον «Γλάρο». «Θέλω να ξαναβρεθώ στο μέλλον και με τις δύο. Σε αυτές τις ηρωίδες ανακαλύπτω ένα μπαστούνι για τη ζωή μου».
Οι περισσότεροι αγάπησαν τη Γ. Φέστα μέσα από τον κινηματογράφο, από το 1983, όταν ξεχώρισε στη «Ρεβάνς» του Νίκου Βεργίτση, διαγράφοντας μια δυνατή πορεία στη μεγάλη οθόνη. Μετά ένα διάστημα εκτός, τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Ζαχαρίας Μαυροειδής την έφερε πάλι στο σινεμά, με τον «Απόστρατο». «Δεν άφησα εγώ το σινεμά, εκείνο κάπως με άφησε. Αλλωστε είναι μια υπόθεση νέων και όσο μεγαλώνουμε δεν υπάρχουν πολλοί ρόλοι. Είναι φυσικό».
Ο ρόλος της πολιτείας
Στο Χόλιγουντ, πολλές πρωταγωνίστριες δυσκολεύονται να βρουν ρόλους μετά τα 50. «Από ένα σημείο και μετά λιγοστεύουν οι ευκαιρίες. Ακόμη και στη Γαλλία, η μοναδική που συνεχίζει να κάνει σινεμά ακόμη είναι η Ζιλιέτ Μπινός. Εννοώ της δικής μου, περίπου, γενιάς. Χάρηκα πολύ τη συνεργασία μου με τον Ζαχαρία και την ταινία. Είναι ανοιχτή και με άποψη. Βγήκε την περίοδο του κορωνοϊού, κατέβηκε, αλλά άρχισε πάλι σε κάποιες αίθουσες να συναντάει το κοινό».
Την περίοδο της καραντίνας πρόλαβε να ταξιδέψει στο Παρίσι για να δει τις κόρες της. Η μεγάλη ασχολείται με τον χορό και την περφόρμανς, μάλιστα δούλεψε για χρόνια με τη Μαγκί Μαρέν, ενώ η μικρή σπουδάζει στην Καλών Τεχνών.
«Το κλείσιμο ήταν μεγάλη παύση, πιθανόν θα ξαναζήσουμε κι άλλο. Υπήρξε ένας μεγάλος μετεωρισμός στο θέατρο, που θα ανακατέψει γερά τον βυθό. Ελπίζω να γίνει ένα ξανακοίταγμα των συνθηκών εργασίας μας. Ο χειμώνας είναι ένα τεράστιο ερωτηματικό. Νομίζω πως θα επανέλθει ο φόβος για καιρό. Η πολιτεία κάπως πρέπει να μας σταθεί, να υπάρξει πολιτική βούληση για όσους δεν θα μπορέσουν να εργαστούν. Η πρωτοβουλία, πάντως, για το Μητρώο Καλλιτεχνών ήταν πολύ καλή και υπέρ του θεάτρου».