Οταν η Κατερίνα Ευαγγελάτου πρότεινε στην Αμάντα Μιχαλοπούλου να γράψει ένα σύγχρονο θεατρικό έργο βασισμένο στην «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, στο πλαίσιο του κύκλου «Contemporary Ancients» του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, η συγγραφέας αρνήθηκε ευγενικά. «Με ενδιέφερε μια πιο συγκροτημένη προσωπικότητα. Δεν μπορώ πια να ασχολούμαι με μικρά κορίτσια», λέει μισοαστεία – μισοσοβαρά στην «Κ».
Η εναλλακτική πρόταση της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Φεστιβάλ ήταν πιο δελεαστική: αφορούσε τον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη και τη βασική ηρωίδα του έργου, τη Φαίδρα. «Το βρήκα τρομερά ενδιαφέρον», θυμάται η συγγραφέας. «Ολοι οι άνδρες που ασχολήθηκαν με τη Φαίδρα, το έκαναν στερεοτυπικά. Είναι σχεδόν δευτεραγωνίστρια, τόσο στον “Ιππόλυτο”, όσο και στα αντίστοιχα έργα του Σενέκα και του Ρακίνα, που επίσης δεν στάθηκαν στην ψυχοσύνθεση της ηρωίδας και δεν την κατάλαβαν, με τον απλό τρόπο που ένας άνδρας δεν καταλαβαίνει μια γυναίκα και το αντίστροφο. Θεωρώ ότι σε πολλές περιπτώσεις, το αρχαίο δράμα βλέπει στο πρόσωπο της γυναίκας μια υστερική προσωπικότητα. Ειδικά της μεσήλικης».
Το αποτέλεσμα ήταν το έργο «Η Φαίδρα καίγεται». Παρουσιάστηκε τον Ιούλιο στη Μικρή Επίδαυρο, σκηνοθετημένο από τον Γιάννη Καλαβριανό, με την Αννα Μάσχα στον πρωταγωνιστικό ρόλο και τον Νίκο Λεκάκη ως Ιππόλυτο. Οπως και τα υπόλοιπα έργα του κύκλου «Contemporary Ancients» (το «Σπίτι με τα φίδια» του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, η «Κρεουργία» του Γιάννη Μαυριτσάκη και το «γάλα, αίμα» της Αλεξάνδρας Κ*, που συνομιλούν αντίστοιχα με τις «Τραχίνιες», τις «Βάκχες» και τη «Μήδεια»), έτσι και το έργο της Αμάντας Μιχαλοπούλου συμμετείχε σε ένα καλλιτεχνικό εγχείρημα που, σύμφωνα με τη σχετική περιγραφή του Φεστιβάλ, «τροφοδοτεί τον διάλογο της θεατρικής γραφής με το Αρχαίο Δράμα, προσφέροντας νέο πεδίο αναστοχασμού πάνω στη σχέση των μύθων με τη σύγχρονη ταυτότητα». Πρόκειται επίσης για ένα εγχείρημα που εν μέρει επαναλαμβάνεται: μετά το «γάλα, αίμα» και την «Κρεουργία» που ήδη ανέβηκαν στο Θέατρο Πέτρας, η «Φαίδρα» της Αμάντας Μιχαλοπούλου παρουσιάζεται στον ίδιο χώρο, τη Δευτέρα στις 9 μ.μ.
Τι έχει αλλάξει λοιπόν εδώ, σε σχέση με την τραγωδία του Ευριπίδη; Η πλοκή διαδραματίζεται σε κάποιο παραθαλάσσιο εξοχικό της Πελοποννήσου, ένα καλοκαίρι με καύσωνα. Η Φαίδρα είναι μια γυναίκα που γιορτάζει τα 52α γενέθλιά της, όσο ο άνδρας της, ο Θησέας, λείπει για δουλειές. Η ίδια έχει αδυναμία στον θετό της γιο, τον Ιππόλυτο, αλλά όταν θέλει να του εξηγήσει κάτι, χάνονται όσα θέλει να πει. Ευτυχώς για εκείνη που, όταν έρχεται η κρίσιμη ώρα, αντιμετωπίζει τον ερωτισμό της ως κάλεσμα ζωής και δεν πεθαίνει. Οπως γράφει η Αμάντα Μιχαλοπούλου στον πρόλογο του έργου (που μαζί με τα υπόλοιπα του κύκλου, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νεφέλη), η δική της Φαίδρα είναι έτοιμη «να ζήσει την υπόλοιπη ζωή της ακούγοντας το κάλεσμα του πάθους ως υπόσχεση ζωτικότητας».
Πρόκειται άραγε για μια αποκατάσταση του μύθου υπέρ του γυναικείου προσώπου, σύμφωνα με τα αιτήματα της εποχής; «Ναι και δεν το θεωρώ καθόλου κακό», αποκρίνεται η συγγραφέας. «Το να ξαναδιαβάζουμε κείμενα πατριαρχικά, που έχουν διαμορφώσει την τέχνη και τη ζωή μας, το βρίσκω θεμιτό, ενδιαφέρον και αγωνιστικό με ένα τρόπο. Με τόσα που συμβαίνουν σήμερα, αναγνωρίζω ότι όταν διάβαζα κείμενα γραμμένα από άνδρες, ταυτιζόμουν τόσο με το βλέμμα τους, που ξεχνούσα να σκεφτώ ως γυναίκα. Το θεωρούσα σχεδόν ελάττωμα. Στην Ελλάδα, όταν άρχισα να γράφω, υπήρχε η υποτιμητική ταμπέλα της γυναικείας λογοτεχνίας, που παρέπεμπε αποκλειστικά σε μια συναισθηματολογία. Ηταν ένα κλισέ, που δυσκόλεψε πολύ τις γυναίκες συγγραφείς της γενιάς μου στην προσπάθειά τους να μιλήσουν και ως γυναίκες. Γιατί είναι άλλο το να γράφεις ως ερμαφρόδιτο ον –που είναι και η συνθήκη του συγγραφέα– και άλλο το να αφουγκραστείς, να κατανοήσεις τη γυναικεία κατάσταση».
Ειδικά αν μιλάμε για μια γυναίκα στην ηλικία της Φαίδρας. «Τις προάλλες», καταλήγει η Αμάντα Μιχαλοπούλου, «είδα σε ένα φαρμακείο την αφίσα ενός συνεδρίου για την εμμηνόπαυση. Είχε τη φωτογραφία μιας γυναίκας με κοντό καρέ μαλλί, που κρατούσε μια ροζ βεντάλια. Η κόρη μου με ρωτούσε γιατί εκνευρίστηκα και έπρεπε να της εξηγήσω όλο το στερεότυπο: στο συλλογικό υποσυνείδητο, η 55άρα, η 60άρα, είναι μια γυναίκα που δεν μπορεί να κοιμηθεί γιατί έχει εξάψεις. Κλαίει, είναι υστερική και παθαίνει κατάθλιψη. Για να μην πούμε και ότι ο άνδρας της ξενοκοιτάζει. Οπως στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο».
«Η Φαίδρα καίγεται», 27 Σεπτεμβρίου, 9 μ.μ., στο Θέατρο Πέτρας.