Oταν ιδρύθηκαν πριν από τρεις δεκαετίες ήταν ο σημαντικότερος ίσως πολιτιστικός θεσμός στην περιφέρεια. Τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα τότε έγιναν μικρές εστίες σε μεγάλες πόλεις της χώρας, εκεί που δεν έφταναν σοβαρά θεάματα αλλά συνήθως οι λεγόμενες καλοκαιρινές «αρπαχτές» της Αθήνας.
Η Μελίνα Μερκούρη πίστεψε στην πολιτιστική αποκέντρωση και καθιέρωσε το 1983 τον θεσμό, ο οποίος είχε σκοπό «την πραγματοποίηση ενός ευρύτατου θεατρικού πολυκεντρισμού με κέντρα τις πόλεις της χώρας και φορείς τους δήμους ή τις ενώσεις των δήμων και των κοινοτήτων», για την ανάπτυξη της θεατρικής τέχνης στην περιφέρεια.
Κι έτσι όταν ξεκίνησαν τα θέατρα, τα περισσότερα ήταν εστίες στις οποίες ήθελαν να καταφύγουν σοβαροί ηθοποιοί και σκηνοθέτες και γενικά όσοι υποστήριζαν την άνθηση των νεοελληνικών έργων και ενός ρεπερτορίου που δεν έφτανε σε απομακρυσμένες περιοχές. Σύντομα τα πιο δημιουργικά θέατρα έγιναν κέντρα επικοινωνίας για τους πολίτες της εκάστοτε περιοχής, έπαιξαν εκπαιδευτικό ρόλο, συνέβαλαν στην ανάπτυξη των τεχνών, στο να έρθουν στο θέατρο οι νέοι.
Αυτή ήταν η ειδυλλιακή πλευρά του θεσμού. Γιατί έχοντας την εξουσία οι εκάστοτε δήμαρχοι και τοπικοί παράγοντες έκαναν το δικό τους πολιτικό αλισβερίσι, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις τα θέατρα λειτούργησαν ως μηχανισμός εξυπηρέτησης της κομματικής πελατείας. Διορισμοί και επιλογές κατά πώς βόλευαν. Στο μεταξύ οι σκηνές έμοιαζαν συχνά με παραρτήματα θιάσων της κακιάς ώρας, τηλεοπτικής φυσικά αισθητικής.
Κακοδιαχείριση, παρακμή, χρέη, με το υπουργείο Πολιτισμού να πετάει το μπαλάκι στους δήμους κι εκείνοι στο υπουργείο, σήμερα πολλά λειτουργούν σαν δημοτικές επιχειρήσεις. Και για καλλιτεχνικό έργο ούτε λόγος. Υπάρχουν όμως κι εκείνα που επιμένουν μέσα στις αντίξοες συνθήκες.
Στις προεκλογικές κορώνες των ημερών, κανείς υποψήφιος δεν μιλάει για τις εστίες αυτές. Οχι τη συντήρηση της παθογένειας των ΔΗΠΕΘΕ, αλλά την άμεση μεταρρύθμιση του θεσμού που συμπλήρωσε 30 χρόνια. Τον ρόλο της Περιφέρειας, των δήμων και του ΥΠΠΟΑ, αλλά και των ίδιων τα θεάτρων να βρουν τρόπους αυτοδυναμίας. Να γίνουν συνενώσεις, συνεργασίες, να πετάξουν ό,τι φταίει και να κρατήσουν τα καλά. Η ατολμία εξεύρεσης λύσης τα αφήνει να ρημάζουν στην απαξίωση, ενώ μας κοστίζουν.