SARAH KANE
Blasted (Eρείπια)
σκηνοθ.: Δημήτρης Τάρλοου
θέατρο: Πορεία
Δεν αρρωσταίνω για πρώτη φορά σε παράσταση έργου της Σάρα Κέιν. Εχω θητεύσει στο σύνδρομο: ναυτία, ιδρώτας, ταραχή. Η φορτική ιδιότητα της κριτικού με την οποία έβλεπα την παράσταση δεν ήταν ο μόνος λόγος που έμεινα και υπέμεινα το «μαρτύριο» αυτής της σοφά και ύπουλα δομημένης, πολλαπλά σηματοδοτημένης και μελετημένης σκηνοθεσίας πάνω στο πρώτο έργο της Κέιν (1995), αναγνωρισμένης έπειτα από ολομέτωπες επιθέσεις κριτικής, κοινού και μίντια. Εμεινα για να έρθω –ως «εκφυλισμένη» θεατής ενός καλού ή κακού θεάτρου των συμβιβασμών– ξανά αντιμέτωπη με ένα θέατρο βίαιο, φρικιαστικό, απρόσμενα τρυφερο-συμπονετικό, που χρησιμοποιεί νέα –παμπάλαια– μέσα για να «αλλάξει την πραγματικότητα». Εμεινα για να συγκρουστεί ο μιθριδατισμός μου με τη νεότερη εκπρόσωπο του θεάτρου της σκοτεινής ποίησης, της αδιανόητης φρίκης και της προσδοκώμενης κάθαρσης.
Οπως ήταν και το θέατρο των αρχαίων, των ελισαβετιανών, του προφητικού Μπύχνερ –μεταξύ γερμανικού Ρομαντισμού και προφητικού Εξπρεσιονισμού– και βέβαια το θέατρο της αγγλοσαξονικής παράδοσης από την ιακωβινή περίοδο (17ος αιώνας) μέχρι τη γεμάτη φοβερούς υπαινιγμούς πιντερική απειλή και το ακραία βίαιο έργο του Μποντ (Saved), στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Εμεινα για αυτοπαρακολούθηση σε ακραία, ψυχική δοκιμασία. Η οποία, βέβαια, προϋποθέτει παράσταση εγκαυστική σαν αυτήν του θαυμαστά ωριμάζοντος Δημήτρη Τάρλοου και της επιλεγμένης διανομής, που απεδείχθη ιδανική. Με τον αλληλοσυγκρουόμενα κυνικό και μαρτυρικό Ιαν ενός εξαίρετου Ακύλλα Καραζήση, την εύθραυστη, παιδική, μητρική, ειλικρινή Κέιτ της Λένας Παπαληγούρα και τον εφιαλτικά πωρωμένο, στερημένο οίκτου και ορίων στρατιώτη του Μιχάλη Αφολάνιο.
Η Σάρα Κέιν κρεμάστηκε τον Φλεβάρη του 1999 με τα κορδόνια των παπουτσιών της ύστερα από 28 μόλις χρόνια ζωής, πέντε χρόνια βαριάς κατάθλιψης και πέντε έργα, που επηρέασαν δεκάδες συγγραφείς στον κόσμο δείχνοντας πώς να ΜΗ μετατρέπουμε το ακραίο (γύρω μας και μέσα μας) σε ασήμαντο. Ο τίτλος του έργου, «Blasted», σύμφωνα με την ίδια, σήμαινε μεθυσμένος, επίσης εκτιναγμένος από ωστικό κύμα βόμβας και μετά θυμήθηκε τον «καταραμένο χερσότοπο» («blasted heath») του «Βασιλιά Ληρ». Τέλος, η ίδια λέξη αποτελεί και αγγλική βρισιά. Επομένως, για την Κέιν, τίτλος απίστευτα φορτισμένος και πολυσήμαντος. Απόλυτα ταιριαστός με τη συγγραφική της επιδίωξη, να μιλήσει για το πολιτικό (π.χ. τη σφαγή στη Σρεμπρένιτσα) μέσα από το προσωπικό με καινούργια μέσα βίαια, τρομερά και τρομοκρατημένα.
Ο Τάρλοου, ο οποίος υπογράφει και τη μετάφραση, διάλεξε ως απόδοση τον τίτλο «Ερείπια», παραπέμποντας τόσο στη κυριολεξία όσο και στη μεταφορά της λέξης σε ανθρώπινα όντα. Δεν είναι μακριά από ερείπιο και ο βρωμόστομος, κυνικός, αυτοκαταστροφικός, μεσήλικας δημοσιογράφος Ιαν, που μαζί με τη νεαρή, διόλου θηλυκά ντυμένη, Κέιτ μπαίνουν σ’ ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στο Λιντς.
Αυτός, με κατεστραμμένους πνεύμονες και συκώτι, βήχει, βρίζει, ιδρώνει, φοβάται, πονάει, πίνει, καπνίζει, οπλοφορεί. Εκείνη, όταν ζορίζεται, τραυλίζει και παθαίνει κρίσεις λιποθυμίας. Απροσδιόριστη η φάση της σχέσης τους, μεταξύ έλξης, συμπόνιας, απέχθειας, φόβου, προστατευτισμού. Από τον έξω κόσμο ησυχία, εκτός από έναν θόρυβο εξάτμισης κι ένα σχόλιο: «Σαν να γίνεται πόλεμος έξω». Μέχρι που ένας όλμος ανοίγει τρύπα στο ταβάνι και στο πάτωμα του δωματίου, και ταυτόχρονα εισβάλλει με τη μορφή ενός μαύρου στρατιώτη που διψάει για εκδίκηση, ένα «σύμπαν τρομακτικό, κατακερματισμένο, διαλυμένο».
Ο Ιαν μετατρέπεται λεπτό προς λεπτό από θύτης σε θύμα βιασμού και φρικτής τύφλωσης, χειρότερης από του Γκλόστερ στον «Βασιλιά Ληρ», ο στρατιώτης αυτοκτονεί ενώ η Κέιτ εμφανίζεται αιμόφυρτη μ’ ένα ετοιμοθάνατο μωρό στην αγκαλιά. Οταν αυτό πεθαίνει, το θάβει με κατευόδια στο τρύπιο πάτωμα. Εκεί μπαίνει σερνάμενος αργότερα και ο Ιαν, που πεινώντας τρώει από το παιδικό πτώμα. Αρχίζει να βρέχει, τα νερά παρασέρνουν το αίμα από τα ρουφηγμένα μάτια του Ιαν–Οιδίποδα, πλέον, η Κέιτ παραστέκει απλά, τρυφερά ως άλλη Αντιγόνη στο επικείμενο τέλος του. Ενα φως λούζει το κεφάλι του Ιαν, θυμίζοντας την κάθαρση που μας υπόσχεται κάθε μεγάλο θέατρο ορίων.