Η διπλανή μου έψαχνε μανιωδώς χαρτομάντιλα στην τσάντα της. Είχε μόλις δει τη μητέρα της, τη μητέρα που είχε πρόσφατα χάσει, να ζωντανεύει μπροστά της στη σκηνή του θεάτρου. Λίγο νωρίτερα, είχε ανταποκριθεί στο κάλεσμα του συντονιστή της παράστασης προς το κοινό: «Ποιος έχει να μας πει μια ιστορία; Τι σας έρχεται στο μυαλό;». Η διπλανή μου είχε μιλήσει για την περίοδο που πήγαινε κι ερχόταν στην επαρχία για να φροντίζει την άρρωστη μαμά της. Για την κούραση, το «μακάρι να τελείωνε» που είχε πει στον εαυτό της, τις τύψεις της. Μετά, είδε τη Βάλια να υποδύεται την ίδια και την Ελένη τη μητέρα της, σε μια ευρηματική, ελεύθερη αναπαράσταση της ιστορίας της.
Δεν υπάρχει «έργο»
Πόσο απαιτητικό, πόσο επίφοβο, αλλά και πόσο ενδιαφέρον το θέατρο Playback… Δεν υπάρχει «έργο». Το έργο γράφεται την ώρα της παράστασης καθώς ο θίασος αναλαμβάνει να δραματοποιήσει μέσω αυτοσχεδιασμού τις αφηγήσεις θεατών. Ενας συντονιστής λειτουργεί σαν καταλύτης στη χημική αντίδραση μεταξύ ηθοποιών και κοινού, αντλώντας μαεστρικά το υλικό από τους μεν και ορίζοντας τη φόρμα με την οποία θα το δραματοποιήσουν οι δε. Ενα είδος θεάτρου εμψύχωσης με στοιχεία δραματοθεραπείας, το Playback γεννήθηκε στην Αμερική τη δεκαετία του ’70 και έκτοτε αναπτύχθηκε και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Στην Ελλάδα, το είδος υπηρετεί για πάνω από δέκα χρόνια η Εταιρεία Δραματικής Εκφρασης και Θεραπείας «Παλμός», έχοντας συστήσει την επαγγελματική ομάδα «Playback Ψ». Από το 2012 ο «Παλμός» πραγματοποιεί εξάμηνα εκπαιδευτικά σεμινάρια στο είδος, τα οποία καταλήγουν σε μηνιαίο κύκλο παραστάσεων. Μια τέτοια παράσταση έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε σήμερα και την επόμενη Κυριακή στον χώρο της εταιρείας (ελεύθερη είσοδος).
Το Ρlayback είναι ένα στοίχημα – ισορροπία των ηθοποιών σε ένα τεντωμένο σχοινί που κρατούν οι θεατές. Θα ανταποκριθεί το κοινό; «Ο κόσμος στην Ελλάδα θέλει να μιλήσει. Ιδιαίτερα την εποχή της κρίσης που διανύουμε. Χρειάζεται βέβαια αρχικά να νιώσει εμπιστοσύνη και αποδοχή, να χαλαρώσει. Σε μεγάλο βαθμό αυτό εξαρτάται από τον συντονιστή της ομάδας, που συνομιλεί με τους θεατές και τους παροτρύνει με διάφορες τεχνικές να μοιραστούν τις ιστορίες τους», λέει στην «Κ» ο ψυχίατρος-δραματοθεραπευτής Λάμπρος Γιώτης, συντονιστής της παράστασης. «Ομως, παίζει κι έναν ρόλο η “χημεία” του κοινού. Υπάρχουν βραδιές που η ροή είναι αργή και διστακτική. Αλλοτε που νιώθουν όλοι μια παρέα. Χρειάζεται να είναι η ομάδα ανοιχτή σε όλες τις εκδοχές. Η παράσταση είναι ένας ζωντανός οργανισμός: παρατηρεί, στοχάζεται, μιλάει, εκφράζεται, αναπολεί, ανοίγει και κλείνεται ανάλογα με τις ανάγκες του». Η ιστορία μπορεί να είναι ένα καθημερινό περιστατικό, ένα σημαντικό γεγονός ζωής, ένα αστείο, ένα όνειρο – ακόμα κι ένας στίχος που έρχεται για κάποιο λόγο στο μυαλό. Κάθε αφήγηση ανοίγει ακόμα ένα παράθυρο στη μνήμη των θεατών. Δίνει το χέρι σε μια επόμενη ιστορία. Προφανώς η αναπαράσταση δεν είναι ρεαλιστική. Ο καθρέφτης αλλάζει, μπορεί ακόμα και να παραμορφώσει. Κάποιες φορές η αναπαράσταση αποδομεί και απομυθοποιεί την ιστορία μας. Συχνά δίνει την ευκαιρία νέας οπτικής. «Η ματιά φροντίζουμε να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στην άποψη του θεατή, αλλά και να του προσφέρει ένα άνοιγμα ώστε να ταξιδέψει πιο μακριά», εξηγεί ο κ. Γιώτης. «Nα δει στην ιστορία του και τη δυνατότητα μιας άλλης προοπτικής. Χωρίς όμως να προδώσουμε την ιστορία του. Πολύ ευαίσθητη ισορροπία. Ωστόσο αυτό είναι το στοίχημα. Κάποιοι μπορεί να μην ικανοποιηθούν άμεσα από αυτό που είδαν, κάποιοι αντίθετα να συγκινηθούν βαθιά ή να εκπλαγούν. Ο στόχος είναι πάντα να τιμήσουμε στη σκηνή την ιστορία του ατόμου που αποφασίζει να μοιραστεί την ιστορία του με όλους μας».
Αντίστροφη διεργασία
Ενα είναι πάντως το βέβαιο: το βάρος πέφτει στους ηθοποιούς, που εκτός των άλλων καλούνται να υποδυθούν ανθρώπους που έχουν μπροστά τους. «Είναι η αντίστροφη διεργασία από αυτό που συμβαίνει στο παραδοσιακό θέατρο, όπου ο ηθοποιός διαβάζει τον ρόλο του και προσπαθεί να φανταστεί το άτομο. Εδώ βλέπει πρώτα το άτομο που θα υποδυθεί, πριν ακόμη πλάσει τον ρόλο του. Δύσκολο και διεγερτικό», καταλήγει ο κ. Γιώτης.
Η θεατρική παράσταση «Playback» ανεβαίνει στο θέατρο «Παλμός», Κλεισθένους 3 πλατεία Κοτζιά HYPERLINK "tel: (2103615551" n _blank (2103615551). Απόψε και την ερχόμενη Κυριακή 25 Μαΐου. Ωρα έναρξης 8.30 μ.μ.