ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΣΙΛΕΡ
Οι ληστές
Σκηνοθ.: Ιώ Βουλγαράκη
Θέατρο: Πειραιώς 260 (Φεστιβάλ Αθηνών).
ΡΟΛΑΝΤ ΣΙΜΕΛΠΦΕΝΙΧ
Ιδομενέας
Σκηνοθ.: Κατερίνα Ευαγγελάτου
Θέατρο: Πειραιώς 260 (Φεστιβάλ Αθηνών).
Ομολογημένος στόχος των νέων σκηνοθετών στα Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου φέτος: Η αφήγηση μιας ιστορίας, όχι απαραίτητα εκείνης του κειμένου, η προσδοκία να την καταλάβει ο κόσμος και να «του συμβούν» πράγματα σε επίπεδο σκέψης, συνειρμών, ψυχαγωγίας κ.ά. Με άλλα λόγια, ό,τι πάντα ήταν θέατρο.
Επιπλέον, συγκίνηση προσδοκούσε από τους θεατές, σκηνοθετώντας το νεανικό και σκοτεινό έργο του Σίλερ «Ληστές», η Ιώ Βουλγαράκη (29). Η ρωσικής θεατρικής παιδείας σκηνοθέτις στη μόλις δεύτερη ελληνική σκηνοθεσία της έμεινε πιστή στην ιστορία του κειμένου (μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας), κάνοντας μόνο συντμήσεις, που θα μπορούσαν να είναι περισσότερες και πιο εύστοχες. Αν βέβαια υπήρχε ευδιάκριτος δραματουργικός στόχος στην παράσταση, που είχε όψη αορίστως αφαιρετική (σκηνικά-κοστούμια: Αννα Φιοντόροβα), αλλά καρδιά πληκτικά ακαδημαϊκή. Τελείως αντίθετη δηλαδή από την επαναστατική φλόγα που πυροδότησε τον εικοσάχρονο Σίλερ να γράψει το έργο.
Η θυελλώδης και ορμητική δραματική μυθιστορία του Σίλερ δεν καθόρισε μόνο το μετέπειτα έργο του, αλλά, μαζί με δράματα άλλων νέων Γερμανών συγγραφέων του 18ου αιώνα, έφτασε τη λογοτεχνική περίοδο «Θύελλα και Ορμή» (1765-1785) στους στόχους της: Με συναισθηματικές εξάρσεις, εξύμνηση της ατομικής, συλλογικής κι εθνικής ελευθερίας, με φαντασία, εξιδανίκευση του πηγαίου και μεγαλοφυούς, οι νέοι λογοτέχνες αντιτάχθηκαν στην ιδεολογία του ορθολογισμού που εκπροσωπούσε γι’ αυτούς ο Διαφωτισμός
Παρακολουθώντας ηθοποιούς-αποκτήματα σαν τον Γιώργο Γάλλο (Καρλ Μορ), τον Αργύρη Ξάφη (Φραντς Μορ) και τον Δημήτρη Ημελλο (Μαξιμίλιαν, τον πατέρα τους) σε πλήρη σκηνική εγκατάλειψη, δίχως κοινό ερμηνευτικό άξονα απέναντι στους απαιτητικούς ρόλους τους, μοιραία αναπολούσες ερμηνείες, έργα, διδασκαλίες όπου είχαν λάμψει. Ποιος ήταν αυτός ο αγνώριστος και δυσνόητα κρώζων γερο-πατέρας, αυτή η φτωχή καρικατούρα Λαζάνη-Ληρ-Μαξιμίλιαν; Δύσκολο να πιστέψεις ότι ήταν ο Ημελλος, αυτός που συγκλόνιζε στα σκηνοθετικά χέρια του Βογιατζή.
Η μόνη που συγκρότησε ανεξάρτητο ρόλο και σκηνική προσωπικότητα ήταν η Δέσποινα Κούρτη (Αμάλια). Είχα την αίσθηση ότι, εκτός από την άγρυπνη ευφυΐα του λόγου και των ρυθμών της, την πειστικότητα της ερωτευμένης της αντίστασης, το διαρκές τρεχαλητό της στη σκηνή τη βοήθησε ν’ αποδράσει από τη πλήξη που έκανε πολλούς θεατές να φύγουν στο διάλειμμα.
Είναι αφόρητα δύσκολο να κάνεις θέατρο. Ακόμη δυσκολότερο είναι να κονταροχτυπιέσαι δίχως αληθινό όραμα με εμβληματικά έργα σαν την τραγική ιστορία αντιζηλίας έως θανάτου δύο αδελφών: Του ιδιοφυούς και χαρισματικού Καρλ και του κακοφορμισμένου μέσα κι έξω αδελφού του, Φραντς Μορ, που δεν διστάζει να θάψει ζωντανό τον πατέρα τους. Είτε στις αίθουσες του πύργου των Μορ είτε στα σκοτεινά δάση της Βοημίας είτε στον χώρο Ε της Πειραιώς 260, το παιχνίδι ήταν χαμένο για όλους.
Μυθολογική παράφραση
Με παρηγόρησε η απάντηση της αναγνωρισμένης σκηνοθέτιδας Κατερίνας Ευαγγελάτου στην ερώτηση της Μυρτώς Πολυμίλη: «Τι σας τράβηξε το ενδιαφέρον διαβάζοντας τον “Ιδομενέα” του Σιμελπφένιχ»; «Δεν είναι εύκολο να πεις τι», ξεκινά την απάντησή της και συνεχίζει με «το κομμάτι του ενστίκτου που δεν εξηγείται», όπως κι έναν συνδυασμό αρετών. Με παρηγόρησε γιατί σε όλη τη διάρκεια της παράστασης αναρωτιόμουν τι του βρήκε αυτού του Ιδομενέα για να κάνει το πρώτο της φεστιβαλικό ταξίδι με τα… καράβια του. Μην έχοντας διαβάσει το έργο, όπως και η συντριπτική πλειονότητα των θεατών, εισέπραξα ένα κολλάζ κειμένων, άλλοτε λυρικών μέχρι λεξιλαγνείας, άλλοτε κοινότοπων μέχρι αηδίας. Εργο που κραυγάζει την εγκεφαλική κατασκευή του (ίσως επειδή γράφτηκε κατόπιν παραγγελίας;) σε ύφος συλλογικής ανταλλαγής ιδεών, χωρίς σταθερούς ρόλους, με υπολογισμένους, ιδεολογικούς στόχους εναντίον της δεισιδαιμονίας, του εγωκεντρισμού, της ύβρης των ισχυρών. Με σόλο, ντουέτα, κουαρτέτα, χορό (έμμεση αναφορά στον «Ιδομενέα» του Μότσαρτ;) με αισχρολόγες, ηχογραφημένες και live, παρεμβολές (εσω- ή εξωκειμενικές;), με τρεχαλητά, κυλίσματα, πεσίματα σε δύο εντυπωσιακά βουνά από άμμο (Εύα Μανιδάκη), κείμενο, σκηνοθεσία, ένα ζηλευτό επιτελείο εννέα ηθοποιών κι ένα πλήθος εκατό (που έγιναν πενήντα) νέων ανθρώπων, προσπάθησαν ματαίως να μας συν-κινήσουν σ’ αυτήν τη δυσνόητα δομημένη και με περιορισμένη έμπνευση εικονοποιημένη μυθολογική παράφραση.